Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 31

a) Mál skv. 32. gr. samningalaganna (nú 33. gr.). Samtals er þar um
að ræða 42 mál á þeim 50 árum, sem lögin hafa verið í gildi, eða 0,8
mál á ári.
b) Mál skv. sérlögum eru samtals 42. Þessi sérlög voru að vísu sett á
mismunandi tímum, og því er erfiðara að reikna út meðalfjölda
hvers árs. En ef miðað er við elstu lögin, þ.e. lög nr. 75/1917, er um
að ræða 69 ára tímabil. Miðað við 42 mál samtals á 69 árum væri um
að ræða 0,6 mál á ári.
c) Samkvæmt því dómayfirliti, er fylgdi greinargerðinni með lögum
nr. 11/1986 sem fylgiskjal, er elsti dómurinn um brostnar forsendur
frá 1928. Á þeim 58 árum, sem liðin eru frá því að sá dómur gekk,
hefur þess verið freistað í 22 málum að fá löggerning dæmdan ó-
skuldbindandi á grundvelli réttarréglna um brostnar forsendur, þ.e.
0,3 mál á ári.
Það er líklegt, að lögfesting hinnar nýju reglu leiði af sér einhverja
fjölgun ógildingarmála fyrir íslenskum dómstólum. Það þarf þó ekki
nauðsynlega að vera af hinu illa. 1 fyrsta lagi getur það sýnt þörf
fyrir regluna. 1 öðru lagi er rétt að hafa í huga, að dómstólum er ætlað
mikilvægt hlutverk við túlkun og skýringu reglunnar, eins og rakið er
í 4.0. hér að framan, og því er nauðsynlegt að fá fram sem fyrst sjón-
armið þeirra þar að lútandi. 1 þriðja lagi er þess getandi, sem fram kem-
ur í greinargerð lága nr. 11/1986 (bls. 14), að nýju reglunni er ætlað
að hafa varnaðaráhrif og stuðla að því, að ósanngjömum samningsskil-
málurn fækki eða þeir hverfi úr íslensku viðskiptalífi. Þess vegna er
ekki ólíklegt, að sú fjölgun mála, sem verða kann, verði mest fyrst eftir
lögfestingu reglunnar, en síðar dragi úr málafjöldanum, þegar varn-
aðaráhrifa reglunnar fer að gæta. Ef menn eru á annað borð þeirrar
skoðunar, að þörf sé fyrir reglu 36. gr. samningalaganna, er rétt að hafa
í huga, að það geta tæpast verið sjálfstæð rök gegn lögfestingu hennar,
að hún sé til þess fallin að ýta undir málafjölda fyrir dómstólunum. Það
er nú einu sinni hlutverk dómstóla í réttarríki að skera úr réttarágrein-
ingi milli borgaranna.
Til fróðleiks skal hér birt tafla, þar sem getið er helstu ógildingar-
heimilda í íslenskum rétti fram að gildistöku laga nr. 11/1986. 1 töfl-
unni kemur fram fjöldi þeirra dómsmála, sem rekin voru á grundvelli
ógildingarheimildanna, og úrslita einnig getið.
109