Félagsrit KRON - 15.12.1947, Qupperneq 38

blaðið „Heima“ göngu sína. Var
það beint áframhald Pöntunarfé-
lagsblaðsins í fjölbreyttari mynd og
með nokkru öðru sniði, og hafði
blað sænsku neytendafélaganna,
„Vi“, aðallega verið tekið til fyrir-
myndar. Ritstjóri þess var Karl
Strand, en við Pöntunarfélagsblaðið
hafði ekki verið neinn sérstakur rit-
stjóri, heldur ritnefnd og ábyrgðar-
maður, sem fyrst var Jens Figved,
en síðan Jón Einarsson. Blöð þessi
birtu margar ítarlegar og fróðlegar
greinar um Pöntunarfélagið, starf
þess og stefnu, erfiðleika og árangra,
enn fi'emur fjölda greina um önnur
samvinnufélög, utanlands og innan,
og um samvinnuhreyfinguna og
samvinnumál almennt. Ennfremur
birtist í þeim ýmislegt annað efni,
svo sem smásögur, leiðbeiningar í
matartilbúningi o. þ. u. 1. Önnur
viðleitni félagsins í þessa átt var út-
vegun og sýning kvikmynda um
samvinnumál, er það stóð að ásamt
KEA, og enn fremur átti sér stað
fræðslustarfsemi meðal starfsfólks-
ins, er miðaði að því að auka verzl-
unarþekkingu þess og starfshæfni.
12. Yfirlit
Þegar leitað er orsaka hins öra
vaxtar Pöntunarfélags verkamanna,
koma eftirfarandi atriði fyrst og
fremst til greina: í fyrsta lagi átti
félagið upptök sín meðal verka-
manna og hafði því frá öndverðu
náin tengsl við þessa fjölmennustu
stétt bæjarins. Það varaðist þó að
einangra sig við þessa stétt, og kapp-
kostaði fljótlega að ná til allra neyt-
enda. í öðru lagi gerðu hin lágu
inntökugjöld öllum auðvelt að ger-
ast meðlimir og að því stuðlaði
einnig, að aldrei var nein samábyrgð
í félaginu. í þriðja lagi hagaði fé-
lagið verðlagningu sinni þannig, að
hagnaðurinn af viðskiptum við það
var mjög augljós. Var þetta sérstak-
lega áberandi á fyrsta starfstíma fé-
lagsins, þótt þess gætti einnig síðar.
í fjórða lagi bar öll stjórn félagsins
þau merki stórhuga og áræðni, sem
hlaut að draga mjög að því athygli
og verða til þess að fylkja mönnum
í kringum það. Að lokum er vita-
skuld rétt að benda á það, að skil-
yrðin fyrir myndun neytendahreyf-
ingar í Reykjavík hlutu að vera sér-
staklega góð á þessum árum. A ár-
unum milli 1931 og 1940 er ríkjandi
næstum því sífellt kreppuástand.
sem hlaut að verða til þess, að allir
vegir væru reyndir til að bæta úr
brýnustu neyðinni. Eftir 1934 er
verðlag yfirleitt hækkandi bæði
vegna erlendra verðhækkana, tolla,
skipulagninga á sölu innlendra af-
urða og vegna áhrifa innflutnings-
haftanna. Þetta hlaut einnig að
knýja neytendur til viðnáms. Inn-
flutningshöftin sköpuðu mikla
hættu á misnotkun af hálfu innflytj-
enda með verðhækkunum. Ekkert
var eins áhrifamikið til að spyrna
gegn slíku eins og vöxtur neytenda-
hreyfingarinnar. Á hinn bóginn
sköpuðu innl . ningshöftin sam-
vinnufélögunum einnig sína erfið-
leika, þó að höfðatölureglan bætti
68
Félagsrit KRON