Morgunblaðið - 01.10.2006, Blaðsíða 62

MEXÍKÓAR með Alejandro
González Iñárritu (Amores perros,
21 Grams), eru manna snjallastir
að kvikmynda sögur úr lífi ólíkra
persóna sem koma sitt úr hverri
áttinni, flétta þær saman, hægt og
bítandi, uns þær taka á sig heild-
armynd. Formið er erfitt við-
ureignar og dæmt til að mislukkast
ef fyllstu varkárni er ekki gætt. Þá
verða slíkar myndir lítt skiljanlegar
og auðgleymdar, á hinn bóginn
firnasterk, raðist þau saman líkt og
púsluspil og áhorfandinn verður
óhjákvæmilega snortinn af slíkri
sögumennsku.
Ortiz er ekki jafningi Inárritu,
en hann er eftirtektarverður kvik-
myndagerðarmaður sem sækir efni
sitt í jaðarfólk, gegnsósa af
drykkju á sóðakrá. Þar venja kom-
ur sínar sundurleitar persónur að
drekkja sorgum sínum, eiga fátt
annað sameiginlegt en leit og þrá
eftir óminni úr volaðri veröld sem
skiptir litlu máli.
Mezcal minnir einnig á Undir
eldfjallinu, meistaraverki um botn-
lausa sjálfseyðingarhvöt eftir Mal-
colm Lowry, sem Huston filmaði
með Albert Finney ógleymanleg-
ann. Þó hún risti ekki eins djúpt,
er Mezcal forvitnileg og vel leikin
grein af sama meiði.
Undir áhrifum
KVIKMYNDIR
RIFF 2006: Háskólabíó
Leikstjóri: Ignacio Ortiz. Aðalleikarar:
Ana Graham, Dagoberto Gama, Ricardo
Blume, Angelina Pelaez. 90 mín. Mexíkó
2004.
Mezcal
Sæbjörn Valdimarsson
SHERRY (Gyllenhaal) er falleg
stúlka á þrítugsaldri, natin við börn,
vel gerð á sinn hátt. Hún er einnig
sjálfri sér verst og hefur átt illa ævi á
götunni, í dópneyslu og vændi og ýjað
að sifjaspelli í æsku. Ein þeirra sem
ganga alltaf of langt á hverju sem
gengur.
Í myndarbyrjun er Sherry að
koma á bernskustöðvarnar eftir
þriggja ára fangelsisvist fyrir eitur-
lyfjanotkun og smáglæpi. Hún á unga
dóttir í bænum sem býr hjá eldri
bróður Sherryar og konu hans.
Sherrybaby segir í trúverðugum
raunsæistón frá þreifingum og vænt-
ingum stúlku sem er búin að klúðra
lífinu fram til þessa og vanmáttugum
tilraunum hennar til að halda sér frá
eitri, hefja eðlilegt líf og fá forræði yf-
ir dótturinni, sem virðist eina mann-
eskjan sem skiptir Sherry máli. Það
er erfiðara í raunveruleikanum að ná
sér upp úr skítnum en í vellumyndum
og dægurskáldskap og Gyllenhaal
gerir persónunni slík afbragðsskil að
vankantar myndarinnar hverfa í
skuggann af portretti af konu sem
einskis svífst lengur og er illa haldin
af sjálfseyðingarhvöt og skapgerð-
arbrestum. Virðist ekki eiga sér við-
reisnar von og skilur eftir sig harðs-
pora hvar sem hún fer, jafnan
halloka.
Hér fær Danny Trejo, gamall
kunningi úr óteljandi óberma-
hlutverkum, uppreisn æru í vænu
hlutverki AA-ráðgjafa, sem hann
skilar dæmalaust vel. Forvitnileg
mynd og vel gerð og leikin um ógæfu-
manneskju, málaða í eðlilegum litum,
til tilbreytingar.
Harðspori á hjarninu
KVIKMYNDIR
RIFF: 2006: Regnboginn,
Háskólabíó
Leikstjóri: Laurie Collyer. Aðalleikarar:
Maggie Gyllenhaal, Brad William Henke,
Giancarlo Esposito, Sam Bottoms,
Danny Trejo. 95 mín. Bandaríkin 2006.
