Morgunblaðið - 29.05.1986, Blaðsíða 52

F
jr
52
MORGUNBLADIÐ, FIMMTUDAGUR 29. MAÍ1986
Falskenningar, bruðl,
hégómi og villuljós
eftir Ásgerði
Jónsdóttur
Um þessar mundir eru nemendur
í skólum landsins að fá einkunnir
fyrir vetrarstarf sitt. Núverandi
borgarstjóm er einnig að skila tíma-
bundnum starfsferli. Það fer vel á
því að gefa henni og þó einkum
oddvita hennar, Davíð Oddssyni,
nokkrar einkunnir við þessi stunda-
skil. Þær eru, í stuttu máli, yfir-
skrift þessa greinarkoms: Fals-
kenningar, bmðl, hégómi og villu-
ljós. Ég mun rökstyðja þessar ein-
kunnir.
Engir íslenskir stjómmálamenn
smjatta kröftuglega á frelsi og lýð-
ræði eins og sjálfstaeðismenn, þ.á
m. Davíð Oddsson. Ég hef nefnt
þetta fyrr en sannleikurinn fellur
aldrei úr gildi. — Og engir stjóm-
málamenn íslenskir troða jafnfrek-
lega á lýðræðinu — þ.e. rétti minni-
hlutans við hlið hins meiri — eins
og sjálfstæðismenn með Davíð
Oddsson borgarstjóra í broddi fylk-
ingar. (Á kosningamáli heitir þetta
„samstillt stjóm“.) Þetta er augljóst
hveijum þeim, er les um og kynnir
sér atferli borgarstjómar, borgar-
ráðs og þó einkum borgarstjóra.
Hann ástundar einveldi í borgar-
stjóm á sama tíma og hann, eins
og aðrir stjómmálagarpar sjálf-
stæðisflokksins, kjamsar á því lýð-
ræði, sem hann óvirðir í verki. Þetta
nefni ég falskenningar.
Þrátt fyrir öndverðar skoðanir,
hef ég þó nokkum skilning á fyrr-
greindum tengslum stjómmála-
manna sjálfstæðisflokksins og lýð-
ræðisins. Af langri lífsreynslu og
þ.á m. við mikinn lestur veit ég að
það er hreint ekki náttúra kapítal-
isma og „fijálshyggju" að styðja
samfélagslegar aðgerðir og upp-
byggingu. Davíð Oddsson og fylgis-
menn hans í borgarstjóm neyðast
til að gera það af illri nauðsyn,
þ.e.a.s. vegna kröfu samtímans og
atkvæða. En þeir gera það á fölsk-
um forsendum og með öfugri hendi.
Þess vegna ber svo margt í stjómun
Reykjavíkur axarskaftsbrag. Og
blekkingin kemur víða við. Tals-
menn meirihlutans í borgarstjóm
hafa hátt um fólksfjölgun Reykja-
víkur og telja hana bera vott um
góða og umhyggjusama stjóm
borgarinnar. Vissulega hefur borg-
arstjóm lagt sig fram við að hygla
atvinnurekendum til aukinna um-
svifa og atvinnusköpunar. En fleira
kemur til. Markviss Qáraustur nú-
verandi valdhafa, bæði innan ríkis-
stjómar og utan, til atvinnu og
athafna í Reykjavík togar eðlilega
til sín fólk frá þeim stöðum, er sömu
valdhafar em markvisst að leggja
í eyði með gerðum sínum. Það em
því ekki einvörðungu dáðir borgar-
stjómar Reykjavíkur, sem teygja
menn til staðarins. Það er falskur
tónn, sem gumar af íbúðarbygging-
um aldraðra. íbúðum, sem aðeins
fáir hafa ráð á að eignast. Mörg
hundmð þeirra standa því auðar
og ónotaðar. Áfallinn kostnað af
þeim mun Reykjavíkurborg þurfa
að bera, m.ö.o. við skattgreiðendur.
En þessar framkvæmdir em
ómældur greiði við byggingameist-
ara og verktaka, er hagnast því
meir sem byggingar em dýrari.
Þeir launa væntanlega vel fyrir sig
í sjóði Sjálfstæðisflokksins.
Pólitískir vinargreiðar borgar-
stjóra og hirðar hans í borgarstjóm
virðast ekki eiga sér takmörk.
