Morgunblaðið - 03.04.1986, Blaðsíða 50

MORGUNBLÁÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3! ÁPRÍL1986
Elliglöp Framsóknar?
eftírJón tsberg
Nú virðist eiga að knýja fram
frumvarp að nýjum sveitarstjómar-
lögum og þá um leið að lama öll
dreifbýlissveitarfélög í landinu.
Nefndir hafa starfað á undanföm-
um árum að endurskoðun sveitar-
stjómarlaganna og þær hafa ekki
haft erindi sem erfíði. Okkur er að
vísu sagt að um afburðamenn sé
að ræða, en það er ekki nóg að
vera vitur ef viðkomandi þekkir
ekki og kynnir sér ekki það mál sem
umáaðfjalla.
í fyrstu 8 köflum frumvarpsins
—> em engin teljandi nýmæli ef lækkun
kosningaaldurs er undanskilinn,
nema ef sveitarfélag kemst í
greiðsluerfíðleika. Það er nú sem
betur fer ekki algengt og á þeim
liðlega 100 árum sem núverandi
skipun hefur haldist em slík tilvik
sennilega teijandi á fíngmm ann-
arrar handar.
Það em þrautreyndir menn sem
sömdu frumvarpið, er okkur sagt,
en þeir virtust ekki þekkja aðstæður
betur en það að ætlast var til að
hver ný sveitarstjóm byrjaði á því
að semja 5 ára áætlun þótt hún
gæti allt eins búist við að sitja bara
4 ár og fyrsta árið er hún bundin
af áætlun fyrri sveitarstjómar.
•*► Þessu ákvæði hefur nú þingneöid
breytt og fært niður í 3 ár. Og
þessir ágætu menn ætluðu einnig
að taka lýðræðið til bæna. Ákvæði
var um að kjörin sveitarstjóm
mætti ekki veita ábyrgðir nema 2/a
sveitarstjómarmanna samþykktu.
Ákvæði sem í raun var ekki fram-
kvæmanlegt nema þar sem sveitar-
stjómarmenn vom bara 3. Meiri-
hluti í Qölmennari sveitarstjómum
þurfti samkvæmt frumvarpinu að
semja við minnihlutann um þessa
ábyrgð. Það er sem ég sæi framan
í Davíð borgarstjóra að knékijúpa
miðhlutaflokkunum til þess að geta
veitt ábyrgð. Sem betur fer felldi
þingnefnd niður þetta ákvæði þess-
ara „reyndu sveitarstjómarmanna"
sem sömdu frumvarpið.
Vafalítið er ætlunin að styrlq'a
sveitarfélögin en það gerist ekki
með því að sundra þeim. Ákvæði
em um byggðasamlög sem er nýtt
nafn á samvinnu sem hefur verið
milli sveitarfélaga undanfama ára-
tugi. Það er ekkert nýtt ákvæði
nema vilji sveitarfélag draga sig út
úr samstarfinu fær það ekki endur-
greiddan eignarhluta sinn nema á
20 ámm.
Hinsvegar er það nýmæli að nú
á að ganga af sýslunefndunum
dauðum. Þær em þó samvinnu-
nefndir sveitarfélaganna. Þær hefði
' því átt að styrkja eins og lagt hefír
verið til með því að láta sveitar-
stjómir eiga beina aðild að þeim.
Hjá mörgum hefír gætt óánægju
með að sýslumaður skipaður af rík-
isvaldinu væri í sýslunefnd. Það
skiptir ekki sköpum þótt hann falli
Jón ísberg
„Þess vegna skora ég á
þingmenn flokksins að
láta ekki misvitra fram-
sóknarmenn teyma sig
á asnaeyrunum til þess
að fremja óhappaverk
sem erfitt verður að
bæta fyrir o g hreinlega
fella frumvarpið ef
ekki fást fram á því
endurbætur."
út. Hins vegar ætti að gefa aðlögun-
artíma, t.d. 4 til 8 ár, einkum fyrir
smærri sýslumar. Til þess að friða
þá sem hafa hom í síðu sýslumanna
mætti taka af þeim atkvæðisrétt-
inn.
Það skiptir ekki máli hvort nefnd-
in heitir héraðsnefnd eða sýslu-
nefnd, ef hún bara þjónar því ætlun-
arverki að vera sveitarstjómum og
þá fyrst og fremst dreifbýlishrepp-
unum til gagns. Með þeim tillögum
sem liggja fyrir er verið að sundra
sveitarstjómunum en ekki sameina.
