Vísir - 24.12.1943, Qupperneq 23

JÓLABLAÐ VlSIS
23
Slysið [guðjón jónsson")
á Þorskafjarðarheiði.
5. marxmánaðar 1882.
„Elíki bregðast ragnarök
römm eru sköpin gumum.
öllum feigs er opin vök
ungum jafnt sem hrumum.“
G. F.
J UNGDÆMI MlNU, fyrir
60 árum, voru allir að-
dx-ættir til heimilanna erfiðari
en nú á dögum, þar sem megin-
flutningar fara nú fram með
strandferðaskipum til kaup-
staðanna, víðsvegar með strönd-
inni, og á bílum, þar sem unnt
er að koma því við úti um sveit-
ir landsins.
Þá urðu menn að draga sem
mest að sér á hestum að haust-
inu, og það gerðu allir betri
bændur og lögðu sig mjög fram
um það, til að þurfa ekki að
nota háveturinn til þeirra liluta,
þegar allra veðra var von.
En þeir efnaminni, og þeir
sem minna áttu undir sér, urðu
oft að sæta hinu, að bera og
draga lífsbjörg sína að sér um
háveturinn. Var þá jafnan sætt
færi að leggja upp í slíka
ferð í góðu veðri og færð. —
En þetta hvorttveggja var þá
stundum ekki Iengi að breytast.
Fóru menn oft illa út úr slík-
um ferðum á fjöllum uppi um
hávetur, ýmist kól á liendur eða
fætur, ef eitthvað bar útaf, eða
þá urðu úti, og eru slíks mörg
dæmi, og varð það áhrifaríkt í
byggðinni er slíkt kom fyrir.
Einkum þar sem strjálbýli var,
verkuðu slíkir atburðir lam-
andi á hugarfar fólksins, oft
meir en hófi gegndi. En þó urðu
þeir sárast úti sem fyrir þessu
urðu, og venzlamenn þeirra.
Hér er þá ein slik harmsaga:
Það var veturinn 1882 liinn
3. marzmánaðar að þrir menn
lögðu á Þorskafjarðai'heiði i
góðu veðri og sæmilegri færð.
En hún liggur upp úr Þorska-
firði sem kunnugt ei% og ofan
i Langadal i ísafjarðarsýslu og
var talin sjö tíma lestaferð á
miUi bæja. Þessir njean voru:
Magnús Jónssorx frá Skógum i
Þorskafirði faðir Hákonar
bónda á Reykhólum, síðar.
Amxai'' var Björn Magnússon,
frá Hofsstöðum, Björnssonar
frá Berufirði, Og hinn þriðji
Júlíus Jónsson frá Hlíð, einnig
þar i firðinum. Ilöfðu þeir bún-
að að venju sem þá var títt og
sleða senx þeir drógu föng sín
á. Gekk þeim ferðin vel og
nxunu lxafa gist í Langadalnum
næstu nótt. Daginn eftir var
gotl veður og fóru þeir félagar
]xá ofan að Ax-ngerðareyri, en
hún hefir löngum verið enda-
stöð fei'ðanna unx Isafjarðar-
djúp, og á sama hátt sunnan úr
sveitum Bi-eiðafjai'ðai'. Þenna
dag fóru þeir félagar þangað
ofan og luku erindum sínum
þar, og héldu siðan inn i dalinn
aftur og gistu þar, sennilcga í
Bakkaseli sem er fremsti bær-
,inn og næst lieiðinni.
Morguninn eftir var hægviðri,
en annars tvírætt veður, hláku-
bleyta og dimmt í lofti. Þó lögðu
þeir félagar á heiðina og drógu
þungan sleða með föngum sín-
um fram á fjallið. En þegar
kom á heiðai'brekkuna, varð
úrkoman snjóslydda, og með
þvi að þeir höfðu æki þungt
höfðu þeir létt á sér hlífunum
og bundið ofan á sleðann. Héldu
nú senx rnefet nxáttu upp Högna-
fjallið og sóttist að vonuixx.
Ræddu ,þeir um að tvísýnt
væri veðurútlitið og mikils um
vert að komast senx lengst ef
veður kynni að spillast. En
þeiixx var þungfært unx dráttinn
og urðu heitir og sveittir innan-
ldæða, og allir blautir hið ytra
nxeðan regnið var. Þeim sóttist
pxi ferðin að vonum, því nxenn
voru röskii', Július og Björn,
ungir menn unx tvitugt, og
Magnxis lét ekki sitl eftir liggja,
þó nú væri við aldur nokkuð
svo. Allt í einu, seixi hendi væri
veifað, hrast lii'íðiix á með fá-
dæma veðurofsa og' frosti svo
af har.
