Skógræktarritið - 15.10.2003, Blaðsíða 78

lækjar stendur einstök reyniviðar-
hrísla hátt uppi í urðinni, enda
kemst sauðfénaður ekki þangað."
í öðru hefti Húnaþings (1978)
segir svo um jörðina Hvamm6:
„Norðan túns eru Hvammsurðir
og Hvammstjörn (Urðartjörn).
Hátt í syðri urðinni lifa enn
nokkrar reyniviðarhríslur við
harðan kost."
í grein Sigurðar Blöndals um
reynivið árið 2000 segir frá hrfsl-
unni í Hvammsurðinni7: „f Syðri-
Hvammsurð er merkileg hrísla.
Hallgrímur Guðjónsson, sem
lengi bjó í Hvammi, segir svo frá í
aprfl sl.: Hvammsnibba heitir í
fjallinu utan við Hvamm. Kipp-
korn neðan við bjargið í stórgrýt-
isurð vex stök hrísla af reyni,
gömul orðin. Hallgrímur afi minn
Hallgrímsson, keypti Hvamm af
Benedikt Gísla Blöndal jlangafa
mínum S. Bl.| skömmu eftir alda-
mótin. Hann lét bera skít að
hríslunni einhvern tfma á fyrri
búskaparárum sínum. Nú eru
smáplöntur af reyni að koma upp
í urðinni norðar f áttina að Foss-
gili." Enn fremur segin „|ón Gísla-
son á Hofi f Vatnsdal kveðst hafa
komið að hríslunni ekki alls fyrir
löngu. Hún sé um ein mannhæð
og skammt frá henni kvað hann
vera 2-3 lágvaxnar hríslur (munn-
leg heimild)."
Niðurstaða
Helgi Hallgrímsson ritaði grein
í Skógræktarritið árið 2003 um
reynipfsl, dvergform af reyniviði4.
Mér sýnist reyniviðurinn í
Hvammsurðinni ekki falla undir
þá skilgreiningu, bæði eru blöðin
stærri og plönturnar hávaxnari.
Hér er því eflaust um að ræða
hefðbundinn fslenskan reynivið,
sem lifað hefur af þrengingar fyrri
alda. Máltilfinning mín segir mér
að munur sé á hríslu og tré.
Hrísla er hálfgerður runni, marg-
greindur, en tré er hávaxið, oft
með einum stofni og krónu.
Reyniviðurinn f Hvammsurðinni
er dæmigerð hrísla.
Gönguferðin hafði tekið í heild
klukkutíma og tfu mfnútur og var
þessari rannsóknarferð okkar
Ingvars lokið. Við höfðum séð
það að hríslan úr bernskuminn-
ingu Sigurðar Nordals lifði þarna
enn, 88 árum síðar. Eftir lýsing-
um hans að dæma er það eflaust
syðri hríslan sem hann lýsir. Hún
er algjörlega einangruð og þang-
að fer fé tæplega. Stefán Stefáns-
son segir að árið 1888 hafi fólk
talað um „að fallegt reyniviðartré
væri f urðinni, sem með beinum
stofni lyfti blómstrandi krónu
sinni upp yfir dökkt urðargrjótið."
Þetta kann að hafa verið rétt ein-
hverntíma á góðviðristímum, en
tréð brotnað og sprotarnir sem
nú vaxa séu rótarskot frá þessari
rót, tréð hefur breyst í hríslu. Lík-
lega hefur lengi einungis verið
um eina hríslu að ræða í
Hvammsurðinni, syðri hrfsluna,
enda er hún „ofar en miðhlíðis"
eins og Sigurður Nordal segir
1915 og umlukin stórgrýti, „barn í
tröllahöndum". Það er fyrst í bók-
inni Húnaþing frá 1978 sem talað
er um fleiri en eina hríslu. Hall-
grfmur í Hvammi segir árið 2000
að smáplöntur séu að koma upp
norðan við hrísluna, „f áttina að
Fossgili" og er þar áreiðanlega átt
við hrísluna ofan við grasrindann.
Þykir mér því líklegt að ytri hrísl-
an ofan við grasrindann sé af-
komandi þeirrar syðri og hafi
skotið þar rótum á góðviðris-
tfmabilinu 1930-1960. Vel kann
að vera að fleiri afkvæmi gömlu
hríslunnar leynist f Vatnsdals-
fjalli, en það könnuðum við ekki.
Reyniviðurinn er á máli skóg-
ræktarmanna nefndur einstæð-
ingur (solitær á Norðurlandamál-
um). Það merkir, að hann finnst
fyrst og fremst sem stök, dreifð
tré, í hæsta lagi litlar þyrpingar
eða lundir, en myndar ekki sam-
felldar breiður, eins og birki og
gulvíðir stundum7. Hríslurnar í
Hvammsurðinni íVatnsdal eru
dæmigerðir einstæðingar, meira
að segja miklir einstæðingar, og
syðri hríslan er algjör einstæð-
ingur.
Horft fram Vatnsdal í átt að Hvammi. Ingvar Björnsson við syðri hrísluna sem er
lágvaxnari og meiri um sig og líklega móðurplantan.
76
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003