Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 15

mörku, Noregi og Svíþjóð. Þar hafa í þessu skyni verið lögteknar reglur
bæði á sviði einkaréttar og opinbers réttar.
Danir urðu fyrstir til að lögleiða almenna ógildingarreglu, en 1. júlí
1975 tóku gildi í Danmörku lög um breytingu á samningalögunum. Var
36. gr. dönsku samningalaganna breytt á þá lund, að hún geymir nú al-
menna heimild fyrir dómstóla til þess að ógilda ósanngjarna samninga.
Sams konar breyting var gerð á sænsku samningalögunum 1. júlí 1976.
Fól sú breyting í sér, að 36. gr. sænsku laganna, sem jafngilti 35. gr.
íslensku samningalaganna, var felld úr gildi, en í staðinn lögfest al-
mennt ógildingarákvæði. Hinn 18. mars 1983 var 36. gr. norsku samn-
ingalaganna breytt á sömu lund, og hefur sú grein nú að geyma almennt
ógildingarákvæði. 1 Finnlandi tóku gildi 1. september 1978 lög um neyt-
endavernd. Þau hafa að geyma ógildingarákvæði, en gildissvið þess er
þó til muna þrengra en framangreindra ógildirigarákvæða í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð, þar sem finnska ákvæðið gildir eingöngu í lögskipt-
um, þar sem annar aðilinn er neytandi.28)
Breytingar þær, sem gerðar voru á III. kafla íslensku sanmingalag-
anna, eru efnislega og formlega þær sömu og gerðar voru á III. kafla
samningalaganna í Skandinavíu. Lög nr. 11/1986 höfðu sama megin-
markmið og framangreindar breytingar í Skandinavíu. Hefur íslensk
samningaréttarlöggj öf því að þessu leyti verið samræmd löggjöf og
réttarþróun þar. Er þýðirigarmikið að hafa þessa forsögu 36. gr. ís-
lensku laganna í huga við túlkun og skýringu þess ákvæðis.29)
I Englandi er ekki við setta samningaréttarlöggj öf að styðjast. Dóm-
stólar þar í landi hafa eigi að síður verið taldir hafa heimild til þess að
ógilda ósanngjarna samningsskilmála í vissum tegundum samninga á
grundvelli almennra heimilda. I Vestur-Þýskalandi er að finna ákvæði í
BGB (1. mgr. 138. gr. og 242. gr.), sem að vissu marki hafa veitt dóm-
stólum heimildir til þess að víkja til hliðar ósanngjörnum samningsskil-
málum. Þá hafa dómstólar þar í landi og í nokkrum tilvikum vikið til
hliðar ósanngjörnum og óvenjulegum skilmálum í stöðluðum samning-
28) í riti Páls Sigurðssonar, Þættir tir fjármunarétti I, Reykjavík 1978, bls. 146-149, er
rakin umfjöllun um málið á norrænum lögfræðingaþingum. Um réttarsögulega þróun
að öðru leyti má vísa til rækilegrar umfjöllunar í NOU 1976:34, NOU 1979:32, SOU
1974:83 og áður tilvitnaðs rits eftir Stig J0rgensen. Að þessu efni er einnig vikið í áður
tilvitnaðri grein eftir Viðar Má Matthíasson i Úlfljóti 1984 á bls. 55-60.
29) I greinargerðinni með lögum nr. 11/1986 er getið viðskiptalegra og menningarlegra
samskipta Islendinga og Skandinava og að því vikið, að íslensku samningalögin séu að
stofni til sniðin eftir skandinavísku samningalögunum. Eru þetta í greinargerðinni
talin sjálfstæð rök fyrir þeim breytingum, sem lög nr. 11/1986 gera á III. kafla samn-
ingalaganna.
93