Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 11

að í 36. gr. er talað um heimildir dómstóla til þess að „víkja til hliðar
eða breyta“ ósanngjörnum samningum, en í flestum þeim sérlagaá-
kvæðum, sem numin voru úr gildi með lögum nr. H/198610) og veittu
dómstólum heimildir til þess að lýsa samninga óskuldbindandi, var ýmist
notað orðalagið „að ógilda“ eða „meta ógildan.“ Að þessari orðalags-
notkun 36. gr. er vikið í greinargerðinni með breytingalögunum,* 11) og
segir þar, að almennt hafi verið við það miðað í norrænni lögfræði, að
það loforð sé gilt, sem veiti móttakanda þess rétt til efnda samkvæmt
aðalefni samnings (efnda in natura) eða til efndabóta. Ógilt sé þá það
loforð, sem hvorki veiti rétt til efnda in natura né til hinna svokölluðu
efndabóta. Þar sem regla 36. gr. veiti dómstólum m.a. heimild til þess
að lýsa óskuldbindandi löggerninga, sem í upphafi voru gildir og allt
fram að ákveðnu tímamarki, þar til á annan aðilann fór að halla vegna
atvika, sem upp komu eftir gerð samnings, þyki ekki alls kostar heppi-
legt að tala um heimild til þess að ógilda samninga, og því sé lagt til
að notað verði orðalagið „að víkja til hliðar.“ Fram kemur í greinar-
gerðinni, að með þessu orðalagi er ekki verið að þrengja þær heimildir,
sem dómstólar höfðu fyrir gildistöku laga nr. 11/1986.12) Á hinn bóg-
inn er ekkert því til fyrirstöðu að nota orðið ógildingu sem samheiti
þeirra réttarúrræða, sem unnt er að beita með heimild í 36. gr. samn-
ingalaganna, og verður svo gert í grein þessari.13)
3.0. HELSTU EFNISBREYTINGAR, SEM REGLA 36. GR.
SAMNINGALAGANNA HEFUR I FÖR MEÐ SÉR.
Hér skal í stuttu máli getið þeirra helstu efnisbreytinga, sem lög-
festing hinnar nýju reglu í 36. gr. samningalaganna hefur í för með sér.
I fyrsta lagi er þess að geta, að regla 36. gr. felur í sér almenna heim-
ild til þess að ógilda samninga af sanngirnisástæðum. Reglan er almenn
í þeim skilningi, að hún tekur til allra samningstegunda á sviði fjár-
munaréttar. Heimildin til ógildingar er ekki lengur bundin við ein-
stakar samningstegundir og það, hvort sérlög gilda um viðkomandi
samningstégund.
I öðru lagi felur reglan í sér víðtækari heimildir til að ógilda samninga
af sanngirnisástæðum heldur en áður þekktust að því leyti til, að við-
miðunarmarkið í almennu reglunni er það, hvort samningur er ósann-
10) Sjá yfirlitið í 7.0. hér á eftir.
11) Greinargerðin á bls. 16-17.
12) Um hugtakið ógildur löggerningur sjá m.a. Ólafur Lárusson, Kaflar úr kröfurétti.
Reykjavík 1965 á bls. 24; Henry Ussing, Aftaler, 3. útg., bls. 117-118.
13) Sjá um þetta atriði Kristian Huser, áður tilvitnað rit á bls. 50.
89