Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 17

eftir setningu 1. nr. 42/1986 og þeim öðrum sérlögum, sem hér um ræð-
ir, er sá, að fyrrnefndu lögin vísa um ógildingarheimildir beint til samn-
ingalág'anna, en slík tilvísun er ekki í öðrum sérlögum.32)
Fyrir gildistöku samningalaganna árið 1936 voru þegar fyrir hendi í
íslenskum lögum ákvæði, sem heimiluðu dómstólum að leiðrétta eða
breyta samningsákvæðum á sviði fjármunaréttar af sanngirnisástæð-
um. Hér má nefna 2. mgr. 2. gr. laga nr. 75/1917 um útmælingar lóða í
kaupstöðum, löggiltum kauptúnum o.fl., 5. og 6. gr. laga nr. 39/1922
um lausafjárkaup, og í ábúðarlögum var ógildingarákvæði af þessum
toga allt frá árinu 1933 (lög nr. 87/1933) til ársins 1976, er lög nr. 64/
1976 tóku gildi.33)
Setning þessara sérlagaákvæða er vísbending þess, að löggjafinn hafi
talið, að ákvæði III. kafla samningalaganna geymdu ekki fullnægjandi
ógildingarheimildir, a.m.k. ekki að því er þessar tilteknu samningsteg-
undir varðar. Og lögfesting þeirra sýnir einnig, að í flestum tilvikum,
þar sem sett hafa verið sérlög um ákveðnar samningstegundir, hefur
löggjafinn séð ástæðu til þess að lögfesta ógildingarheimildir, sem
byggðu á sanngirnismati og væru ekki bundnar sömu takmörkunum
og ógildingarreglur III. kafla samningalaganna.
Þegar litið er til sérlagaákvæðanna, er ekki óeðlilegt að skoða setn-
in'gu hinnar almennu ógildingarreglu 36. gr. sem lið í lagasamræmingu.
Það hlýtur að mörgu leyti að teljast óeðlilegt, að settar lagaheimildir
til þess að ógilda af sanngirnisástæðum samninga, sem sérlög eru ekki
til um, séu þrengri en heimildir til þess að ógilda þær tegundir samn-
inga, sem sérlög hafa þegar verið sett um. Það er t.d. erfitt að finna
lagarök því til stuðnings, að heimildir dómstóla til þess að leið-
rétta ósanngj arna samningsskilmála í verksamningum, ábúðarsamning-
um, veðsamningum, skuldabréfum og samningum með afborgunarkjör-
um eigi að vera þrengri en heimildir dómstólanna til þess að leiðrétta
ósanngjarna samnirigsskilmála í höfundarréttarsamningum, vátrygg-
ingarsamningum eða húsaleigusamningum, svo að dæmi séu tekin.
Hægt væri að ná , jafnræði og samræmingu með því að setja jafnan
í sérlög um einstakar samningstegundir ógildingarheimildir af sama
toga og hin nýja regla, þegar slíkum sérlögum er til að dreifa. Það er
32) í greinargerðinni með lögum nr. 42/1986 segir, að lög nr. 44/1979 um húsaleigusamn-
inga hafi nokkra sérstöðu og því sé ekki talið rétt, að ógildingarákvæði þeirra laga verði
algjörlega felld niður. Rök þessa séu þau, að húsaleigusamningalögin feli í sér heildar-
lög um þessa sérstöku gerð samninga, þar sem kveðið sé á um allan feril húsaleigusamn-
ings. (Alþingistíðindi 1985-1986, Ed. þingskjal nr. 501).
33) Um sérlagaákvæðin sjá nánar yfirlitið i kafla 7.0.
95