Morgunblaðið - 01.10.2006, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
F
yrsta kristniboð-
ið á Íslandi er
talið hafa verið
árið 981, Þegar
Þorvaldur Kon-
ráðsson hinn
víðförli og Frið-
rik trúðboðs-
biskup frá Þýskalandi komu hingað
til lands í trúboðserindum. Ekki
höfðu þeir félagar erindi sem erfiði,
og gáfust upp við að svipta okkur Ís-
lendinga heiðninni fimm árum síðar,
eða árið 986 og hurfu, að því að talið
er, við svo búið af landi brott.
Áður höfðu heiðnir menn að vísu
ort níð um þá Þorvald og Friðrik,
sem þótti þá eins og nú, mikill dóna-
skapur. Hafði trúboðinn Þorvaldur
m.a. svarað fyrir sig, með því að
drepa tvo menn, sem ortu níðið, eins
kristilegt og það má nú teljast. Þor-
valdur víðförli var frá Stóru-Giljá í
Húnavatnssýslu og hafði tekið skírn
í Saxlandi.
Frá þessu er greint í Þorvaldar
þætti víðförla, en hvað hefur þetta
með Úkraínu, Kænugarð og víking í
austri að gera? Jú, gagnmerk forn-
leifa- og sagnfræðirannsókn er ný-
hafin í Kænugarði (Kiev, höfuðborg
Úkraínu), sem MP Fjárfesting-
arbanki fjármagnar, að frumkvæði
Margeirs Péturssonar, stjórnarfor-
manns bankans og verkefnið er unn-
ið í samvinnu við Sagnfræðistofnun
Úkraínu.
Markmið þessarar rannsóknar, er
m.a. að kortleggja ferðir Þorvaldar
víðförla í Rússlandi og Úkraínu fyrir
þúsund árum eða svo, safna saman
gögnum í Úkraínu og Rússlandi og
bera saman við Íslendingasögur um
ferðir Þorvaldar og finna grafreit
hans í Kænugarði.
Verðugt verkefni
Margeir Pétursson er afar áhuga-
samur um þetta nýja áhugamál sitt.
„Ég hef bæði gaman af þessu og er
þeirrar skoðunar að hér sé um verð-
ugt og skemmtilegt verkefni að
ræða,“ segir Margeir, þegar við för-
um á söguslóðir í Kænugarði, í sept-
embermánuði og hverfum í iður
jarðar, í göng og hella undir og út frá
kirkju Jóhannesar skírara, nánast í
hjarta Kænugarðs, sem fyrir þúsund
árum eða svo, voru afdrep munka,
þar sem þeir stunduðu trú sína,
fjarri glaumi og skarkala umheims-
ins.
Margeir segist hafa fengið áhuga
á þessu verkefni, eftir að hann hóf
fjárfestingar í Úkraínu og las Þor-
valdar þátt víðförla. „Eftir það fór
ég í Íslendingasögurnar og fann allt
sem til var um hann og fannst
heillandi, ef hægt væri að kortleggja
ferðir hans í Úkraínu, en hér eyddi
hann augljóslega miklum tíma og
var í miklum metum. Einnig hafði ég
lesið frábæra skáldsögu Árna Berg-
manns „Þorvaldur víðförli“, en fyrir
hana var Árni tilnefndur til bók-
menntaverðlauna Norðurlandaráðs
á sínum tíma.
Við hjá MP Fjárfestingarbanka
erum að taka á móti mjög mörgum
gestum hér í Úkraínu. Ætli við höf-
um ekki tekið á móti yfir eitt hundr-
að Íslendingum, gestum og kaup-
sýslumönnum, frá því að við hófum
starfsemi hér.
Mér finnst þess vegna mjög
skemmtilegt að geta kynnt þeim
þetta verkefni og hvað við erum að
gera í sambandi við söguleg og
menningarleg tengsl Íslands og
Úkraínu, ekki bara hrein viðskipti.
Heiðursræðismaður Íslands í Úkra-
ínu, Kostyantyn Malovanyy, kom
okkur í samband við Sagn-
fræðistofnun Úkraínu, sem tekur
þátt í verkefninu.
