Ársrit um starfsendurhæfingu - 2024, Qupperneq 67

VIRK
Heilsubrestur
Þátttaka (d) Athafnir (d) Líkamsstarfsemi (b)
/Líkamsbygging (S)
Umhverfi (e) Persónutengdir
þættir
Sama færniskerðingin hjá tveim ein-
staklingum getur haft mismunandi áhrif
á þá allt eftir því í hvaða umhverfi þeir eru
og á hvaða færniþætti reynir í umhverfi
þeirra. Gott dæmi um þetta eru tveir
einstaklingar sem nýta sér hjólastól við
þátttöku á vinnumarkaði. Áherslur í starfs-
endurhæfingu verða aðrar hjá þeim
einstaklingi sem ekki hefur gott aðgengi að
vinnu en þeim sem kemst auðveldlega um
í vinnuumhverfi sínu. En það er ýmislegt
annað sem þarf að vinna með sem hefur
áhrif á getu einstaklinga til að komast aftur
inn á vinnumarkaðinn og er ekki endilega
eingöngu tengt sjúkdómsgreiningunni sem
þeir eru með eins og t.d. þunglyndi eða
bakverkur.
Mikilvægt gæti verið að vinna með áhuga-
hvöt einstaklingsins til endurkomu til
vinnu sem rannsóknir hafa sýnt að hefur
forspárgildi um árangursríka endurkomu til
vinnu og einnig aðlögunarhæfni einstaklings
til að takast á við breyttar aðstæður2. Bætt
færni á einu sviði getur svo haft áhrif á að
bætta færni á öðrum sviðum. Við notkun
á ICF flokkunarkerfinu er möguleiki á að
samræma alla heilsutengda skráningu á
færni og færniskerðingu og samhliða lýsa
hver færni einstaklingsins er út frá ýmsum
sjónarhornum eins og t.d. út frá andlegri
heilsu eða þátttöku á vinnumarkaði.
ICF flokkunarkerfið gefur tækifæri á sam-
eiginlegu tungumáli við skráningar en inn-
an þess eru 1424 þættir sem gerir það
umfangsmikið og því erfitt að ná utanum og
nýta markvisst í klínísku starfi1. Til að gera ICF
flokkunarkerfið auðveldara í daglegri notkun
þróaði þverfaglegur hópur sérfræðinga hjá
WHO og ICF Research Branch (www.icf-
research-branch.org) ákveðin kjarnasett
yfir mikilvæga þætti sem skipta máli fyrir
sérstakar heilsufarsaðstæður. Dæmi um
slík kjarnasett eru kjarnasett fyrir starfs-
endurhæfingu sem inniheldur 90 ICF þætti
og kjarnasett fyrir depurð sem inniheldur
121 ICF þátt. Allir þættir sem tilheyra ICF
flokkunarkerfinu hafa verið þýddir yfir á
íslensku og má nálgast þessar upplýsingar á
www.skafl.is sem er vefsíða sem Landlæknir
hefur umsjón með.
Mynd 1: ICF módelið1

ICF flokkunarkerfið skiptist í tvo hluta sem síðan hefur tvo undirflokka1
1. Færni og færniskerðingar
a. Flokkur sem snýr að athöfnum og þátttöku – inniheldur d-þætti
(t.d. d177-taka ákvarðanir; d-850 Launuð störf)
b. Flokkur sem snýr að líkamsbyggingu – inniheldur s-þætti (t.d. s730-efri
útlimur); og líkamsstarfsemi – inniheldur b-þætti (t.d. b130-Orka og drift)
2. Áhrifaþættir
a. Flokkur sem snýr að umhverfi – inniheldur e-þætti
(t.d. e-310 nánasta fjölskylda)
b. Persónutengdir þættir sem eiga ekki sérstaka ICF-þætti (t.d. aldur,
menntun, hjúskaparstaða).
ICF þættir og skráning upplýsinga
Árið 2018 var innleitt nýtt upplýsingakerfi
hjá VIRK þar sem innleiðing á ICF flokkunar-
kerfinu var enn frekar innleitt inn í starfsemi
VIRK. Nýja upplýsingakerfið safnar rafrænt
öllum upplýsingum um einstaklinginn og
hans feril í starfsendurhæfingu frá öllum
aðilum sem koma að ferlinu. Upplýsinga-
kerfið gefur einnig möguleika á samskiptum
milli aðila t.d. ráðgjafa og einstaklings eða
ráðgjafa og þjónustuaðila innan kerfisins.
Mikil áhersla er lögð á öryggi í skráningu
og aðgengi að upplýsingum og þess gætt
að fylgja ákvæðum laga og reglna um
persónuvernd í hvívetna. VIRK er jafnframt
með upplýsingaöryggisvottun ISO 27001
sem kallar á mikið eftirlit og öguð vinnubrögð
á þessu sviði.
Upplýsingum um persónutengda þætti er
safnað í upphafi ferils starfsendurhæfingar
hjá VIRK í gegnum sérstakan spurningalista
(Spurningalisti A - SpA) sem fer til ein-
staklings rafrænt en hluti af spurningum
í þessum lista eru ICF kóðaðar. Þessar
upplýsingar eru teknar saman og geta
læknar, sérfræðingar og ráðgjafar nálgast
þær á ákveðnu aðgangsstýrðu svæði í
upplýsingakerfi VIRK. Þetta eru ýmsar
bakgrunnsupplýsingar og vinnu- og
námstengdir þættir eins og mat á starfs-
og/eða námsgetu sem eru mikilvægar
upplýsingar fyrir sérfræðinga og ráðgjafa
VIRK þegar umsóknin fer í gegnum
inntökuferlið hjá VIRK og einnig þegar
unnin er starfsendurhæfingaráætlunin fyrir
einstaklinginn.
Markmið einstaklings í starfsendurhæfingu
er að komast aftur á vinnumarkaðinn eftir
fjarveru vegna veikinda eða slysa. Mat á
færni einstaklingsins er heildrænt mat sem
skoðar samspil ólíkra þátta og áhrif þeirra
á færni og eru þær upplýsingar skráðar á
markvissan hátt í upplýsingakerfi VIRK.
Ef mál sem koma í þjónustu hjá VIRK eru
flókin er einstaklingi vísað í mat þar sem
þverfagleg aðkoma sérfræðinga er tryggð.
Upphaflega notuðu læknar hjá VIRK sérstakt
matsblað til að meta færni einstaklings eftir
ICF flokkunarkerfinu. Þeir ICF þættir sem
notaðir voru í matinu byggðu að mestu á
EUMASS kjarnasettinu3 (European Union of
Medicine in Assurance and Social Security)
sem er læknisfræðilegt færnimat fyrir
örorku og samanstendur af 20 ICF þáttum
en engir þáttanna í kjarnasettinu skoða áhrif
umhverfis á færni.
67virk.is