Eignaupptaka BUR til handa illa
stöddum samflokksmönnum jafnast
við að taka ófijálsri hendi almenn-
ingseign, sem manni hefur verið
trúað fyrir. Og það pólitíska vinar-
bragð borgarstjóra að kaupa eina
Ásgerður Jónsdóttir1
„Markviss fjáraustur
núverandi valdhafa,
bæði innan ríkisstjórn-
ar og utan, til atvinnu
og athafna í Reykjavík
togar eðlilega tíl sin
fólk frá þeim stöðum,
er sömu valdhafar eru
markvisst að leggja í
eyði með gerðum sín-
um.“
litla jörð á mörghundmðföldu mats-
verði eða á 60 milljónir handa sjálf-
um seljendunum til þess að
ráðskast með næstu hálfa öld er
ómælanieg svívirðing, jafnvel _ í
okkar svikahrappasamfélagi. Ég
minnist þess ekki að hafa heyrt um
eða séð nefnd sönnunargögn um
það að háhitavatn finnist í landar-
eign Ölfusvatns. En þótt þau séu
fyrir hendi breytir það engu varð-
andi kaupin.
Það hlýtur, innan skamms, að
koma að því að íslendingar semji
sig að háttum þeirra menningar-
þjóða evrópskra s.s. Austurríkis-
manna, sem eigna ríkinu verðmæti
jarðardjúpsins neðan tiltekinnar
dýptar frá yfírborði jarðar. Tillögur
um þetta hafa oftar en einu sinni
komið fram á Alþingi en ekki verið
sinnt. En til er ótvíræður dómsúr-
skurður í þessu efni. Sá, er dæmdi
ríkinu eignarrétt yfir botni Mývatns
— þessa hrægmnna vatns. Megi líta
á þann dóm sem einskonar prófmál
varðandi náttúmauðæfi jarðar-
djúpsins fæ ég ekki séð að kaup
Davíðs Oddssonar á Ölfusvatni fái
staðist gagnvart honum. Það er
augljóst mál að Davíð Oddsson flýt-
ir þessum kaupum af hugulsemi við
jarðareigendur og skyldar þannig
okkur Reykvíkinga til þess að
greiða þeim árlegan skatt upp á
mörg hundmð þúsund krónur, ef
ekki meira, í ómældan tíma án þess
að fá nokkuð á móti í næstu hálfa
öld. Ég skil ekki hvemig maður
með fullu viti getur gert svona
hluti. Og ég er viss um að mörgum
góðum sjálfstæðismanni er nóg
boðið af svona stjómsýslu.
Fyrir dymm stendur afmælis-
veisla Reykjavfkurborgar. Hégóm-
inn og ijármagnssóunin stigmagn-
ast dag frá degi við lítinn fögnuð
borgarbúa. Það falla fá lofsyrði um
þetta rándýra hégómlega afmælis-
fár.
Ég er viss um að flestir hefðu
heldur viljað eignast varanlega
minningu um tvö hundmð ára
afmæli Reykjavíkur, s.s. tónlistar-
hús, heldur en skrípalega átveislu
í stíl þeirra rómversku keisara, er
svömðu þörfum hins þjakaða lýðs
með brauði og leikjum. En það
verður að innramma „godfather" —
hugsjsón Davíðs Oddssonar í geisla-
baug hvað sem það kostar.
Allar framkvæmdir, sem núver-
andi borgarstjóm stendur að, em
harla ósmekklegar og dýrar. Ég
nefni t.d. „nýja Laugaveginn" —
nokkurra metra langan spotta —,
sem mest var gumað af og hrópað
um nokkra haustdaga. Borgarstjór-
inn sýndi sig, klippti á spotta, bless-
aði böm og mændi hugfanginn á
hégómann frá Portúgal. — Síðan
hefur verið steinþögn um þetta
mannvirki sem von er því þótt það
og tilbúnaður þess minni mjög á
nýju fötin keisarans er það þó bæði
dýrara og ósmekklegra en þau auk
þess að vera til hins mesta óhag-
ræðis fyrir bæði gangandi og ak-
andi vegfarendur. — Talsmenn
Sjálfstæðisflokksins nú í borgar-
stjómarkosningunum hafa ekki
einu sinni treyst sér til að raupa
af þessari Davíðsdáð. — Tvíbura-
systur „nýja Laugavegarins" og síst
betmngar hans em öndvegissúlur
Davíðs borgarstjóra við borgar-
mörkin.
Ég er viss um að leita þarf víða
bæði langsum og þversum heims-
byggðina til þess að fínna jafnljót
og ósmekkleg mannvirki. Og ofan
á þær ódyggðir bætist ein enn og
sú versta en það er Ijósið í súlunum,
glært ónáttúmlegt villuljós, sem
tmflar mjög vegfarendur og veldur
þeim óþægindum. Engar spumir
hafa borist af kostnaði við að koma
upp þessu plast- og jámdrasli. Það
hefði vissulega verið meiri og hug-
stæðarí virðing við Reykjavík tvö
hundmð ára að lýsa upp alla vegi
hennar út að borgarmörkum, sem
sumir em orðnir lífshættulegir í
myrkri og ört vaxandi umferð. En
Davíð Oddsson vildi reisa sjálfum
sér og Reykjavíkurborg sameigin-
legan minnisvarða og það hefur
hann gert svo um munar. Ég er
viss um að enginn maður hefur
nokkm sinni valið verkum sínum
annan eins bautastein:
kaldan, lífvana plasthólk á staur-
fótum með villuljósi.