Eg nxaix þemxa dag lieima á
Hjöllum i Þorskafirði seixx ver-
ið hefði í gær. Yið bræður lék-
uixi okkur á pallinum. Hæg-
viðri var en veður nxeixxlítið unx
morguninn og voruixi við niður-
sokknir í leikmuni okkar. Þegar
mimxst varði, brast á stórhrið
með þvíliku stei'kviðri að uixdr-
unx sætti, svo báðstofan kippt-
ist til, og var þekjaix þó gadd-
freðin, en þó bi’ast í viðunum.
Við litum hver á annan og varð
felnxt við veðurhvininn. Stúlk-
unuixx, sem voru við tóvimxu,
þvi sumxudagur var, féllust
hendur í skaut niðui', og litu
lxver á aðra þegar hriðargusan
þyrlaðist um rúðuna og sögðu:
„Guð lijálpi nxér, það færi betur
að lxann væri ekki að drepa eiix-
hvern núna,“ og kuldahrollur
fór um okkur. Litlu seinna
koixi faðir mimx inn, og sá lítt
í andlit hans fyrir klaka, og
sagði svo frá, að svartalirið
væri brostiix á, íxieð ólienxju
veðri og frosti svo litt væri færl
íxiilli húsa.
Nú víkur aftur til þeirra fé-
laga á heiðinni. Þeir reyndu að
lialda vörðuxxum senx þeir
nxáttú, en þó fór svo, að þeir
týndu þeixxi er koixx upp undii'
„Brekkuna“, og íxxeð því að
sleðinn var þeinx þungur i
skauti skildu þeir hann eftir
og vildu nú freista að bjarga
i sér til byggða ef unnt væri. Nú
var uin að gera að taka stefn-
uixa rétt á Fjalldalina suður af,
því íxæðu þeir þeinx, var þeim
liklegra til lifs, eix gæta þó var-
úðar að vera ekki of austar-
lega, svo að þeinx stæði hætla
af giljununx i drögum Kolla-
búðardals, senx íxiarga höfðu
leikið grátt, eins og Ófærugil
og ísfirðingagil, sitt hvoru
nxegin í drögum dalsins.
Héldu þeir áfram um stund,
en lengja tók þeim eftir lægð-
unum, sem þeir áttu voix á,
Fjalladölunum, og í’æddu
hyerju sæta íxiuixdi. Hvort
vindstaðan mundi liafa breytt
sér, og þvíumlíkt sem veg-
farandann vai’ðar. — En þessu
var enginn kominn til að svara
hinuixx villtu vegfarendum.
Býst eg við að þeir hafi ixxest
óttast áðui’nefnd gil til vinsti’I
í Kollabúðardal ef rétt var fai’-
ið ofan í Þorgeirsdal seixx þexrra
leið lá um. En svo var lika önn-
ur stói’hætta, ef farið væi’i of
m'ikið til hægi’i, en það er
Djúpadalur, nær alluv klettum
krýndur og hengiflug niður, ef
eklci er rétt fai’ið, og er það ekki
mannavegur nenxa i björtu.
Nú héldu þeir félagar í þá átl
er þeinx.fannst sanni næst, unz
dimma tók af nóttu, og vissu
þá ekki hvar þeir fóru. Tóku
þeir nú að þreytast og kólna,
einkuni Magnús, senx von var
uixx eldri nxann. Ræddu þeir
um að gi’afa sig i fönn en gadd-
ur var á, og veðurofsinn tætti
allt ofan í hann, svo það var
ekki viðlit með broddstöfunum
einunx.
Enn gengu þeir um hríð og
sáu litt fyrir sér. Um siðir rák-
ust þeir á stóran stein. Settist
Magnús þar i Varið, en þeir
ungu meiinirnir gengu um
gólf og reyndu að verjast kali
i lengstu lög, sem gekk þó illa
að vonunx, því þeir voru illa
búnii’, og votir í fætur eftir
slydduveði’ið um moi’guninn.
Haíði sleðmn verið þexm þung-
ur í skauti svo þeir fóru úr hhf-
um sinunx og bundu þær ofan
á sleðann, og þar fóru þær i
gadd svo þeir náðu aldi’ei að
skýla sér nxeð þeim, enda yfir-
gáfu þeir sleðann þegar eftir