Skógræktarritið - 15.10.2003, Síða 91

Hátindur ferðarinnar -
Raivolalerkið
Hápunktur ferðarinnar var án
efa heimsóknin í lerkiskóginn við
Raivola. Ástæða þess að við
Iögðum áherslu á að komast
þangað er einföld. Bróðurpartur-
inn af því lerki sem hefur verið
gróðursett síðustu þrjá áratugina
á íslandi á ættir að rekja þangað.
Þegar við stóðum frammi fyrir
þessum stóru trjám kann að vera
að einhverjir hafi séð fyrir hug-
skotssjónum sfnum, skógar-
myndina sem smám saman er að
koma fram á Fljótsdalshéraði.
Óðum fækkar þó trjánum sem
sáð var til í Raivola árið 1738.
En það var fleira sem lokkaði
okkur á þennan stað. Tilurð skóg-
arins á sér heillandi og sérstæða
sögu.
Pétur mikli Rússlandskeisari
var upphafsmaðurinn að ræktun
lerkisins í Raivola. Tilgangurinn
var sá að skapa hráefni svo efla
mætti skipaflota keisaradæmis-
ins. Ráðinn var þýskur skógfræð-
ingur, Fockel að nafni. Hann fékk
fyrst þann starfa að safna fræi af
úrvals lerkitrjám í Arkangelskhér-
aði. Þar var að finna vesturmörk
útbreiðslusvæðis lerkisins. Tók
það hann hvorki meira né minna
en 8 ár að finna og safna ákjósan-
legu fræi. Því var síðan sáð hér
við Finnska flóann, skammt frá
ströndinni. Þaðan var stutt að
fara til þess að koma efninu til
vinnslu fyrir skipasmíðina.
Þegar fram liðu stundir kom í
Ijós að vandaður undirbúningur
Fockels skilaði sér. f Raivolalund-
inum óx afburðaskógur með
beinvöxnum, hraðvaxta trjám.
Þetta varð til þess að víða í Finn-
landi og Svíþjóð var komið á fót
fræreitum af stofni Rai-
volatrjánna, gagngert til þess að
framleiða úrvalsfræ til skógrækt-
ar. Þessa framtaks höfum við not-
ið á íslandi á síðustu áratugum,
sem fyrr er getið.
En það er fleira í sögunni sem
tengist Raivola. Margir Finnar
halda því statt og stöðugt fram
að lundurinn hafi verið megin-
orsök Vetrarstríðsins. Stalín hafi
fyrst og fremst haft áhuga á að
tryggja öryggi Leningrad og þvf
verið tilbúinn að semja um
landaskipti við Finna, frá
Kirjálaeiði að Viborg en í staðinn
láta Finnum eftir land norðan
Ladoga. A.K. Cajander, skóg-
fræðiprófessor og þáverandi
forsætisráðherra, gat ekki hugsað
sér að láta Rússa hafa hina skóg-
fræðilegu gersemi og því fór sem
fór.
Það er óneitanlega mögnuð til-
finning að koma í Raivolaskóg-
inn. Þangað ættu skógareigend-
ur á Fljótsdalshéraði að fjöl-
menna umfram aðra. Kannski
leið okkur eins og Vestur-íslend-
ingum sem eru að heimsækja
„Gamla landið" fyrsta sinni.
Rússneskir leiðsögumenn tóku
á móti hópnum við lundinn, þar
sem tilkomumikið hlið markar
innganginn. Hér eru góðir og
breiðir skógarstfgar. í fyrstu geng-
um við um blandskóg af furu,
lerki og lauftrjám. Þegar við nálg-
uðumst Lindulovskaja-ána, sem
liðast lygn um ásana, var lerkið
víðast orðið allsráðandi.
Bolirnir eru fremur grannir,
miðað við hve hátt þeir teygja
sig. Hæstu trén eru um 50 metra
há. Sjá má tré sem eru við það að
ramba af rótinni. Þau hafa greini-
lega orðið fyrir áfalli í einhverju
stórviðrinu. Það er ýmislegt sem
á daga þeirra hefur drifið síðustu
hálft þriðja hundrað árin.
Veturinn 1940 var háður hildar-
leikur hér í skóginum þegar Rúss-
um, með mikið ofurefli liðs, tókst
að brjótast í gegnum Manner-
heim-víglínuna og að lokum að
hernema Viborg. Þetta gekk ekki
þrautalaust. Frostið fór sjaldan
undir 40 gráður, olían fraus í
skriðdrekum og öðrum farartækj-
um, byssurnar stóðu á sér og her-
magnið vantar.
Rússalerkið er stórvaxið í saman-
burði við mannfólkið.
mennirnir voru vanbúnir og lftt
þjálfaðir. Finnar vörðust með
skæruhernaði og sýndu ótrúlegt
baráttuþrek.
Georgi V. Prusakov, rússneskur
hermaður sem tók þátt í þessum
bardögum, lýsti þessu svo:
„Það sem mér er efst í minni er
vanhæfni og getuleysi fiersins gagnvart
örfáum Finnum. Þeirsýndu okkurí
raun umfram allt annað hvernig á að
berjast".
Herdeild Prusakovs hafði upp-
haflega á að skipa 764 mönnum
en í lokin stóðu uppi 136 menn
og þar af margir særðir og/eða
illa kalnir.
f lok skoðunarferðarinnar þökk-
uðu íslendingarnir fyrir sig með
þvf að syngja lag, tileinkað
lerkitrjánum í Raivolalundinum,
sem eiga svo marga afkomendur
vestur f miðju Atlantshafi.
að
víða
farið
að
halla
Her
ma
s a
undan fæti hjá þessum lerkiöld-
ungum. Stöðugt eru tré að falla um
koll í stormum.
Þátttakendur spurðu rússnesku
leiðsögumennina með aðstoð
túlks spjörunum úr um ýmislegt
er varðar sögu og vöxt skógarins
Greinilegt var að rússneskir
kollegar okkar höfðu mikinn
áhuga á því að efla samstarf um
varðveislu lundarins en eftir því
sem við skildum þá nýtur hann
einhverskonar friðunar en fjár
Ain Lindulovskaja rennur lygn og stillt og ekki
er straumköstum fyrir að fara.
Við upphaf ferðar um Raivolalundinn
Finnskur fararstjóri og túlkur ásamt
rússneskum gestgjöfum.
88
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003
89