Fróðskaparrit - 01.01.1959, Blaðsíða 62

68
Strandarrætturin i Føroyum
tá havið aðrastaðni í Norðanlondum verður nevnt allmenn*
ingur.1) Orðið allmenningur er her vissuliga nýtt í týdn*
inginum eitt øki, har eingin hevur serrættindi, men sum
er til nýtslu fyri alt fólkið (fornm. almenni).
Henda uppfatan er tó neyvan hin upprunaliga. Uppruna*
ligari hugsan um ognarrætt man tað hava verið, at eins væl
og at eiga jørð, bar til at »eiga« ávís fiskimið á havinum,
soleiðis at tey vóru friðlýst einstøkum fólkum, t. d. eini
bátsskipan, einum garði, eini bygd, o. s. fr.2) Henda upp*
fatan hevur nógvastaðni hildið sær langt fram í tíðina.3)
Heldur ikki í Føroyum hevur henda áskoðan verið ókend.
Tað var vanligt, at hvør oyggj ella hvør bygd hevði síni
fiskimið,4) og ofta vóru hesi sonevnd loynimið,5) og roynt
varð at dylja tey fyri øðrum. Dømi eru um, at roynt hevur
verið at kanna sær einkarrætt til ávís fiskimið.6)
!) Sbr. Rynning s. 78.
2) Sí G. Heber I, s. 24-25.
3) Sí t. d. ta hjá Rynning s. 287—88 umrøddu søk frá 1869, har nakrir
garðar við Romsdalsstrondina høvdu býtt fiskimiðini sínámillum.
4) Sí um hetta hugtak: Svabo s. 313—41 og Landt s. 386—87. Eitt
yvirlit yvir tey mið, ið søkt vórðu úr Klakksvík, stendur í bókini Bø*
leiðin eftir Robert Joensen. Svabo hevur s. 322—41 eitt yvirlit yvir
mið uttan um allar Føroyar.
5) Svabo s. 316, sbr. eisini Jóan Chr. Poulsen s. 61—62.
6) Hjá Daniel Nolsøe s. 2 verður sagt, at »garðar fyrr á døgum hava
ognast fiskimið.« Eitt annað dømi verður nevnt í einum amtsskrivi 19.
mars 1840 (avritabók S. nr. 657), har tað sæst, at Hvannasundsmenn
hava spurt amtið, um teir høvdu ikki einkarrætt til at seta fiskigørn
uttan fyri bygdina, og um teir kundu ikki banna øðrum at gera tílíkt
uttan við teirra loyvi. Amtið segði nei til báðar spurningar.
Nakað tey somu viðurskifti verða umrødd í einum dómi 28. juni
1858; av honum sæst, at ein handilsmaður í Klakksvík hevði stevnt
eini bátsskipan í Ánunum, sum millum norðastu landoddar á Kunoynni
og Viðoynni høvdu tikið línu hansara upp og kappað hana, so handils*
maðurin misti 500 favnar, 144 húkar við útgerð, eitt flot og 20 søkk.
Bátsskipanin umbar seg við, »at de vare harmfulde over, at de, som
hidtil ofte havde fisket paa det nævnte Sted og stedse med godt Ud«
bytte, denne Gang paa Grund af, at de andre havde fisket sammesteds
med Langline, intet havde faaet, og at de for at forhindre dette for