Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 34

Frá því að Ussing ritaði þessi orð hefur mikið vatn til sjávar runnið.
Þróunin, sem hann lýsir, hefur haldið áfram og sett mark sitt á löggjöf
síðari tíma, m.a. bæði samkeppnislöggjöfina (1. gr. laga nr. 56/1978)
og samningaréttarlöggjöfina (nú síðast 36. gr. samningalaganna). Þessi
þróun hefur verið nefnd sem dæmi um þá tilhneigingu að líta á samn-
ingssambandið fremur sem samstarf en hagsmunabaráttu og samnings-
aðilana fremur sem samstarfsaðila en andstæðinga.63) Hafa danskir
fræðimenn bent á, að lögfesting reglunnar í 36. gr. samningalaganna
hafi orðið til þess að styrkja sjónarmiðið um tillitssemi og sanngirnis-
skyldu og þess sé þegar farið að gæta í dönskum dómsúrlausnum. Hef-
ur í því sambandi sérstaklega verið nefndur dómur í UFR 1981.300,
en í því máli var deilt um rétt annars samningsaðilja til þess að krefjast
tiltekinna breytinga á samningi, sem hann var aðili að.64) Krafan urn
breytingu var tekin til greina með vísan til reglunnar í 36. gi’. samn-
ingalaganna, og hefur dómurinn verið túlkaður svo, að krafan um sann-
girni og tillitssemi (loyalitetskrav) nái nú einnig til reglunnar um skuld-
bindingargildi samninga. Þetta þýðir m.ö.o., að komi fram ósk frá samn-
ingsaðila, byggð á sanngjörnum rökum, um breytingu á þegar gerðum
samningi, þurfi synjun gagnaðilja á slíkri breytingu að byggjast á
„loyale grunde“.65)
Lögfesting hinnar nýju reglu boðar ekki byltingu í samningarétti.66)
Nær sanni er að segja, að með lögfestirigu hennar hafi verið náð ákveðn-
um áfanga á þeirri þróunarbraut íslenskra ógildingarreglna, sem áður
er lýst. Sá áfangi hefur m.a. náðst, að raskist jafnvægið milli skyldna
samningsaðilja frá því sem í upphafi var samið, veitir það sjálfstæða
heimild til ógildingar. Krafa um ógildingu þarf því ekki lerigur að
grundvallast á aðstæðum við gerð samningsins, þar sem reglan veitir
heimild til ógildingar með skírskotun til þess eins, að efni samnings sé
ósanngjarnt.
Þess er áður getið (4.0.), að dómstólum er ætlað þýðirigarmikið hlut-
verk við skýringu nýju reglunnar. Leiðir það af eðli hennar. Svigrúm
dómstóla við beitingu reglunnar er þó engan veginn ótakmarkað. Hafa
verður í huga, að reglan boðar enga byltingu. Hún er áfangi á þróunar-
braut, en gengur þó lengra en eldri heimildir gerðu. Þar sem nú þegar
er komin töluverð reynsla á beitingu 33. gr. samningalaganna (áður 32.
gr.) og einnig nokkur reynsla á beitingu ógildingarreglna þeirra sérlaga,
64) Palle Bo Madsen, UFR 1982, bls. 165 (168).
65) Palle Bo Madsen, UFR 1982, bls. 165 (169).
66) Palle Bo Madsen, Aftalefunktioner, bls. 97.
112