Morgunblaðið - 01.10.2006, Blaðsíða 30

sjónarmið
30 SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
að hefði verið á Fljótsdal og síðan við
Kárahnjúka hefðu miðlunarlónin
orðið tvö en ekki eitt. Þetta er m.ö.o.
vistvænni kostur en sá sem lagt var
af stað með í upphafi.“
Óli segir sjónarmið andstæðinga
framkvæmdanna um margt skiljan-
leg. „Annars vegar geta menn sagt
að við fáum ekki nægilega vel borgað
fyrir þessar miklu framkvæmdir.
Það er sjónarmið sem ég hef alltaf
borið virðingu fyrir og ég vildi gjarn-
an vera sannfærðari um það sjálfur.
Hins vegar er þetta spurning um
landið sem fer undir vatn. Í því sam-
bandi svara ég því til að það er verj-
andi að sökkva þessu þegar metið er
hvað menn fá í staðinn. Ég hef mikið
skoðað þennan umrædda dal og
hann er vissulega fallegur. En það er
víðar fallegt á Íslandi. Náttúru-
verndarmenn gera að mínu viti alltof
mikið úr því hversu einstætt þetta sé
og ýkja ýmsa hluti. Menn tala t.d. um
að 25% Kringilsárrana fari undir
vatn, sem er sjálfsagt rétt. En stór
hluti af því er ógróinn og tiltölulega
nýkominn undan jökli. Þá fer stærsti
hlutinn af Hraukunum, sem er
merkilegasta náttúrufyrirbærið á
þessum slóðum, alls ekki undir vatn.
Þannig að skaðinn er mun minni en
af er látið. Ég er gallharður á því.“
Hættulegra að setjast upp í bíl
Óli segir að umræðan um öryggi
Kárahnjúkastíflu sé mikill misskiln-
ingur. „Líkurnar á því að eitthvað
gerist þarna eru hverfandi litlar. Ef
við setjum áhættuna af þessari fram-
kvæmd í samhengi við aðra áhættu
sem verið er að taka með mann-
virkjagerð hérlendis þá er nokkuð
ljóst að á næstu tvö til þrjú hundruð
árum á eftir að gjósa á Hellisheiði.
Menn vita líka að allt Þjórsársvæðið
er sundursprungið og að Hekla á eft-
ir að gjósa fljótlega. Í því samhengi
er þetta ekki mikil áhætta.“
Óli hefur ekki áhuga á því að búa
undir stíflunni enda ku vera þar
skuggsælt en hann væri ekkert
hræddur að búa niðri á Jökuldal.
„Óttinn við þessa stíflu er ástæðu-
laus. Það er miklu hættulegra að
setjast upp í bíl – og þú tekur þá
áhættu á hverjum degi.“
Óli er hlynntur álveri á Reyðar-
firði og segir yfirgnæfandi meiri-
hluta fólks á svæðinu vera það líka.
„Það sjónarmið að þarna sé einn stór
vinnuveitandi sem menn verði mjög
háðir á vitaskuld rétt á sér en við er-
um ekki óvön því hér á Íslandi,
mundu bara öll sjávarþorpin sem
hafa staðið og fallið með einum
vinnuveitanda.“
Óli kveðst ekki hafa orðið fyrir
óþægindum vegna starfa sinna við
Kárahnjúkavirkjun. „Ég lifi og
starfa með fólki sem er á móti fram-
kvæmdunum og það er alveg vand-
ræðalaust. Þetta er ekki svo beitt
þótt vissulega sé hiti í mönnum og
tilfinningar heitar. Þetta veldur ekki
stórum sárindum, a.m.k. ekki í því
umhverfi sem ég bý í.“
Eigi að síður telur Óli ólíklegt að
sátt geti orðið með þjóðinni um
Kárahnjúkavirkjun. „Ég sé ekki
hvar sú sátt ætti að vera. Hins vegar
held ég að ef menn setjast niður og
meta rökrænt hver umhverfisáhrifin
verða eftir tíu til fimmtán ár muni
koma í ljós að andstæðingar virkj-
unarinnar hafa ýkt þau stórlega.“
Frá sokkum til Guðs
Yrsa Sigurðardóttir, verkfræðing-
ur og rithöfundur, hefur starfað við
framkvæmdaeftirlit á Kárahnjúkum
undanfarin þrjú ár eða svo. Hún seg-
ir umræðuna um virkjunina hafa far-
ið út um víðan völl á þeim tíma, allt
frá sokkum eða sokkaleysi vinnuafls-
ins í árdaga framkvæmda og svo nú
þegar farið er að síga á seinni hlut-
ann hafi Guði almáttugum verið
blandað í málið.
