Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Page 53

anin og fjöldi sýslna eru og enn svipuð því sem lengst af hefur verið.
Því má ætla að þessi skipan sé í aðalatriðum hentug og heppilegur
grundvöllur til að byggja á framtíðarskipan umboðsstjórnar.
Á undanförnum áratugum hefur þó gætt í vaxandi mæli tilhneiginga
til að fela öðrum störf sem sýslumenn fara með, og mun sá málaflokk-
ur vandfundinn sem ekki hafa komið fram tillögur um að frá sýslu-
mönnum yrði tekinn. Viðbrögð við þessum nýju hugmyndum hafa yfir-
leitt verið á einn veg. Togað er á móti án þess að fram hafi komið af
hálfu þeirra sem vilja varðveita hina fornu umboðsstjórn heillegar
hugmyndir um hvernig þeir telja best að haga umboðsstjórn framvégis.
Hér skal þess nú freistað að setja fram hugmyndir um þetta efni.
Valkostirnir
Fræðilega er allmargra kosta völ á milli þess að viðhalda núverandi
skipan og að afnema alla umboðsstjórn í héraði, og þykir hér rétt að
víkja að hinum helstu.
Það er engan veginn fráleit hugmynd að 250.000-300.000 manna ríki
spari sér að mestu eða öllu að halda úti umboðsmannakerfi þegar þess
er gætt að þessi íbúafjöldi samsvarar meðalamti í öðrum löndum. Ef
þessi kostur á að fela í sér að störf sem sýslumenn hafa unnið hingað
til yrðu framvegis leyst af hendi í höfuðstaðnum, er á hitt að líta að
landið er stórt og ógreitt yfirferðar þannig að þess er vart að vænta
að menn mundu una því vel að sækja alla ríkisþjónustu til höfuðborg-
arinnar. Sjálft lýðræðisskipulagið mun því standa því í vegi að þessi
kostur teljist raunhæfur. Þá er og hætt við að sjálfræði sveitarfélaga
stæði höllum fæti í skiptum við almiðstýrða ríkisstjórnsýslu. Þessi
kostur gengur þannig algerlega í berhögg við ráðandi hugmyndir um
vald- og verkefnadreifingu.
Þeim hugmyndum hefur stundum verið hreyft í umræðum um sveit-
arstjórnarmál að sveitarfélögin eða samtök þeirra gætu tekið að sér
að annast þá þjónustu sem sýslumenn veita nú. Þessi hugmynd er ekki
fráleit, og má benda á að til skamms tíma fóru oddvitar sveitarstjórna
með umfangsmikil umboðsstörf í Frakklandi og gera enn að nokkru
leyti. öll sveitarfélög sem standa undir nafni hafa skrifstofur sem
íbúarnir leita til um margsvíslega þjónustu, og með nokkrum rétti
má telja hentugt að menn geti leitað þangað um alla opinbera þjón-
ustu. Þjónustustöðvar landshlutasamtaka sveitarfélaga hafa og ver-
ið nefndar í þessu sambandi. öðru hvoru hafa komið fram hugmyndir
um skiptingu landsins í fylki, og blasir þá við að fylkisstjórnir gætu
tekið að sér umboðsstörfin.
47