Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 13

1 sjötta lagi er þess að geta, að með réglu 36. gr. hefur verið lögfest
ógildingarregla í III. kafla samningalaganna, sem ekki gerir sömu
kröfur um hugræna afstöðu löggerningsmóttakandans sem skilyrði ó-
gildingar og fram kemur í 38. gr. laganna.19) Þá er og rétt að hafa það í
huga, að hin nýja regla tekur samkvæmt hljóðan sinni bæði til ágalla,
er varða efni samnings og tilurð, sbr. orðalag 2. mgr. 36. gr. „ ... efnis
samnings .. . “ og „ . . . atvika við samningsgerðina .. . “20)
Eins og Stig Jorgensen bendir á, 21) er Ijóst, að einvörðungu í undan-
tekningartilvikum yrði unnt að telja það ósanngjarnt eða andstætt
góðri viðskiptavenju að bera samning fyrir sig vegna atvika við samn-
ingsgerð, þegar löggerningsmóttakandinn hvorki vissi né mátti vita af
atviki því, sem gildi löggerningsins er komið undir. Slíkt sé þó ekki
óhugsandi, t.d. þegar löggerningsmóttakandinn hefur fengið vitneskju
um atvikið, áður en samningurinn hefur haft áhrif á ráðstafanir hans,
og sé þá heimildin til ógildingar skv. þessu örlítið víðtækari en heim-
ildir 28.-32. gr., sbr. 38. gr. samnirigalaga.
4.0. EÐLI NYJU REGLUNNAR I 36. GR.
Hin nýja ógildingarregla í 36. gr. samningalaganna skírskotar um
heimildir til ógildingar bæði til sanngirnismats (sbr. orðalagið „ósann-
gjarnt“) og heiðarleika í viðskiptum (sbr. orðalagið „andstætt góðri við-
skiptavenju“). Lagaákvæðið sjálft skýrir það hins vegar ekki, hvenær
samningar eru ósanngjarnir eða andstæðir góðri viðskiptavenju, og í
greinargerðinni segir, að ekki sé hægt að gefa um það almennar reglur
eða fyrirmæli, hvenær samnirigur teljist ósanngjarn. Mat í því efni sé
falið dómstólum hverju sinni. Við beitingu reglunnar verði dómstólar
að leggja til grundvallar almennt sanngimismat eins og þeir telji það
vera á hverjum tíma.22)
Réttarreglur eins og 36. gr. samningalaganna, sem að verulegu leyti
vísa til réttarvitundar manna sem eins konar sanngirnismælikvarða, er
dómari verði að hafa stoð af, þegar hann sker úr um það, hvort samn-
ingur sé ósanngjarn eða andstæður góðri viðskiptavenju, hafa á ís-
lensku verið nefndar vísireglur („legal standard" í bandarískri lögfræði;
19) Sbr. Stig J0rgensen, áður tilvitnað rit á bls. 24. Sjá og hugleiðingar greinargerðarinnar
með breytingalögunum um þetta atriði á bls. 10 og 21.
20) Sjá Kristian Huser, sama rit á bls. 35 og 36; Stig J0rgensen, sama rit á bls. 24 og Christi-
an Tr0nning, sama rit á bls. 392.
21) Stig J0rgensen, sama rit á bls. 24.
22) Greinargerðin á bls. 18.
91