Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 52

frumvarp til laga um beitutekju, sem fyrst var lagt fram í efri deild
1905 (sbr. 1. nr. 60/1905 og núgildandi 1. nr. 39/1914).
1 fyrstu gerð frumvarpsins var ráð fyrir því gert, að hver sem hefði
heimild til fiskveiða í landhelgi, mætti taka skelfiskbeitu fyrir landi
annars manns, og eins þótt í netlögum væri (1. gr.), og skyldi ekki
koma gjald fyrir það.14) Þetta ákvæði þótti þingmönnum efri deild-
ar ganga of nærri eignarréttinum.15) Ákvæðið var því fellt brott. Að-
alefni frumvarpsins (og laganna) eftir þetta var í fyrsta lagi heimild
til að setja skelfiskbeituverkfæri (spil) á land annars manns gegn
gjaldi (1. gr.) og, í öðru lagi, ákvæði um einkarétt landeiganda til beitu-
tekju í netlögum (2. gr.).
Viðbrögð þingmanna efri deildar við frumvarpinu gætu hugsanlega
bent til þess, að þeir hafi talið beinan eignarrétt eiganda sjávarjarðar
ná til netlaga. 1 stuttum umræðum í neðri deild er þó tekinn af allur
vafi um þetta. Skúli Thoroddsen segir þá m.a. :16)
„Jeg er ekki á sama máli, eins og háttv. þm. V.-lsf. (Jóh. Ól. [Jó-
hannes Ólafsson]) ; hann vildi helzt fella frumv., að því er mér skildist;
en það er gott, að fá skýr lagaákvæði um rjett landeiganda til beitu-
tekju. Eptir núgildandi lögum eru 60 faðmar ekki takmarkið heldur
gilda um þetta efni gömul ákvæði í „Jónsbók“, sem víða hafa valdið
ágreiningi; það er því gott að fá skýr ákvæði. (Forseti: Veiðilögin frá
1849). Veiðilögin frá 1849 segir forseti, en lögfræðingar eru ekki á
þeirri skoðun, að ákvæði þeirra gildi um rjett landeiganda, að því er
skelbeituna snertir. (Forseti: Já, þau eiga bara við veiði).“
Að áliti Skúla (og annarra lögfræðinga?) náðu ákvæði veiðitilsk. ekki
til skelbeitu. Eðlilega ekki, því að „þau eiga bara við veiði“, en fela ekki
í sér beinan eignarrétt landeiganda til netlaga. Forseti tekur undir
skilning Skúla, en enginn verður til andmæla.
4. Þó að landeigendum séu með lögum gefin tiltekin réttindi, sem
hafa að andlagi landsgæði utan landareigna þeirra, eða þeir hafi öðlast
slík réttindi fyrir venjubundna notkun um langan tíma, verður engan
veginn af þessu dregin sú ályktun að þeir eigi beinan eignarrétt til
þeirra svæða sem réttindin ná til. Ef svo væri, gætu t.a.m. afréttar-
eigendur talist eiga beinan eignarrétt að afrétti sínum, af því að þeir
eiga þar beitarrétt eftir fornri venju og auk þess veiðirétt í vötnum
skv. 5. gr. lax- og silungsveiðilaga nr. 76/1970. En Hæstiréttur hefur
ekki fallist á kröfur um þetta, sbr. einkum Hrd. 26. 108 (bls. 114-115);
ennfremur: Hrd. 40. 510 og 42. 1137. Sjá og til athugunar Hrd. 52. 182.
130