Fróðskaparrit - 01.01.1959, Síða 63

Strandarrætturin í Føroyum
69
Áður í tíðini tóku ríkini sær víðgongd rættindi yvir
høvunum. Her skal bert verða nevnt, at teir donskmorsku
kongarnir kravdu harradømið yvir Eystursjónum og Norð<
havinum.1) Hollendingurin Hugo Grotius setti tó fram í
verki sínum »Mare librum« (Havið fría), ið kom út í 1609,
ta uppfatan, at høvini kundu ikki vera ogn hjá einstakari
tjóð. Men henda uppfatanin gjørdi ikki vart við seg fyrr
enn í skrivinum »De dominio maris« (Um yvirvaldið á
havinum), ið kom út 1703, skrivað av einum øðrum Holb
endingi, Cornelis van Bynkershoek. í hesum skrivi setti
hann fram hin gitna grundsetningin: »Terræ potestas finitur,
ubi finitur armorum vis« (vald landsins endar, har vápna=
megin heldur uppat), ið varð útlagdur soleiðis, at harra=
dømið yvir havinum hjá ríkjunum røkk ikki longur enn
ein kanónskotmála frá strondini (um tað mundið bert einar
200 alin).
Tann parturin av havinum, ið lá innan fyri kanónskotí
málan varð nevndur sjóøkið. So hvørt sum kanónirnar bóru
longur, gjørdist tað greitt, at sjóøkið kundi ikki longur
avmarkast við kanónskotmálanum, og ríkini settu tí ymisk
onnur mark, ofta 3—4 sjómíl, viðhvørt meira, men sum
kunnugt eru menn ikki enn á einum máli um víddina av
sjóøkinum. Fyri Føroyar er sjóøkið nú skipað við kgl. fyri*
Fremtiden ansaa sig berettigede til at foretage, hvad de gjorde.« Flenda
umbering varð ikki tikin til eftirtektar: »Da imidlertid dette Indklagedes
Foregivende aldeles ikke kan komme i nogensomhelst Betragtning, efter*
som Havet er frit for alle, og den Omstændighed, at de oftere have
fisket et bestemt Sted, aldeles ikke kan hjemle dem Ret til udelukkende
at drive Fiskeri paa samme Sted . . kunne de . . ikke undgaa at blive
dømte som dem, der paa en voldsom og egenmægtig Maade have be*
handlet andens Ejendom og krænket deres Ret.«
9 Hesin rættur varð góðkendur av Onglandi, sum við traktat 22.
juni 1583 gekk undir ta treyt árliga at gjalda 100 rosenoblar móti at
loyvt varð enskum skipum at sigla norður um Noreg.
Sí annars um henda spurning: Danmarks Riges Historie Illa, s. 221
og 223, IV s. 133 og 138 og E. Arup; Danmarks Historie II, s. 632,
635 og 651 f. og Louis Zachariasen s. 120 f.