„Það er auðvitað þreytandi að
vinna samviskusamlega að verkefni
sem maður er stoltur af en þurfa svo
í sífellu að lesa eða heyra þann nei-
kvæða tón sem einkennt hefur þessa
umræðu. Hvað sjálfa mig varðar og
væntanlega flesta þá sem að þessu
koma þá eru nokkur mikilvæg atriði
alveg kýrskýr, nefnilega að ákvörð-
un um virkjunina er tekin á lýðræð-
islegan hátt, verkefnið er arðsamt og
það hefur þegar sýnt sig skipta
byggð og íbúa á Austurlandi gífur-
legu máli,“ segir Yrsa.
Hvað rök andstæðinga virkjunar-
innar varðar þá eru þau að hennar
mati oftar en ekki alls engin rök sem
slík heldur virðist tilfinningasemi
vera drífandi kraftur í málflutningi
margra þeirra. „Það er svo sem skilj-
anlegt því erfitt er að setja fram
skýran samanburð á því sem glatast
móti því sem ávinnst við fram-
kvæmdina. Hins vegar telja þeir sem
tóku ákvörðunina á sínum tíma, sem
og meirihluti þjóðarinnar og ég þar
með talin, að vogarskálarnar hallist í
hag Kárahnjúkavirkjunar og við það
situr. Í mínum huga þarf ekki að
hafa fleiri orð um það en ég geri mér
hins vegar alveg grein fyrir því að
þegar kemur að stórum ákvörðunum
er ekki raunhæft að búast við því að
allir fylki sér á bak við þær.“
Lítið svigrúm fylgjenda
Yrsa segir að skoðanaskipti séu
holl ef þau eru á sómasamlegu plani
og ekkert í sjálfu sér vont um slíkt að
segja. „Það sem slær mann raunar
svolítið er hversu lítið svigrúm fylgj-
endur fá í allri umræðunni og stund-
um dettur manni helst í hug að þeir
vilji sem minnst láta fyrir sér fara til
að dragast ekki inn í þetta stigvax-
andi drama.“
Á árunum 2003 og 2004 kveðst
Yrsa aðallega hafa fundið fyrir þeirri
meiningu fólks að aðbúnaðurinn
eystra væri ámóta og í brasilísku
fangelsunum sem hafa undanfarið
verið í umræðunni. „Maður var því í
sífellu að leiðrétta viðmælendur sína
hvað þann misskilning varðaði. Eftir
að alþjóðlegu mótmælendurnir
komu hingað fyrst sumarið 2005 hef-
ur umræðan þróast yfir í tal um nátt-
úruspjöll og leyniskýrslur svo nú er
það helst að maður lendi í að útskýra
og leiðrétta rangfærslur í því sam-
bandi. Ég hef það raunar sem prin-
sipp að ræða málið ekki við fólk sem
er mjög einart í sinni afstöðu þar
sem ljóst er að slíkt skemmtir bara
skrattanum, ég er föst fyrir hvað
mína skoðun varðar og það sína svo
það er tæplega mikill umræðugrund-
völlur þar á ferð. Ég get því ekki
sagt að ég hafi beinlínis orðið fyrir
neinum óþægindum vegna minna
starfa á Kárahnjúkum og ávallt verið
sýnd vinsemd af því fólki sem er á
annarri skoðun en ég. Á sama hátt
færi mér seint að mislíka við nokkra
persónu vegna þess eins að við deil-
um ekki sömu skoðunum.“
Fréttaþol þjóðarinnar lítið
Yrsa þekkir ekki heldur dæmi
þess að samstarfsmenn hennar hafi
hlotið nein óþægindi önnur en í
mesta lagi smákarp hér og þar.