Framsóknarmenn hafa talið sig
málsvara hinna dreifðu byggða og
þar hafa þeir fengið mest af fylgi
sínu. Oft hafa gjörðir flokksins
orkað tvímælis en ég efast ekki um
að þeir hafa viljað landsbyggðinni
vel, þótt deila megi einnig um ár-
angurinn. En enginn er óskeikull.
Nú er flokkurinn um sjötugt. Ef til
vill má flokka það undir elliglöp,
að hann skuli nú ganga fram fyrir
skjöldu og vilja sundra aldagömlu
samstarfí sveitarfélaganna með
ví að leggja niður sýslunefndina.
staðinn vilja þeir láta koma mörg
samlags félög sem fæst geta veitt
sér þann munað að ráða fastan
starfsmann. Þau verða því síður fær
um að taka að sér verkefni frá ríkis-
valdinu sem allir tala um án þess
að skilgreina það nánar.
Sjálfstæðisflokkurinn er stór
flokkur og auðvitað greinir menn á
um ýmis mál. En okkar höfuð styrk-
ur er og hefur verið að leysa málin
á þann veg að allir geti sæmilega
við unað. Þegar um svæðisbundin
mál hefur verið um að ræða hefur
vilji þeirra sem málið varðar fyrst
og fremst verið virtur og reynt að
koma til móts við skoðanir þeirra.
Nú virðist eiga að fara aðrar leiðir.
Við sjálfstæðismenn út um land í
hinum dreifðu byggðum viljum ekki
slíka forustu. Við viljum að fullt
tillit sé tekið til vilja okkar. Ég
veit að við eigum stuðning flölda
annarra sjálfstæðismanna í þétt-
býli, t.d. fulltrúa unga fólksins á
tveimur síðustu landsfundum. Þess
vegna skora ég á þingmenn flokks-
ins að láta ekki misvitra framsókn-
armenn teyma sig á asnaeyrunum
til þess að fremja óhappaverk sem
erfítt verður að bæta fyrir og hrein-
lega fella frumvarpið ef ekki fást
fram á því endurbætur. Eða með
öðrum orðum reynt verði að efla
og styrkja sveitarfélögin með sam-
vinnu, en ekki að sundra þeim.
Við þá sem aðhyllast fylkjaskip-
un vil ég segja þetta: Við erum öll
sammála um að styrkja heimastjóm
héraða. Öflug sveitarfélög veita
mestu heimastjóm vegna nálægðar
við fólkið í landinu. Hugsjónir eru
allra góðra gjalda verðar, en það
er raunveruleikinn sem við verðum
að glíma við. Stjómarskráin okkar
hefur verið í endurskoðun síðan
1944 og ekkert gengur. Takið þið
því heldur beinan þátt í þróuninni
og eflið sveitarfélögin. Öflug sveit-
arfélög geta svo, ef vilji er fyrir
hendi og aðstæður þær í þjóðfélag-
inu komið á fylkjaskipun sem þá
kæmi í stað fjórðungssambandanna
sem nú em. Eins og er fæst það
ekki í gegn. Og það fæst aldrei f
gegn ef efla á miðstjómarvaldið á
kostnað dreifbýlisins eins og nú
vitandi eða óvitandi er stefnt að.
Höfundur er sýslumaður Hún-
vetninga.
hvað er það?
AFS -
-, eftír Sólveigu
Karvelsdóttur
Þótt nú séu liðin tæp 29 ár síðan
ísland gerðist aðili að samtökum
AFS em þeir færri hér á landi sem
þekkja eitthvað til þeirra eða vita
hver tilgangurinn er með starfí
þeirra. Þau ár sem liðin em frá
því að samtökin vom stofnuð hefur
starf þeirra farið hljótt. Kraftamir
hafa fyrst og fremst farið í það að
halda gangandi margþættu starfí
en auglýsing og kjmning á starfinu
lent út undan. Úr þessu vil ég að
nokkm bæta með eftirfarandi grein.
^Stofnun AFS
Bæði í fyrri og seinni heimsstyij-
öldinni störfuðu bandarísskir sjálf-
boðaliðar að því að flytja særða
hermenn af vígvöllunum í Frakk-
landi og koma þeim undir læknis-
hendur. Þegar styijöldinni lauk
ákváðu þeir að gera allt sem þeir
gætu til þess að koma í veg fyrir
að hörmungar stríðsins endurtækju
sig. Þeir álitu að ef hægt væri að
auka kynni milli þjóða heims og
upplýsa fólk betur, þá yrði erfíðara
að etja því saman til styijaldar.
