Skógræktarritið - 15.10.2003, Síða 32

í þessari grein er fjallað um
grisjun lerkis á Fljótsdalshéraði
og hvernig hún er skipulögð. í
greininni er gengið út frá þvf, að
nauðsynlegt sé að grisja Ierki-
skóg á íslandi. Hér er ekki rætt
um hugtakið sjálfgrisjun, þar sem
mannshöndin kemur hvergi
nærri. Baksvið greinarinnar er
það, að Karen Vesterager og ég
dvöldum í 5 mánuði á íslandi til
þess að afla efnis í og vinna að
aðalritgerð til lokaprófs í skóg-
fræði við Landbúnaðarháskólann
í Kaupmannahöfn. Við þökkum
Skógrækt ríkisins fyrir að taka á
móti okkur og veita okkur nauð-
synlega aðstöðu og hjálp, svo og
öðrum, sem hjálpuðu okkur
margvíslega. Sigurði Blöndal,
fyrrv. skógræktarstjóra, þökkum
við sérstaklega fyrir að þýða
greinina á íslensku.
Af því að við erum danskar og
höfum hlotið menntun okkar í
Danmörku, mótast sjónarhorn
okkar af því. í skógrækt í Dan-
mörku er litið á grisjun sem þess
konar afskipti, sem hugsanlega
geti aflað fljótt tekna úr skógin-
um, en aðallega sem umönnun
skógarins, svo að verðmæti hans
aukist eins og mögulegt er, áður
en hann er að lokum felldur allur.
Grisja skal skóginn á þann hátt,
að ástand hans sé ætíð hið æski-
legasta. Til þess að geta skýr-
greint þetta æskilegasta ástand
skógarins, verður að :
• greina markmið með ræktun
hans,
* vaxtarlota er tíminn frá því
skógurinn er endurnýjaður
með sjálfgræðslu eða gróður-
setningu, þar til síðasta tréð
er fellt.
** samanlagður þversniðsflöt-
ur allra trjáa 1,3 m frá jörð á
ha.
• ákveða væntanlegan aldur vaxt-
arlotunnar,*
• ákveða, hvernig hann verður
endurnýjaður,
• skýrgreina langtímakröfur, sem
gerðar eru til skógbúskaparins.
Öll þessi atriði má nefna „skóg-
ræktarskipulag". Það byggist á
ótrúlega mörgum spám um:
• vöxt trjánna,
• verð á afurðum skógarins,
• kostnaði við skógarhögg og
útkeyrslu viðarins.
Grisjunaráætlun er einn þáttur
í skógræktarskipulaginu. Þar er
sagt fyrir, hve hörð grisjunin skuli
vera og er þá oft tiigreindur
grunnflötur (m2)** eða
viðarmagn (m3)***. Einnig hvert
hlutfall grisjunar er notað.
Vaxtartöflur sýna, hvernig vexti
miðar á hektaranum, ásamt þvf
hve mikið fellur við grisjanir á
vaxtarlotu viðkomandi skógar-
teigs. Vaxtartöflur eru bundnar
við trjátegund og grósku-
flokk****. Á dönsku er til vaxt-
artafla yfir lerki (1 .gróskuflokk),
sem sýnir, hve mikið skógurinn
vex á hverjum tíma á hektara að
50 ára aldri, þegar svo og svo
margir m3 eru grisjaðir.
f skógrækt, þar sem viðarmagn
standandi trjáa og vaxtargeta er
óþekkt, er venja að nota sem
mælikvarða á, hvenær skuli
grisjað, hve mikið af greinum
*** samanlagt rúmtakallra
trjábola á ha.
* * * * gróskuflokkur gefur til
kynna frjósemi jarðvegs og er
ákvarðaður eftir hæð trjánna
miðað við aldur. Dæmi tekið
af 30 ára gömlum skógi: Hæð
8 m =1. gróskufl. 6 m = 2.
gróskufl. 4 m = 3. gróskufl.
trjánna hefir drepist*. í Svíþjóð
er t.d. notaður sá mælikvarði
varðandi grisjun á rauðgreni, að
dauðar greinar megi vera á 30%
bollengdar. Hversu langt náttúr-
leg greinhreinsun er komin, segir
okkur þannig talsvert um það,
hvenær skuli grisjað, en ekki
hversu mikið. Önnur aðferð er að
nota hlutfallslegt kil milli trjáa.
Fjöldi trjáa (N) segirtil um það,
hversu mörg tré standa á hektara.
Hlutfallslegt bil milli trjáa (RTA)
er hugtak, sem tengir trjáfjöida
við hæð trjánna í skóginum.
Hlutfallslegt bil milli trjáa gefur
þannig til kynna, hversu mikið
vaxtarrými er fyrir hvert einstakt
tré, og er skýrgreint með eftirfar-
andi líkingu:
RTA= (10000/N)0,5 / H x 100%.
Eitthvert tiltekið RTA gefur til
kynna, hve þétt trén í
skógarteignum eiga að standa
eftir grisjun, þegarþau eru
mismunandi fiá**. RTA er óháð
styrkleika grisjunarinnar. Þannig
er t.d. hægt að gefa upp, að
grisjað skuli þannig, að RTA verði
30%.
Grisjun á íslandi hingað til
Á fslandi hafa grisjanir hingað
til ekki verið skipulagðar (í þeim
skilningi, sem skýrt var hér að
framan). Eftir hendinni hefir ver-
ið metin þörfin fyrir grisjun á ein-
stökum skógarteigum. Grisjað
varþegar þörf var talin. Við mat
á þvf var horft á hversu þéttur
Af því að laufblöð og nálar fá ekki
nægilegt ljósmagn gegnum krónu-
þakið til þess að geta lifað. Þetta
er afar misjafnt eftir trjátegund-
um: Birki og lerki eru ljóskær tré,
en greni og þinur skuggaþolin.
Lágvaxið tré þarf minna rými en
hávaxið.
30
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003