„Ekkert alvarlegt hefur borist mér
til eyrna í það minnsta.“
Yrsa efast ekki um að sátt muni
nást um virkjunina. „Fyrir það
fyrsta þá er fréttaþol þjóðarinnar lít-
ið, fólk hefur almennt ekki þolin-
mæði til að hlusta á það sama út í hið
óendanlega. Í öðru lagi er ég viss um
að þegar allt er yfirstaðið og ró hefur
færst yfir málið þá verði fólki ljóst að
þetta var nú ekki svona slæmt, það
kom enginn heimsendir, bara lón þar
sem áður var lón. Það er að auki fullt
af öðrum málum sem skipta meira
máli í umhverfislegu tilliti en Kára-
hnjúkavirkjun sem mætti ræða af
sama þunga ef út í það er farið.“
Farið út af gráa svæðinu
Georg Þór Pálsson, stöðvarstjóri í
Fljótsdalsstöð, segir að umræðan
um framkvæmdina við Kárahnjúka-
virkjun hafi að mörgu leyti verið þörf
og góð. „Mismunandi skoðanir þarf
að ræða og velta fyrir sér en und-
anfarnar vikur hefur þetta kannski
náð áður óþekktum hæðum og menn
farið út af gráa svæðinu, þar sem
ásakanir um óheiðarleika og
heimsku manna hafa verið settar
fram. Menn geta verið með og á móti
málinu en ég tel að vel hafi verið
staðið að framkvæmdum af hálfu
Landsvirkjunar. Fyrirtækið hefur
líka lagt sig fram við það að kynna
þær af heilindum.“
Georg kveðst ekki hafa orðið sjálf-
ur fyrir óþægindum vegna starfa
sinna fyrir Landsvirkjun við fram-
kvæmdina en veit til þess að aðrir
starfsmenn fyrirtækisins hafi átt
undir högg að sækja. „Þeir starfs-
menn sem hafa hvað mest verið í
sviðsljósinu við framkvæmdina hafa
orðið fyrir ómaklegum ásökunum
vegna starfa sinna að verkefninu. Ég
túlka það þannig að margt hafi verið
sagt í hita leiksins en sumt hefði
sennilega betur verið látið ósagt. Við
starfsmenn fyrirtækisins erum ráðn-
ir til að sinna skilgreindum verkefn-
um og verkefni eins og bygging
virkjunar er háð samþykki og í um-
boði eiganda fyrirtækisins eftir að öll
tilskilin lög og leyfi liggja fyrir.“
Georg vonar að sátt verði um
Kárahnjúkavirkjun í framtíðinni.
„Landsvirkjun leggur metnað sinn í
að ganga vel um framkvæmdasvæði
og þegar virkjun hefur verið tekin í
notkun er umgengni á áhrifasvæði
hennar að mínu mati alltaf til fyr-
irmyndar. Það er trú mín að Fljóts-
dalsstöð verði ekki eftirbátur ann-
arra aflstöðva Landsvirkjunar og á
hana verði litið sem framúrskarandi
rekstrareiningu í sátt við samfélag-
ið.“
Hefði mátt skapa meiri atvinnu
Ágúst Guðmundsson, jarðfræð-
ingur hjá Jarðfræðistofunni ehf.,
vann á sínum tíma jarðfræðiathug-
anir sem þurfti að gera á Kára-
hnjúkasvæðinu til að meta kostnað
við verkefnið. Því starfi lauk fyrir um
tveimur árum.
Ágúst er almennt fylgjandi því að
virkja vatnsafl Íslands. Hann segir
hins vegar ekkert vafamál að við
Kárahnjúka hafi landsvæðum og
náttúru sem sé mörgum kær verið
fórnað. „Þetta er staðreynd sem við
verðum að horfast í augu við. Á móti
kemur að talið hefur verið að ávinn-
ingurinn réttlætti þessa fram-
kvæmd. Mín persónulega afstaða til
virkjunarinnar er hlutlaus enda hef
ég litið á þetta sem hvert annað
verkefni. Alþingi tók þessa ákvörðun
og þar við situr.“
Ágúst segir það vonbrigði að þessi
stóra framkvæmd skyldi ekki verða
meira atvinnuskapandi fyrir Íslend-
inga. „Ég hefði kosið að þessari
miklu iðnaðaruppbyggingu hefði
verið hagað með þeim hætti að Ís-
lendingar hefðu sem mestan aðgang
að vinnu við verkið, bæði virkjunina
og uppbyggingu álversins. Hefði
tímaramminn fyrir hvort verk um
sig verið rýmri, segjum tvö ár, held
ég að innslagið í efnahagslífið hefði
verið mildara og langvinnara og
þjóðfélagið haft meira upp úr þessu.“
Ágúst viðurkennir að hann hafi
orðið fyrir ónotum vegna vinnu sinn-
ar við Kárahnjúkavirkjun. „Maður
hefur heyrt bæði andstæðinga virkj-
unarinnar og stjórnmálamenn tala
um að vinnan hjá okkur sé bara fúsk
og vitleysa. Ég held að öllum leiðist
að heyra slík ummæli um störf sín. Í
flestum tilfellum er þessi umræða og
þessar ádeilur af mikilli vanþekk-
ingu. Ég vann að undirbúningsat-
hugunum vegna Hvalfjarðarganga á
sínum tíma og gekk þá í gegnum
svona neikvæða umræðu af hálfu
margra, þannig að ég var ónæmari
fyrir þessu núna. Auðvitað vill sá
sem er að undirbúa og athuga oft
gera meira en verkeigandi fellst á og
ég get vel skilið það sjónarmið enda
kosta athuganir peninga og tíma.
