Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 59

nóv. 1950 og síðari framkvæmd hans. Það skiptir því meginmáli að
hegðun sökunauts sé rétt lýst í ákæru (eða framhaldsákæru) því að
aldrei má dæma mann fyrir annan verknað en þann sem þar er lýst.
Sambærilegar reglur gilda um kröfugerð í ákæruskjali. Þó að sýnilegt
sé að sökunautur hafi framið bæði þjófnað og fjársvik verður hann
samkvæmt þessu ekki dæmdur fyrir svikin ef einurigis stuldinum er
lýst í ákæru. Færa má veigamikil rök fyrir þeirri aðalreglu sem nú
var lýst. Er nauðsynlegt að lýsa þeim helstu:
a. Með ákæruskjalinu hefur málið verið fellt í ákveðinn farveg. Vörn
sakbornings, þ.á m. við dómsrannsókn, sbr. 75. gr., 102. gr. og 134. gr.
oml., hlýtur fyrst og fremst að beinast að þeim atriðum sem ákæran
tekur til. Ekki nóg með það heldur gefur ákæruskjalið sökunaut (og
verjanda hans) alveg sérstakt tilefni til þess að álíta að önnur atriði,
sem ákæruskjalið tekur ekki til, hafi ekki þýðingu í málinu. Þess
vegna er ljóst hvaða atriði þungamiðjan í vörninni hlýtur að snúast
um.
b. Fyrrgreind regla er jafnframt byggð á aðskilnaði dómsvalds og
ákæruvalds. Þarna er því að finna meginreglu um það hvað dómarinn
skuli gera og hvað ákæruvaldið skuli gera. Ekki skal farið nánar út í
það að skýra rökin fyrir þessari reglu. Réglan er óumdeild og hún er
m.a. talin nauðsynleg forsenda þess að dómstólar geti skoðast hlut-
lausir úrskurðaraðilar.
c. Ákæruvaldið hefur heimild til þess að takmarka ákæru. Á þetta
var minnst áður. Úr því að ákæruvaldið ákveður sjálfstætt hvenær
höfða skuli dómsmál með ákæru þá er það aðeins rökrétt framhald að
ákæruvaldið geti einnig takmarkað ákæruna við tiltekin brot eða til-
tekin refsiákvæði. Væri og undarlegt ef ákæruvaldið hefði forræði á því
hvort mál skyldi höfða en missti allt forræði yfir sakarefninu eftir
málshöfðun. Reglan er og staðfest í hrd. 1961, bls. 538 (543). Þar var
maður m.a. saksóttur fyrir brot á ákvæðum 146. gr., 1. mgr. 142. gr.
(rangar skýrslugjafir) og 138. gr. hgl. Með framhaldsákæru var hon-
um til viðbótar gefið að sök brot á ákvæðum 1. mgr. 254. gr., sbr. 1.
mgr. 247. gr. hgl. (auðgunarbrot). Hæstiréttur taldi að þar sem síðar-
greint brot hefði verið leitt í ljós fyrir birtingu frumákæru hafi brost-
ið skilyrði til að gefa út framhaldsákæru með ofangreindu efni. Ákærði
var því ekki sakfelldur fyrir brot á þeim ákvæðum hegnirigarlaga sem
framhaldsákæran tók til. Af þessum dómi verður að sjálfsögðu dregin
sú ályktun að dómendur hefðu ekki heldur getað beitt 254. gr., sbr.
247. gr. hgl., með því að styðjast við frumákæru eina saman.
137