Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 43

ætti að vera unnt að bæta réttarstöðu neytenda á ýmsan veg, án þess
að grafa undan viðurkenndum meginreglum samningaréttar. 1 því sam-
bandi má minnast frumvarps til almennra laga um neytendavernd,
sem samið var fyrir allmörgum árum að tilhlutan þáverandi viðskipta-
ráðherra, en aldrei var þó lagt fyrir Alþingi. Þar gaf að finna ýmsar
athýglisverðar hugmyndir um bætt verðlagseftirlit, vörumerkingar,
gæðaeftirlit og um stofnun embættis umboðsmanns neytenda. Stæði
nú ekki Viðskiptaráðuneytinu næst að hrista rykið af þessu frum-
varpi og láta endurskoða það til framlagningar á Alþingi? 1 greinar-
gerðinni er sérstaklega minnst á afborgunarkaupin og vandamál, sem
þeim tengjast, en í gildandi lögum eru raunar ýmis ákvæði, sem heim-
ilað geta ógildingu óhæfilegra samningsskilmála á því sviði, sbr. t.d.
36. gr. sml. og svo auðvitað 32. gr. sömu laga. Fyrst og fremst vantar
okkur þó sérstök lög um afborgunarviðskipti, sem myndu tryggja mjög
réttarstöðu neytenda í þessu efni. Fyrir allnokkrum árum var frum-
varp um það efni samið að tilhlutan Viðskiptaráðuneytis, en ráðuneyt-
ið fylgdi því ekki eftir. Sama er að segja um drög að frumvarpi til laga
um lánsviðskipti, sem verið hefur að velkjast í höndum embættis-
manna nú hin síðari árin. í þeim kafla greinargerðarinnar, sem áður
var birtur, er sérstaklega getið um réttlætingu þess, að umrætt á-
kvæði verði lögtekið, sökum vaxandi frelsis um vaxtakjör og önnur
lánskjör. Áður var þess getið, að illa samræmdist hugmyndum um
aukið viðskiptafrelsi að höggva á rætur reglunnar um skuldbinding-
argildi samninga, en auk þess má benda á, að ég fæ ekki annað séð en
ógildingarheimildir 32. gr. sml. og 7. gr. okurlaga (um misneytingu)
séu góð bólvirki til varnar, eftir að gerðar hafa verið nauðsynlegar laga-
ráðstafanir til að koma hinum frjálsa lána- og fjármagnsmarkaði und-
ir opinbert eftirlit, sem verði meira en nafnið tómt.
Ekki skal það undan dregið, að í greinargerð með frumvarpinu er
lítill og hógvær kafli, sem nefnist „Ókostir víðtækrar ógildingarreglu“,
en ekki er hann áberandi, miðað við allt hitt, né heldur verður fund-
inn mikill eldmóður í þeim ábendingum, sem þar eru á borð bornar.
Er það að vonum, því að fáir vilja ófrægja afurðir sínar. Grundvallar-
ókostunum við of víðtæka ógildingarheimild hef ég áður lýst, en vil,
á þessum stað, árétta sérstaklega þau atriði umræddrar frumvarps-
g'reinar, sem ég tel varhugaverðust.
Orðalagið „ósanngjarnt eða andstætt góðri viðskiptavenju“ er, að
mínum dómi, allt of víðtækt og ómarkvisst, til þess að það gagnist
mönnum í almennum viðskiptum. 1 því sambandi skyldi haft hugfast,
að gagnsemi ógildingarheimilda felst ekki hvað síst í þeim vainaðar-
121