Skógræktarritið - 15.10.2003, Page 40

Ekki sést í toppa trjánna með góðu móti.
Trjásafnið geymir söguna
Þegar gengið er frá nýja bílastæðinu niður í
trjásafnið f Mörkinni á Hallormsstað er tignarleg
lindifura, sem er álfka brei.ð og hún er há, eitt það
fyrsta sem mætir manni. Samt er hún ágætlega há-
vaxin, enda rétt tæplega hundrað ára gömul, sprottin
upp af fræi sem Christian Flensborg sáði með aðstoð
músa. Reyndar var þáttur músanna í ræktunarstarf-
inu sá að finna fræjunum annan stað en sá ágæti
skógfræðingur Christian Flensborg hafði upphaflega
fyrirhugað þeim. Þegar maður virðir fyrir sér þær
ágætu Iindifurur sem sprottnar eru upp af þessu sam-
starfi músa og manna þá hvarflar að manni sú spurn-
ing hvort mýs standi e.t.v. skógfræðingum á sporði í
skógrækt. Á þeim tíma bjuggu flestir íslendingar enn
í torfhúsum og höfðu aldrei séð tré.
Svo er gengið um súlnahlið einhverra fallegustu
lerkitrjáa landsins að blágreninu frá 1905. Öll eru
þessi tré svo hávaxin að toppar þeirra sjást ekki með
góðu móti. Eitt þeirra var um langt árabil hæsta tréð
á íslandi og góðir grenilundir eru vaxnir upp af fræi
sem það gaf af sér fyrir 50 árum. Það voru þessi tré
sem á fjórða áratug síðustu aldar gáfu Guttormi Páls-
syni, Agnari Kofoed-Hansen og Hákoni Bjarnasyni til
kynna að víst væri hægt að rækta skóg til timburnytja
á íslandi. íslendingar voru þá óðum að flytja úr torf-
bæjum sínum, en fyrir utan lítinn hóp sérvitringa sem
nýlega var búinn að stofna Skógræktarfélag íslands,
voru þeir enn með það á hreinu að ekki yxu tré á fs-
landi.
Aðeins lengra á vinstri hönd er fjallafurulundur,
kræklóttur og lágvaxinn samkvæmt náttúru fjallafuru
og athyglisverður vitnisburður um svartsýni eða öllu
heldur varkárni Dananna sem stóðu fyrir fyrstu gróð-
ursetningu barrtrjáa. E.t.v. var hún hugsuð sem
trygging; ef allt annað dræpist væri hin runnkennda
og ofurharða fjallafura þó líklegust til að þrauka.
Á hægri hönd eru svo fjallaþinir frá Klettafjöllum
Colorado, gullfallegir en toppar þeirra eiga til að fjúka
af f hvassviðrum nú þegar þeir eru vaxnir vel upp fyrir
birkiskóginn. Eru þeir til marks um bjartsýni ein-
stakra manna sem gróðursettu þá á kreppuárunum
þegar flestir höfðu fullt í fangi með að hafa f sig og á.
Næst er gengið um blandaðan skóg lerkis frá Sovét-
ríkjum Evrasíu og þallar frá Bandaríkjum Norður-Am-
eríku. Trén voru gróðursett á sjötta áratug 20. aldar
þegar kalt strfð var í algleymingi milli upprunalanda
þeirra og tortfming af völdum kjarnorkustyrjaldar virt-
ist alls ekki fjarlægur möguleiki. Sfðan hefur gengið á
ýmsu í samskiptum stórveldanna en lerkið og þöllin
hafa ætíð lifað í sátt og samlyndi á Hallormsstað og
virðast hvorki gera sér grein fyrir uppruna sínum né
skrýtinni pólitík mannanna. Á þessum tíma bjuggu
nánast engir íslendingar lengur í torfbæjum og allstór
hópur var farinn að viðurkenna að tré gætu vaxið á ís-
landi en fæstir trúðu því þó að þau yrðu nokkurn tíma
mjög stórvaxin.
Á svipuðum tfma var öngum af þeim fslensku
blæöspum, sem þá voru þekktar, safnað og komið fyr-
ir á einum stað sem nú er við göngustíginn skammt
ofan við Neðstareit í trjásafninu. E.t.v. var þetta
fyrsta dæmið um meðvitaða ex situ (utan uppruna-
staðar) verndun erfðalinda í íslenskri skógrækt. Ná-
Iægt öspunum eru gamlar skógarfurur; þær einu sem
einhverra hluta vegna urðu ekki fyrir barðinu á
furulúsinni sem drap flestar skógarfurur landsins fyrir
og eftir 1960.
Þegar komið er niður f Neðstareit blasir við hópur
alskaaspa sem nú eru um fimmtugt. Þær sem eftir
urðu í uppeldisbeðunum eru nú einhver hæstu og
38
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003