Það þýðir að stundum þarf að leiða
líkum að hlutum og geta í eyðurnar.
Maður getur heldur aldrei haft allar
upplýsingar í höndunum, sumt ligg-
ur einfaldlega ekki fyrir fyrr en líður
á verkið. Þá er brugðist við því eftir
aðstæðum. Þetta var ekkert öðruvísi
á Kárahnjúkum en annars staðar.“
Fagleg sjónarmið
komast ekki að
Ágúst segir það galla á íslenskri
þjóðfélagsumræðu að alltof margir
taki einarða pólitíska afstöðu til mála
og fagleg sjónarmið komist hrein-
lega ekki að. „Eitt af því sem hefur
verið áberandi í umræðunni eru
sprungurnar undir Kárahnjúka-
stíflu. Við þekktum svo til allar þess-
ar sprungur fyrirfram að ákveðnu
marki og þær eru margar. Síðan
þegar kemur upp ádeila frá Guð-
mundi Sigvaldasyni og Grími
Björnssyni þá virðist þeirra þekking
byggjast á því sem þeir lesa í um-
hverfismatsskýrslunni. Það var ekki
talin þörf á því að fara með svona
tæknileg atriði inn í þá skýrslu. Þessi
umræða var því á hæpnum forsend-
um. Því m.a. haldið fram að þetta
hefði komið okkur í opna skjöldu.
Það er auðvitað fráleitt nema að litlu
leyti. Við sáum t.d. ekki sprungurnar
í gljúfrinu fyrr en búið var að hreinsa
ofan af því. En hvernig áttum við að
fara að því? Svona hlutir koma alltaf
upp og þá eiga menn varasjóð til að
taka á þeim.“
Ágúst álítur að sátt muni verða
um Kárahnjúkavirkjun í framtíðinni.
„Það var talsvert upphlaup í kring-
um Blönduvirkjun á sínum tíma en
það er enginn að deila um hana í dag.
Ég held að sama verði með Kára-
hnjúkavirkjun. Að mínu mati er ál-
verið mikill ávinningur fyrir Aust-
firðinga og ég vona að menn muni sjá
að hann sé meiri heldur en fórnar-
kostnaðurinn. Ég hef verið mikið á
Vestfjörðum undanfarið og maður
sér hvernig samfélagið þar er á
hraðri niðurleið. Og það er engin
lausn í sjónmáli. Sama var upp á ten-
ingnum fyrir austan fyrir fram-
kvæmdirnar við Kárahnjúka. Það
urðu mikil umskipti þegar þær fóru
af stað. Það er allt annað andrúms-
loft í þessum byggðum í dag.“
orri@mbl.is
Kristján Kristinsson Sólveig Dagmar
Bergsteinsdóttir
Óli Metúsalemsson
Georg Þór Pálsson
Yrsa Sigurðardóttir Ágúst Guðmundsson
Ráðstefnan er ætluð fagfólki úr ýmsum stéttum sem koma að málum
barna með Downs-heilkenni, s.s. félags- uppeldis- og heilbrigðisstéttum,
foreldrum og öðum áhugasömum.
Verð: 15.000 kr. fagfólk / 7.500 kr. foreldrar
Skráningu lýkur 2. október
Dagskrá og skráning á www.greining.is
George T. Capone M.D. frá Kennedy Krieger Institute
í Baltimore.
Capone er forstöðumaður mótttöku barna með Downs-
heilkenni á Kennedy Krieger. Hann starfar einnig að
rannsóknum og er aðstoðarprófessor í barnalækningum
við Johns Hopkins háskóla.
FÉLAG ÁHUGAFÓLKS
UM DOWNS-HEILKENNI
Aðalfyrirlesari
Ráðstefna um Downs-heilkenni
á Grand Hóteli 5. og 6. október 2006
H
2
h
ö
n
n
u
n