Sherrybaby
Sæbjörn Valdimarsson
62 SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
menning
Þegar danska hljómsveitinUnder byen steig sín fyrstuspor fyrir um áratug vakti
meðal annars athygli manna að
sungið var á dönsku, nokkuð sem
menn áttu ekki að venjast í Dan-
mörku – þar var þá, og er reyndar
enn, alsiða að sungið væri á ensku.
Þegar söngkonan og texta-
höfundurinn Henriette Senn-
envaldt var spurð um þetta atriði í
viðtali fyrir nokkru sagði hún að
til að byrja með hefði hún sungið á
ensku vegna þess að henni fannst
auðveldara að syngja hana en
dönskuna, en síðan fannst henni
holur hljómur í enskunni, að hún
næði ekki jafn vel til áheyrenda og
ef hún notaði dönsku.
  
Þetta rímar nokkuð vel við þaðsem Björk Guðmundsdóttir
sagði í viðtali fyrir nokkrum árum
– henni hefði liðið eins og hún væri
að ljúga þegar byrjaði að syngja á
ensku, svo langt fannst henni frá
tilfinningunni sem hún var að tjá í
tungumálið erlenda sem hún not-
aði til að tjá þær. Með tímanum
hefur hún eflaust minnkað þetta
bil, en þegar maður heyrir frá
henni stök orð eða setningar á
íslensku í lögum hennar finnur
maður að þau orð koma beina leið
frá hjartanu og rata skemmri
leið beint í hjartastað þess sem
hlustar.
Það eru fjölmargar ástæður fyrirþví að menn syngja á öðru
tungumáli en sínu eigin, en að mínu
viti er það oftast ótti sem verður til
þess, ótti við orð, við tilfinningar.
Þannig getur söngvari horft í augu
hundraða áheyrenda og sungið „I
love you“ en ef hann á að segja þau
orð á íslensku roðnar hann og stam-
ar. Prófaðu þetta ágæti lesandi og
finndu hvernig íslensku orðin hafa
allt aðra og dýpri merkingu en þau
ensku, hvernig maður fyrirverður
sig eiginlega að vera að segja ann-
að eins við ókunnuga upp á ís-
lesnku, en getur svosem látið það
vaða á ensku. (Þeir sem eiga annað
móðurmál en íslensku geta snúið
þessu við til að finna sömu áhrif.)
Tilfinningavirkið í hausnum á
okkur er allt byggt upp á móð-
urmálinu og fyrir vikið næst best
samband við tilfinningarnar í gegn-
um móðurmálið. Ég hef því aldrei
skilið hvers vegna tónlistarmenn
sem eru að syngja fyrir Íslendinga
nota ekki allan tilfinningaskalann,
hvers vegna þeir breiða teppi yfir
lögin áður en þau eru borin á borð
fyrir áheyrendur, hvers vegna þeir
ganga ekki alla leið. Nema þeir hafi
ekkert að segja.
  
Á þessu ári hafa mér borist sex-tíu íslenskar plötur ólíkrar
gerðar og misgóðar eins og gengur.
Af þeim eru sjö án söngs, nítján á
ensku og ein á ensku að mestu. Ein-
hverjar af þeim plötum sem sungn-
ar eru á ensku eru gefnar út ytra
og því skiljanlegt að því leyti að
menn séu að syngja á alþjóðlegu
tungumáli, en flestar þó gefnar út
fyrir íslenskan markað og stendur
ekki til að gefa þær út erlendis að
því ég best veit.
Mín reynsla er sú að það sé
ákveðinn þröskuldur á íslenskum
markaði fyrir þá sem syngja á
ensku, þær plötur seljast almennt
betur sem notast við það mál sem
flestir skilja og gildi einu hvort ver-
ið sé að syngja um eitthvað sem
skiptir máli eða bulla út í eitt. Þó
eru dæmi um íslenskar plötur sem
sungnar hafa verið á ensku og selj-
ast bráðvel hér á landi þannig að
ekki er það einhlítt.
Að þessu sögðu má gera ráð fyrir
að einhverjir af þeim sem senda frá
sér ísl-enskar plötur sem ég hef
heyrt á árinu séu að horfa til út-
landa – syngi á ensku til að auð-
velda sér leið á erlendan markað.
Það er þó hægar sagt en gert, þarf
til mikla hæfileika eins og dæmin
sanna og líka það að vera öðruvísi,
að skera sig úr. Til dæmis að syngja
á íslensku.
Ótti við tilfinningar
Dönsk Hljómsveitin Under byen. Henriette Sennenvaldt lengst til vinstri.