Þeir bundu einkum vonir við ungt
fólk og komu því af stað nemenda-
skiptum. Samtökin kölluðu þeir
American Field Service, en undir
•^því nafni störfuðu hjálparsveitimar
á vígvöllunum.
Samtökin verða
alþjóðleg
í upphafi vom nemendaskiptin
milli Frakklands og Bandaríkjanna
og síðan einnig milli Þýskalands og
Bandaríkjanna. Smátt og smátt
bættust ný lönd við, en alltaf var
annað landið Bandaríkin. Fyrir til-
stuðlan íslensk-ameríska félagsins
bættist ísland f þennan hóp árið
1957.
Svo kom að þvf að Evrópulöndin
töldu fulla þörf á að þau skiptust
á nemum innbyrðis og fljótlega upp
úr því breyttust samtökin í alþjóðleg
samtök. Nafnið American Field
Service var þá lagt niður en upp-
hafsstafimir AFS látnir halda sér.
Samtökin heita því ekki American
Field Service eins og margir halda
„Samtökin leggja
áherslu á að fræða ungt
fólk um menningu og
lifnaðarhætti annarra
þjóða með beinum
kynnum og tengslum.“
sem ekki þekkja vel til, heldur AFS
Intemational Intercultural Pro-
grams. Hér á landi heita samtökin
AF^ á íslandi, alþjóðleg fræðsla og
samskipti. Stafurinn A er látinn
standa fyrir alþjóðleg, F fyrir
fræðsla og S fyrir samskipti.
EFIL
Árið 1974 stofnuðu AFS-félögin
f Evrópu með sér samtök til þess
að geta unnið meira og betur að
málefnum sem varða Evrópu sér-
staklega. Þau samtök nefnast
European Federation for Intercult-
ural Leaming, skammstafað EFTL.
Bæði Efnahagsbandalagið og Evr-
ópuráðið hafa styrkt EFIL til ýmiss
konar menningarstarfsemi svo sem
ráðstefnu- og námskeiðahalds og
hefur það gert Evrópulöndunum
kleift að hafa mun meira samstarf
en ella hefði verið.
Samtök sjálfboðaliða
Talið er að AFS-samtökin séu
ein stærstu samtök sjálfboðaliða í
heiminum. Um 100 þúsund sjálf-
boðaliðar eru nú starfandi í 69
löndum í öllum heimsálfum. Þeim
til halds og trausts eru tiltölulega
fáir launaðir starfsmenn.
Enn í dag eru nemendaskipti
meginviðfangsefni samtakanna en
á síðari árum hefur í æ ríkari
mæli verið reynt að ná til annarra
þjóðfélagshópa og opna þeim mögu-
leika á svipaðri reynslu. Sem dæmi
má nefna að mörg EFIL-lönd
standa fyrir svokölluðu „Young
Workers Program", en það eru
skipti á ungu verka- og iðnaðar-
fólki. Það fer til annars lands,
dvelur hjá þarlendri fjölskyldu og
vinnur svipuð störf og það gerði í
sínu heimalandi. Þetta er hliðstætt
því sem Norðurlöndin ætla að bjóða
ungu fólki í sumar og kallast
Nordjobb. Nýr þáttur í starfi sam-
takanna er aðstoð við þróunarlönd
sem felst í því að útvega kennara
til starfa í löndum þar sem kennara-
skortur er mikið vandamál.
Menningar- og
fræðslusamtök
Samtökin leggja áherslu á að
fræða ungt fólk um menningu og
lifnaðarhætti annarra þjóða með
beinum kjmnum og tengslum. Með
því að auka þekkingu og víðsýni
fólks, eykst skilningur þess og virð-
ing fyrir menningu annarra þjóða
og þjóðarbrota. Það er töluverður
munur á því að koma sem ferða-
maður til einhvers Iands eða að
dvelja þar og taka þátt í daglegu
lífí, starfí og umræðu. Þeir sem
farið hafa sem skiptinemar til
annarra landa eða hafa af annarri
ástæðu dvalið §arri ættlandi sínu
eru sammála um að sú reynsla hafí
haft veruleg áhrif á viðhorf þeirra
til umheimsins og jafnframt aukið
skilning þeirra og virðingu fyrir
eigin þjóðmenningu.
