Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 12

gjarn, en viðmiðunarmarkið í eldri heimildum var ýmist það, hvort
samningur væri bersýnilega eða augljóslega ósanngjarn. í þessu felst
ákveðin tilslökun, þannig að minna þarf til að koma, svo að unnt sé að
ógilda löggerninga í skjóli hinnar nýju reglu.14)
í þriðja lagi hefur verið lögfest í 36. gr. samningalaganna ógildingar-
regla, sem almennt veitir heimild til þess við mat á því, hvort ósann-
gjarnt sé að bera samning fyrir sig, að taka tillit til atvika, sem „síðar
komu til,“ svo að notað sé orðalag 36. gr., þ.e. atvika, sem urðu eftir
gerð samnings. 1 þessu felst veigamesta breytingin, sem setning laga
nr. 11/1986 hafði í för með sér. Að þessu leyti er hin nýja regla því
mjög frábrugðin öðrum ógildingarreglum í III. kafla samningalaganna,
sem byggja á því tímamarki, sem greinir í 38. gr. laganna. Þessi þáttur
hinar nýju réglu kemur ekki hvað síst til með að hafa áhrif á efndir
langtímasamninga,15) þótt þýðing þess sé ekki einskorðuð við slíka
samninga.16)
1 f jórða lagi er með reglunni eytt allri óvissu um tilvist almennrar og
víðtækrar ógildingarreglu í íslenskum rétti og jafnframt afnuminn all-
ur mismunur milli samningstegunda á sviði fjármunaréttar, þar sem
reglan er almenn, eins og áður getur.
I fimmta lagi leiðir af lögfestingu reglunnar, að réttarrúrræðum í III.
kafla samningalaganna við ógildingu samninga fjölgar.17) í 36. gr. er
réttarúrræðunum svo lýst, að þau veiti heimild til þess að víkja samn-
ingi til hliðar í heild eða að hluta (ógilda) eða breyta. Athugun á orða-
lagi einstakra greina í III. kafla samningalaganna sýnir, að í 28.-30. gr.
er talað um, að löggerningar séu ekki skuldbindandi; í 31. gr. (áður 7.
gr. okurlaga) er talað um, að gerningur skuli ógildur gagnvart þeim, sem
á var hallað; í 32. gr. (áður 31. gr.) er talað um, að gerningur sé ekki
(eigi) skuldbindandi; í 33. gr. (áður 32. gr.) segir, að ekki sé unnt að
bera gerning fyrir sig, og í 34. gr. (áður 33. gr.) að atvik verði eigi bor-
ið fram gegn manni. I 37. gr. var og er talað um, að loforð sé eigi bind-
andi, en rétt er að geta þess, að það orðalag hefur Hæstiréttur a.m.k.
einu sinni talið fela í sér heimild til þess að breyta samningi, þ.e. Hrd.
X. bindi, bls. 365A8)
14) Um þetta atriði sjá nánar Kristian Huser, áður tilvitnað rit á bls. 39 og Stig J0rgensen,
áður tilvitnað rit á bls. 24. Sjá og greinargerðina á bls. 18.
15) Sjá Stig J0rgensen, áður tilvitnað rit á bls. 22 og Kristian Huser, áður tilv. rit á bls. 43.
16) Um þýðingu þessarar heintildar sjá nánar greinargerðina á bls. 21.
17) Sjá Kristian Huser, áður tilvitnað rit á bls. 26 og 50 og greinargerðina á bls. 17.
18) í þessu sambandi er rétt að geta þess, að heimildin til þess að breyta samningi er eng-
an veginn ný af nálinni í íslenskum rétti, og nægir í því efni að vitna til yfirlitsins yfir
réttarúrræði í töflunni í kafla 7.0.
90