AF LISTUM
Árni Matthíasson
»Ég hef því aldreiskilið hvers vegna
tónlistarmenn sem eru
að syngja fyrir Íslend-
inga nota ekki allan til-
finningaskalann.
arnim.blog.is
ÞEGAR maður lendir á myndum
eins og Shortbus veltir maður því
ósjálfrátt fyrir sér hvort að „um-
deildar kynlífsmyndir sem vekja
umtal“ séu orðnar að einhvers
konar skylduverkum á kvik-
myndahátíðum. Í hittiðfyrra var
það 9 Songs Michaels Winterbot-
toms sem vakti umtal á kvik-
myndahátíðum vegna opinskárra
kynlífsatriða og á næsta ári má
sterklega búast við kvikmynd sem
kafar djúpt ofan í holdlegar fýsnir
mannskepnunnar og leynir engu.
Söguþráður Shortbus er ekki
flókinn enda skilst mér að það sé
unnið í samstarfi við leikarana
sjálfa. Hommapar fer til hjóna-
bandsráðgjafans Sofiu sem á sjálf
við þann vanda að etja að hafa
ekki upplifað fullnægingu. Parið
dregur Sofiu með sér á kynlífs-
klúbb til að leysa hnútinn en það
verður í sjálfu sér bara til að
flækja málið enn frekar. Vissulega
eru opinskáar kynlífssenur að
finna í Shortbus og sennilega er
það eitt og sér nóg til að fólk
flykkist á myndina en sem djúp-
vitur könnun á kynhegðun manns-
ins og tengsl þeirrar hegðunar við
sálarlífið almennt, skýtur Short-
bus framhjá. Stærsti galli hennar
er sá að áhorfandinn nær erfiðlega
að tengja við persónurnar sem
alla jafna eru frekar staðlaðar og
svo er sem handritið sigli í strand
þegar kröfunni um einhvers konar
uppgjör er ekki sinnt.
Púður-
laust
KVIKMYNDIR
RIFF Tjarnarbíó
Leikstjórn: John Caremon Mitchell Aðal-
hlutverk: Sook Yin Lee, Paul Dawson, PJ
Deboy. Bandaríkin, 102 mín. 2006
Shortbus
Höskuldur Ólafsson
ÓHÆTT er að segja að RIFF byrji
hátíðina í ár með miklum hvelli.
Uppstoppun (Taxidermia) er önnur
kvikmynd ungverska leikstjórans
Györgi Pálfi í fullri lengd og líkast
til hefur hann með verkinu sett
ungverska kvikmyndagerð í tölu-
vert uppnám. Uppstoppun segir frá
þremur kynslóðum karlmanna og
hefst sagan stuttu eftir Seinni
heimsstyrjöldina en endar einhvern
tímann í náinni framtíð. Hér er um
mjög skemmtilega satýru að ræða
þar sem saga Ungverjalands inn og
út úr kommúnismanum er sögð í
gegnum lífshlaup þriggja manna;
fyrstu tveir hlutarnir fjalla, hvor
með sínum hætti um holdlega
græðgi og hið svínslega í mann-
inum gagnvart andlegri fátækt, en
þriðji hlutinn snýr þessu við þar
sem vald mannsins yfir líkamanum
kristallast meðal annars í þeirri
skringilegu tilhneigingu okkar til
að stoppa dauða hluti upp og varð-
veita eins og styttur.
Uppstoppun sver sig í ætt við
aðrar kvikmyndir austur-evr-
ópskrar þar sem töfraraunsæinu er
beitt og útlit myndarinnar er
einkar fagurt. Viðkvæmar sálir
ættu að halda sig í hæfilegri fjar-
lægð frá myndinni en aðra hvet ég
eindregið til að kynna sér það
besta sem ungversk kvikmynda-
gerð hefur upp á að bjóða.
Góð byrjun
KVIKMYNDIR
RIFF Tjarnarbíó
Leikstjórn: Györgi Pálfi. Aðalhlutverk:
Csaba Czene, Gergely Trócsányi, Marc
Bischoff. Ungverjaland, 90 mín. 2006.
Uppstoppun (Taxidermi)
Höskuldur Ólafsson
Fjórar stjörnur Gagnrýnandi er hrifinn af Sherrybaby. Myndin segir frá
Sherry sem kemur á bernskustöðvarnar eftir þriggja ára fangelsisvist.