Viðsjár í heiminum
Frá því að seinni heimsstyijöld-
inni lauk hafa viðsjár i heiminum
aldrei verið meiri og ástandið verður
sífellt ótiyggara. Þessu má líkja við
stórt hverasvæði þar sem víða bull-
ar og kraumar og enginn veit hvar
næst gýs. Á milli vellandi pollanna
virðist heilt en í raun er þar engu
treystandi. Þjóðemisrígur eykst,
minnihlutahópar mæta aukinni
andúð og átök milli þjóðarbrota og
kynþátta verða algengari.
í Evrópu hefur andúðin á minni-
hlutahópum orðið sífellt meira áber-
andi. Talið er að nú séu milli 15
og 20 milljónir farandverkamanna
og innflytjenda í iðnríkjum Vestur-
Evrópu. Þetta hefur margþættan
vanda í för með sér og þótt stjóm-
völd hafí reynt að greiða götu þessa
fólks á ýmsan hátt dugar það
skammt. Þetta fólk býr mjög ein-
angrað, heldur fast í siði og venjur
og hefur takmörkuð samskipti við
heimamenn. Þekkingarleysi og
skilningsleysi á ólíkri menningu
þeirra veldur stöðugum árekstrum.
Þegar atvinnuleysi jókst í Evrópu
jókst jafnframt andúðin á þessu
fólki. Jafnvel á Norðurlöndunum
þar sem fólk hefur þótt hvað fijáls-
lyndast hefur andúðin magnast. í
nokkmm löndum hefur komið til
átaka.
Svona er nú ástandið í Evrópu
sem getur státað af hvað bestri
almennri menntun og þekkingu.
í Morgunblaðinu 4. mars birtist
grein eftir ívar Guðmundsson sem
bar yfírskriftina „Á ári friðarins er
heimurinn grár fyrir jámum“. Þar
segir hann að talið sé að 25 milljón-
ir manna séu undir vopnum í heim-
inum og telur síðan upp þau her-
gögn sem þeir hafa til umráða. Þar
segir einnig: „Á þeim rúmlega 40
ámm, sem liðin em frá því seinni
heimsstyijöldinni lauk, hafa 20
milljónir hermanna fallið í 150 stríð-
um í 71 Iandi.“ Hvert stefnir og
hvaðertil ráða?
Abyrgð almennings
Almenningur má ekki varpa allri
ábyrgð á þessum vanda yfír á herð-
ar ráðamanna né heldur má ætla
þeim einum að leysa hann. Við
verðum einnig að leggja eitthvað
til. Ég hverf aftur til þeirra hug-
sjónamanna sem stofnuðu AFS-
samtökin og töldu að með því að
auka kynni milli þjóða og upplýsa
fólk betur yrði erfíðara að etja því
saman til styijaldar. Ályktun þess-
ara manna var rétt og nú er enn
brýnna en áður að auka kynni og
tengsl milli einstaklinga ogþjóða.
Fleiri fjölskyldur
vantar
Ein traustasta leiðin til að auka
þessi kynni er að fínna fleiri §öl-
skyldur í hveiju landi sem em til-
búnar að leggja sitt af mörkum
með þvi að taka á móti skiptinemum
til dvalar. Unga fólkið hefur vilja
og löngun til að kynnast annarri
menningu og ólíkum lifnaðarhátt-
um en það veltur einnig á skilningi
og vilja hinna fullorðnu hvort þessi
menningar- og vináttutengsl nást.
Því fleiri íjölskyldur, því fleiri
nemar.
„Til framandi landa ég bróður-
hug ber“, orti Stefán G. Stefánsson.
Þetta er vonandi viðhorf okkar allra
og náin vinátta við einstakiinga og
fjölskyldur í öðmm löndum færir
okkur þau tilfínningatengsl sem
e.t.v. skortir á.
Höfundur er kennari í Reykja vík.
Tónleikar
á Borginni
í kvöid, fimmtudag, verða
haldnir tónleikar á Hótel Borg.
Þar koma fram hljómsveitirnar
Bylur og Blúsbrot.
Hljómsveitin Bylur hefur starf-
að um nokkurt skeið, en þetta
verða fyrstu tónleikar hennar á
þessu ári. Hljómsveitin Blúsbrot
er ný af nálinni og flytur blús 0g
blúsafbrigði. Þessir tónleikar
verða fmmraun hljómsveitarinnar
á opinbemm vettvangi.
Tónleikamir hefjast klukkan
21.30 og lýkur þeim um miðnætti.
Fréttatilkynning
Bylur
Hljómsveitin Bylur