Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 10

bera hann fyrir sig. Hið sama á við um aðra löggerninga.
Við mat skv. 1. mgr. skal líta til efnis samnings, stöðu samnings-
aðilja, atvika við samningsgerðina og atvika sem síðar komu til.“
Svo sem orðalag 36. gr. samningalaganna gefur til kynna veitir regla
sú, er fram kemur í greininni, heimild til þess að víkja samningi til hlið-
ar í heild eða að hluta eða breyta, ef það yrði talið ósanngjarnt að bera
hann fyrir sig eða andstætt góðri viðskiptavenju. 1 athugasemdum
þeim, er fylgdu frumvarpi því, er varð að lögum nr. 11/1986,* 7 8) er gerð
grein fyrir því, hvert sé meginmarkmiðið með lögfestingu hinnar nýju
reglu. 1 greinargerðinnis) er rakin í stuttu máli réttarþróun í Skandi-
navíu á þessu sviði og þess getið, að á síðustu árum hafi verið gerðar
umtalsverðar breytingar á löggjöf í þessum löndum í þá veru að styrkja
réttarstöðu neytenda og annarra, sem telja megi að hafi lakari aðstöðu
við gerð samninga. Síðan kemur fram í greinargerðinni, að breytingar
þær, sem frumvarpið geri ráð fyrir, séu að langmestu leyti efnislega
og formlega þær sömu og gerðar voru á III. kafla samningalaganna í
Skandinavíu. Miði frumvarpið þannig að því að samræma íslenska lög-
gjöf að þessu leyti löggjöf og réttarþróun í Skandinavíu.9)
Samkvæmt þessu er Ijóst, að meginmarkmið hinnar nýju reglu er
fyrst og fremst það að tryggja réttarstöðu neytenda og annarra þeirra,
sem telja má að hafi lakari aðstöðu við gerð samnings, með því að veita
íslenskum dómstólum víðtækari heimildir til þess að víkja til hliðar eða
breyta ósanngjörnum samningum heldur en unnt var fyrir gildistöku
lága nr. 11/1986.
Reglu 36. gr. samningalaganna er skipað í III. kafla laganna, sem ber
yfirskriftina „Um ógilda löggerninga.“ Reglan er og ógildingarrégla í
hefðbundinni merkingu þess hugtaks, þ.e. hún veitir heimild til þess
að lýsa löggerninga óskuldbindandi. Rétt er þó að vekja athygli á því,
7. Athugasemdir þær, er fylgdu með frumvarpi þvi, er varð að lögum nr. 11/1986, verða
hér eftir kallaðar greinargerðin cða greinargerðin með breytingalögunum.
8) Alþingistíðindi 1985-1986. Ed. þingskjal nr. 493 <á bls. 4.
9) Um markmið lagabreytinganna i Danmörku, Noregi og Svíþjóð sjá nánar:
a) NOU 1979:32, bls. 7 og bls. 39, og t.d. Kristian Huser, Avtalesensur, Bergen 1984,
bls. 14.
b) Stig Jprgensen, Forel0big redegprelse om formuerettens generalklausuler, Kaup-
mannahöfn 1974, bls. 19 og Christian Trönning, Juristen 1975, bls. 392. Frumvarpið
að dönsku lagabreytingunni 1975 byggði að verulegu leyti á framangreindri greinar-
gerð eftir Stig J0rgensen. Nánari grein er gerð fyrir þessu verki Stig jórgensens í
ritgerð Viðars Más Matthíassonar í 2. tbl. Úlfljóts 1984 á bls. 57-58.
c) SOU 1974:83, bls. 25-29 og bls. 104-109.
d) Sjá einnig grein Viðars Más Matthíassonar, Nýjungar í norrænum samningarétti.
Úlfljótur, 2. tbl. 37. árg. 1984, bls. 55-60.
88