Úrval - 01.09.1976, Qupperneq 71

BENJAMÍN FRANKLÍN
69
ar, en markmið hans var ekki hug-
myndafræðilegs eðlis heldur hagnýts,
en þannig^ var því ætíð farið með
Franklin. Árangurinn af námi hans,
athugunum og rannsóknum á sviði
raffræðinnar var sá, að hann fann
upp rafþéttinn, sem er nú notaður
í hverju útvarps- og sjónvarpstæki
og hverju talsímakerfij og einnig
eldingarvarann, sem réði niðurlögum
mikils ógnvalds í lífi manna.
Franklin rannsakaði einnig önnur
fyrirbrigði, svo sem hitann, ljósið,
hljóðið og segulaflið, og gerði fjöl-
margar athuganir og rannsóknir á
sviði efnafræði, jarðfræði, haffræði
og líkams- og heilsufræði. Hann fann
upp tilbúinn áburð, Franklinofninn
og nýja gerð af gleraugum. Hann
kom fram með hugmyndina um
sumartíma, gerði kort af Golf-
straumnum og uppgötvaði, að storm-
ar snúast í hringi, um leið og þeir
þjóta fram á við. Og hann kom fram
með skýringu á eðli vatnsstróka í
sjónum. Þar að auki var hann snjall
hljómlistarmaður, lék á hörpu, gítar
og fiðlu og gat skrifað á fræðilegan
hátt um vandamál tónverkasköpunar.
Hann hafði mjög gaman af prakk-
arastrikum, en jafnvel þau voru
byggð á vísindalegum grundvelli.
Er hann var eitt sinn á gangi í
enskum skemmtigarði á hva.ssviðris-
degi, tók hann eftir öldunum á
yfirborði lækjar, sem rann um garð-
inn. Og hann skýrði hópi vantrúaðra
vina sinna frá því, að hann gæti
stillt öldurnar. Hann hélt einn síns
liðs upp með læknum, skrúfaði
hnúðinn af göngustaf sínum og hellti
svolítilli olíu t lækinn úr hylki, sem
hann hafði fyllt og stungið í stafinn.
Vinir hans störðu á yfirborð lækjarins
sem þrumulostnir, þegar þeir sáu, að
öldurnar tók nú að lægja smám
saman. Hann virtist raunar vera
slíkur galdramaður, að meðan á
amerísku byltingunni stóð, trúði fólk
í Englandi raunverulega sögusögn
um, að ,,Dr. Franklin væri búinn að
finna upp vél á stærð við tannstöng-
ulshylki, sem gæti eytt Sankti Páls-
dómkirkjunni og breytt henni í
handfylli af ösku! ’ ’
SKYLDA ÞEGNS.
Brátt fann Franklin samt hjá sér
ástæðu til þess að skrifa eftirfarandi
orð, og það má greina eftirsjá í þeim:
„Kaupsýslustörfin neyða mann
stundum til þess að skjóta heim-
spekilegum athugunum á frest.”
Nýja þjóðin þarfnaðist hans sem sagt,
og það stríddi gegn trú hans og
skoðunum að leggja ekki fram sinn
skerf. Franklin átti frumkvæðið að
margs konar þjóðfélagslegum fram-
kvæmdum á næstu árum. Hann kom
fyrsta atvinnulögregluliðinu á lagg-
irnar og fyrstu brunaliðssveit sjálf-
boðaliðaí Philadelphiu, einnig fyrsta
brunatryggingafélaginu, Pennsylvan-
íuháskóla og hinu heimsfræga
Pennsylvaníusjúkrahúsi.
,,Við breytum stöðugt heiminum,
jafnvel þegar við höfumst ekkert
að,” sagði Franklin og bætti við í
hvatningarskyni: ,,Við skulum því
breyta honum á ábyrgan hátt.”
Boðskapur hans var upphaf að hinni
bandarísku hefð persónulegrar
ábyrgðar. Franklin sjálfur tók á sig
ábyrgð á framkvæmdum og atburð-
um æ ofan í æ. Þegar yfírvöld og
íbúar heimabæjar hans sýndu ekki
nóg framtak, hvað snerti varnir gegn
indíánum eða stigamönnum, lagði
hann sig fram til þess að afla fíár
til þess að kosta einkaher í slíku
skyni t)g - lagði jafnframt fé af
mörkum sjálfur. Það var ekki sam-