Auk þess finnst mér að raunveru-
leg verðmæti felist í því að styrkja
rannsókn sem þessa, því við hjá MP
erum hvað eftir annað að fá áskor-
anir um að styrkja þetta eða hitt,
sem við teljum ekki endilega fela í
sér virðingarauka fyrir bankann. En
þetta verkefni er tvímælalaust mjög
jákvætt og til vegsauka, bæði fyrir
okkur og aðra,“ segir Margeir þegar
ég spyr hann hvernig hann hafi
fengið áhuga á Þorvaldi víðförla.
„Unnendur Íslendingasagna eins
og ég þrá að finna svör um sann-
leiksgildi þeirra. Bætir svo við, kím-
inn á svip: „Svo finnst mér líka
skemmtilegt að finna mér nýtt
áhugamál og hvíla mig á skákinni.
Verkefnið er á frumstigi, en fyrstu
bráðabirgðaniðurstöður, lofa samt
sem áður góðu um framhaldið.
Frumvinnan felst í því að bera sam-
an heimildir. Það er í sjálfu sér ekk-
ert flókið verkefni, heldur fyrst og
fremst mikil vinna, að leita gagna,
hér í Úkraínu og bera saman við þær
upplýsingar sem við eigum m.a.
heima á Íslandi. Heimildirnar eru á
mörgum stöðum hér í Úkraínu, í
fornum annálum, kirkjubókum,
borgarannálum Kænugarðs og svo
framvegis. Einnig þarf að fara til
Miklagarðs (Istanbúl).“
Engar rannsóknir gerðar
Margeir segir að þegar hann hafi
fengið áhuga á þessu verkefni, hafi
hann talið að einhverjar rannsóknir
hefðu verið gerðar á ferðum Þor-
valdar víðförla í Kænugarði, fyrir og
um árið þúsund, en þegar hann fór
að kynna sér málið, hafi komið á
daginn, að engar rannsóknir hefðu
verið gerðar, hvorki í Úkraínu, eftir
að landið fékk sjálfstæði árið 1991 né
á tímum Sovétríkjanna.
Margar víkingagrafir
Hann segist í upphafi hafa talað
við vin sinn Jón Böðvarsson, sem
hafi bent honum á að ræða við
Hjalta Hugason, prófessor, um
verkefnið. „Hjalti ætlar að aðstoða
okkur við verkefnið og vonandi kom-
ast á uppbyggileg samskipti á milli
Háskóla Íslands og æðri mennta-
stofnana Kænugarðs, enda kominn
Forn bönd milli landanna
Morgunblaðið/Agnes Bragadóttir
Rannsóknin Margeir Pétursson og Sergey Khvedchenya, úkraínski sagnfræðingurinn sem Margeir hefur ráðið til þess að rannsaka ferðir Þorvaldar víð-
förla í Kænugarði. Hér eru þeir við kirkju Jóhannesar skírara, en inngangruinn niður í Væringjahellana er við kirkjuna.
Í HNOTSKURN
» Þorvaldur víðförli var til.Það sýna Íslendingasögur
og fornir annálar frá Kænu-
garði fram á.
»Gögn gefa til kynna aðÞorvaldur víðförli hafi
verið uppi frá u.þ.b. 950–1025.
»Það er yfir vafa hafið aðÞorvaldur víðförli heim-
sótti Valdimar mikla í Kænu-
garði. Hann kom þangað að
minnsta kosti tvisvar.
»Nauðsynlegt er að rann-saka sérstaklega forna
annála Kænugarðs og kirkju-
bækur, þar sem rýnt verður í
frásagnir af Væringjum og
þar með talið Þorvaldi víð-
förla.
»Allar líkur eru á því aðmunkaklaustur það sem
Þorvaldur víðförli stofnaði í
Kænugarði hafi verið á hæð í
Kænugarði, í grennd við hel-
laklaustrin í Pechers’ka
Lavra.
Morgunblaðið/Agnes Bragadóttir
Dníepur-fljót Margar víkingagrafir er að finna á bökkum Dníepur-fljóts.
Það kom á daginn þegar Jón Böðvarsson heimsótti Kænugarð fyrir hálfri
öld og hitti úkraínska fræðimenn.