Tímarit lögfræðinga - 01.08.1986, Blaðsíða 38

þó viðurkenningar, — svo sem heimild til þess að ónýta gerða samn-
inga eða loforð, vegna þess að forsendur þær, sem að baki lágu, reynast
gersamlega brostnar, áður en til efnda kemur, — hafa einnig fyrir
löngu unnið sér þegnrétt hér og ekki valdið deilum eða umtalsverðum
vandkvæðum, enda þótt dómstólar hafi beitt þeim af mikilli hófsemi.
Nú brégður hins vegar svo við, að lúðrar gjalla og boðað er til bylt-
ingar á þessu sviði. Á Alþingi hefur verið lagt fram stjórnarfrum-
varp til breytinga á 1. 7/1936, sem m.a. felur í sér tillögu um að
bæta inn í lögin nýju og almennu ógildingarákvæði, sem er frábrugð-
ið öllum þeim almennu ógildingarheimildum, sem hér hafa verið kunn-
ar, sökum þess hve víðtækt það er og hefur í för með sér stórkostleg
frávik frá meginreglunni um skuldbindingargildi löggerninga. Frum-
varpi þessu er ætlað að vera liður í enn viðameiri breytingaraðgerð-
um á fjármálasviði og viðskiptalöggj öf þjóðarinnar, þannig að því
munu tengjast ýmis önnur frumvörp, sem viðameiri eru, í orðum tal-
ið, og sem líklegt er að vekj a muni miklu meiri athygli almennings og
stjórnmálamanna. Er því, sannast sagna, hætt við því, að hið fyrr-
nefnda frumvarp falli í skuggann af öðrum og „litskrúðúgri" frum-
vörpum og að umræða um það, eitt saman, í þingsölum verði lítil af
þeim sökum. Þótt lúðrar gjalli í raun, er því hætt við, að of fáir heyri
þyt þeirra og e.t.v. síst þeir, sem mesta ábyrgðina bera og með úrslita-
valdið fara, þ.e. þingmennirnir, sem um frumvarpið munu fjalla. Sú
tilætlun, sem kemur frarn í frumvarpinu að þessu leyti og nú var nefnd,
er að mínu mati varasöm og e.t.v. einnig vanhúgsuð, þótt ég geri mér
mætavel grein fyrir því, að ýmis rök megi færa fyrir þessu áformi, og
að ýmsir muni fagna ákvæðinu, ef að lögum verður. Þó er hætt við,
að almennur fögnuður af þeim sökum muni skjótt dvína, þegar áhrif
ákvæðisins fara að koma í ljós, og að hann muni einungis dvelja til
frambúðar meðal óbætanlegra vanskilamanna og skuldakónga, sem
munu leitast við að sækja til ákvæðisins afsökun og átyllu til að losna
við skuldbindingar sínar. Þykir mér reyndar líklegt, að ákvæðinu verði,
þegar fram í sækir, borið við sem vai’narástæðu í flestum skuldamál-
um, þar sem á annað borð er haldið uppi einhverjum vörnum, og alls
óvíst er, hvernig dómstólar munu almennt bregðast við þeirri ásókn
— þeirri flóðbylgju — og hvernig eða hvort þeir muni standast þá
þolraun. Hvað sem segja má um umrætt ákvæði að öðru leyti, hýgg
ég, að fáir muni treysta sér til að mótmæla því, að tilkoma þess muni
valda dómstólum, og ýmsum öðrum, vandkvæðum langt umfram það,
sem fylgir núgildandi ógildingarheimildum, enda er ákvæðið, svo sem
það birtist í frumvarpinu, bæði óskýrt og ómarkvisst og miklir skýr-
116