Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 42

kaupverðið í gjalddaga og sé seljanda þá heimilt að taka hið selda
aftur án þess að endurgreiða kaupanda nokkuð af kaupverðinu.
Má ljóst vera, að ákvæði sem þetta getur verið afar ósanngjarnt í
garð kaupandans, sérstaklega ef verulegur hluti kaupverðsins hef-
ur verið greiddur.
í kaupsamningum eru mjög tíðkuð stöðluð samningsákvæði um
ábyrgð seljanda. Einkenni þessara stöðluðu ábyrgðarákvæða (og
ábyrgðarskírteina í vissum tilvikum) er það, að þau veita í fæst-
um tilvikum kaupandanum meiri rétt heldur en hann nú þegar hef-
ur samkvæmt ákvæðum laga nr. 39/1922 um lausafjárkaup. Er í
flestum tilvikum um að ræða mjög víðtækar undanþágur af hálfu
seljanda á ábyrgð vegna galla. Ákvæði kaupalaganna eru frávíkj-
anleg og slíkar ábyrgðarundanþágur því heimilar. Þær geta hins
vegar verið afar ósanngjarnar í garð kaupandans.
Vegna takmarkaðra ákvæða í íslenskri löggjöf um neytenda-
vernd er ljóst, að setning almenns ógildingarákvæðis á borð við
það, sem frumvarp þetta gerir ráð fyrir, að lögfest verði, yrði mj ög
til þess að treysta réttarstöðu neytenda. Myndi lögfesting reglunn-
ar veita dómstólum heimildir til þess að ógilda ósanngjörn ákvæði
á borð við þau, sem hér hafa verið nefnd. Þá verður og að ætla, að
reglan myndi hafa þau almennu varnaðaráhrif, að ósanngjörnum
samningsákvæðum í garð neytenda fækkaði eða þau jafnvel hyrfu.
Að lokum er þess að geta, að frelsi til að semja um vexti og önn-
ur lánskjör fer nú mjög vaxandi. Bankar og aðrar lánastofnanir
hafa vegna lítilla innlána ekki getað fullnægt mikilli eftirspurn
eftir útlánum. Það hefur því færst í vöxt, að lánaviðskipti með
peninga hafa farið fram utan innlánsstofnana. Með vaxandi eftir-
spurn eftir lánsfé og auknu frelsi aðilja til þess að semja um vexti
eða önnur lánskjör, er rík ástæða til að hafa í lögum almennt ó-
gildingarákvæði til þess að sporna gegn ósanngjörnum samnings-
skilmálum í þessurn viðskiptum. Er hætt við, að 32. gr. samninga-
laga og 7. gr. okurlaga, eins og þær eru nú, séu tæpast fullnægjandi
vernd fyrir þá, sem leita eftir láni við slíkar aðstæður, einkum
vegna erfiðrar sönnunaraðstöðu. Þessar ástæður gera það brýnna
en ella að lögfesta ógildingarreglu á borð við þá, sem hér er lagt
til að lögtekin verði.“
Þetta kann að hljóma vel, en virðist þó ekki þungvægt við nánari
athugun. Áður hefur verið minnst á neytendaverndina í þessu sam-
bandi, en hér skal jafnframt á það minnt, að með tiltölulega hægu móti
120