Fróðskaparrit - 01.01.1959, Síða 66

72
Strandarrætturin í Føroyum
Sostatt er sjóøkið eins og opna havið uttan fyri tað res
communis omnium ella almenningur í víðastu merking, sbr.
tað, ið nevnt er frammanfyri. Tó er tann munur á opna
havinum og sjóøkinum, at meðan tey umrøddu rættindini
á opna havinum kunnu verða útinnt av einum og hvørjum,
kunnu tey á sjóøkinum yvirhøvur bert verða útinnt av
donskum ríkisborgarum. Hetta er í lóggávuni týðiliga ásett
tó bert fyri fiskiskap og veiði.
Men skilligt er, at mark má vera inneftir, har hesin ótálm*
aði ráðarættur hjá hvørjum manni heldur uppat. Nú skal
verða kannað eftir, hvar hetta mark má setast.
Ikki er markið millum land og sjógv altíð tað sama; tað
flytir seg í heilum, mest av flóð og fjøru. Av tí at tað í
rættarviðurskiftum er óhent at nýta hetta íðiliga skiftandi
markið, sum hevði ført við sær, at eitt øki eina løtu mátti
haldast vera land og næstu løtuna sjógvur, hevur verið
rovnt í teim ymisku rættarskipanunum at seta eitt fast mark.
Hetta markið kann eftir viðurskiftunum setast á ymiskan
hátt. Sum mark kann verða tikin hægsta flóð ella hægsta
fjøra í mysing, ella eisini kann verða tikin ein ella onnur
linja millum hesar útjaðarar, t. d. háflóð ella háfjøra, ella
hálvfløddur (ella hálvfjaraður) sjógvur (miðalvatnsmálin).
So at siga allar hesar ymisku linjurnar hava til ymsar
tíðir og hjá ymsum fólkasløgum verið nýttar til at seta
mark ímillum tað økið, ið lá til almenna nýtslu og tað,
sum var undirgivið ognarrætti einstaklingsins. í Rómverja*
rættinum var hægsta flóð (maximus fluctus) markið millum
havið sum res communis omnium og landøki, ið undir*
givin vóru ognarrætti einstaklinga.1) Henda regla er enn
ráðnum somuleiðis verður at nýta í Føroyum, er tað loyvt øllum at
taka upp »Skibe og andre paa Havets Bund nedsunkne Ting.« Sbr.
eisini ta fyri alt ríkið galdandi lóg nr. 157 frá 22. december 1876 um
uppfisking av akkerum, akkerstogum og aðrari skipsútgerð. Sbrt. § 1 í
lógini er rætturin til hetta bert vissaður donskum ríkisborgarum.
t) Sbr. Inst. 2—1—§ 3: »Est autem litus maris, quatenus hibernus
fluctus maximus excurrit« og Dig. 50—16—96: »Litus est, quousque maxi»
mus fluctus a mari pervenit.«