Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Side 47

stjóri er nefndist rector eða praeses. Þeir höfðu umboðsmenn er nefnd-
ust cohortales, en sendimenn keisara, curiosi, litu eftir embættisfærslu
landstjóra og umboðsmanna þeirra.
1 Rómaveldi voru dómsstörf ekki greind frá stjórnsýslunni. Umboðs-
menn keisarans hlutu því að annast dómsstörf jafnt og stjórnsýslu-
störf72). I reynd mun meginþungi dómsstarfanna hafa hvílt á landstjór-
um á síðari hluta keisaratímabilsins, en þeir fóru jafnframt með lög-
reglustjórn og skattheimtu73).
Nýtt stjórnsýslukerfi
Þegar hafist var handa um uppbyggingu nýs stjórnsýslukerfis í
Frakklandi eftir stjórnarbyltinguna miklu var mjög litið til fornaldar-
innar um fyrirmyndir, a.m.k. að nafninu til. Árið 1790 var landinu
skipt í 90 sýslur (départements), og árið 1800 skipaði Napóleon, þá
ræðismaður, sýslumönnum, er hann gaf embættisheitið préfet (prae-
fectus), sýslur þessar, þótt e.t.v. hefði verið meir við hæfi að miða
hina nýju skipan við hina fornu skiptingu Gallíu í skattlönd. Sýslu-
manni til ráðuneytis voru tvö ráð, annað um skattamál (conseil général),
en hitt til úrlausnar ágreiningsmála á sviði stjórnsýslu. Allir ráðsmenn
voru skipaðir af stjórninni. Départements greinast í smærri umdæmi,
arrondissements, sem stjórnað er af fulltrúum sýslumanna, souspréfets.
Napóleon skipaði sjálfur oddvita sveitarstjórna (sveitarstjóra, maires)
í stærri sveitarfélögum, en sýslumenn nefndu þá í hinum smærri. Odd-
vitar þessir höfðu með höndum ýmis umboðsstörf líkt og hreppstjórar
hér. Það stjórnsýslukerfi sem Napóleon kom á hefur haldist í aðaldrátt-
um fram á okkar daga. Þótt sjálfræði sveitarfélaga hafi aukist á þeim
tíma sem liðinn er, hefur umsjón stjórnarinnar með sveitarfélögum
fremur mátt kallast forræði en umsjón fram til þess er valddreifingar-
löggjöf sú sem Gaston Defferre, fyrrum innanríkisráðherra, beitti sér
fyrir tók gildi á árinu 1983, og í þessu efni hafa sýslumenn haft lykil-
hlutverki að gegna.
Sjálfræði sveitax-félaga
Á ái’unum 1866 og 1871 voru völd sýslunefnda (conseils généraux)
aukin og þeim veitt ályktunarvald um málefni sýslufélaganna, en sýslu-
mönnum var ætlað að fi’amfylgja ályktunum nefndanna jafnframt því
72) Sbr. t.d. Jóhannes 18, 28-40; 19, 1-16.
73) Sverrir Kristjánsson s. 180. Diocletianus keisari (284-305) heimilaði landstjórum að
framselja dómsvald sitt sérstökum dómurum er nefndust judices pedanei. Nánar um
umboðsstjórn í Gallíu undir Rómaveldi, sjá HDF, s. 8-17.
41