Reykvfkingar, lftið á þessi tákn
áður en þið kjósið.
Höfundur erkennarí ÍMoafeUa-
sveit
Þar verður hlutur
Reykjavíkur örsmár
eftir Ólöfu
Ríkarðsdóttur
Þegar talað er um fatlað fólk,
þá er rétt að gjöra sér ljóst að sá
hópur er ekki minna en ’/io hluti
þjóðarheilda, það er að segja á
Vesturlöndum. í vanþróuðum lönd-
um getur hann orðið miklu meiri.
Þama er að sjálfsögðu um að ræða
allskonar fötlun, svo sem hreyfi-
hömlun, blindu, vangefni, geðveiki
og fleira.
Það veltur því á miklu að þessi
stóri hópur hafi aðstöðu til þess að
gegna hlutverki sínu í samfélaginu
svo sem kostur er og mikill meiri-
hluti er þess megnugur sé rétt á
málum haldið.
Hitt er svo annað mál, að það
þarf að hagræða ýmsu til þess að
svo megi verða og það er á þeim
vettvangi, sem við viljum að borgin
okkar komi til móts við þegnana.
En hver eru þá hagsmunamál
fatlaðra? Þau eru að sjálfsögðu hin
sömu og hagsmunamál fjöldans:
Góð menntun, gott húsnæði, at-
vinna við hæfí og félagsleg réttindi.
Þar við bætist svo aðgengilegt
umhverfí, sem er í rauninni það sem
allt veltur á þegar hreyfíhamlaðir
eiga í hlut. En þá ber líka að hafa
í huga, að öll eigum við einhvern
tíma á æfínni erfítt með að bera
okkur um, allt frá litla baminu,
unglingnum sem fótbrotnar á skíð-
um, bamshafandi konunni, til
gamla mannsins, sem staulast upp
stigann er hann tók í nokkmm
stökkum, þegar hann var í fullu
§öri. Aðgengilegt umhverfí er því
hagsmunamál heiidarinnar.
Arið 1978 tóku gildi ný bygging-
arlög og í regluge’-ð þeirra em
ákvæði, sem eiga að tryggja að-
gengi allra. Þessi lög ná þó fyrst
og fremst til opinberra bygginga
og þjónustubygginga, en em samt
mjög mikils virði. En eitt er að setja
lög og annað að framfylgja þeim,
og á því heur orðið mikill misbrest-
ur. Nýjasta dæmið er æskulýðsmið-
stöð borgarinnar við Frostaskjól,
sem en á annarri hæð og engin
Ijrfta. Það verður að vera nákvæmt
eftirlit með hönnun nýbygginga, til
þess að forðast svona slys.
En gömlu byggingamar standa
eftir sem áður með ógnvekjandi
tröppum og öðmm hindmnum. Þar
þarf að gjöra langtímaáætlun um
breytingar. í því sambandi er rétt
að minna á lög um breytingar á
lögum vegna umbóta á byggingum
í þágu fatlaðra, sem sett vom í
ráðherratíð Svavars Gestssonar.
Þessi lagaheimild nær meðal annars
til gmnnskóla. En kannski vita
borgaryfírvöld ekkert um þessi lög
eða þau láta sig málið litlu skipta.
Það vom að minnsta kosti óglæsi-
legar staðreyndir, sem könnun á
vegum svæðisstjómar Reykjavíkur
leiddi í ljós nýverið, um aðgengi
fatlaðra að skólum borgarinnar.
í stjómartíð vinstri meirihlutans
var sett á laggimar nefnd, sem
Ólöf Ríkarðsdóttir
„En vernduðu vinnu-
staðirnir í Reykjavík
fullnægja hvergi þörf-
inni. Það er verið að
skammta fólki vinnu
eins og á kreppuárun-
um. Margir fá aðeins
að vinna nokkrar vikur
í einu og fólk er í raun-
inni að kvíða fyrir því
allan tímann að þurfa
að hætta aftur. Þetta
öryggisleysi er óþol-
andi.“
hafði það verkefni að vinna að
málefnum fatlaðra. Hún var skipuð
fulltrúum stjómmálaflokkanna og
fulltrúum Öryrkjabandalagsins og
Sjálfsbjargar í Reykjavík. Þáver-
andi borgarstóri var formaður.
Nefndin fjallaði mikið um atvinnu-
og ferlimál og var meðal annars
komin vel á veg með að kanna
atvinnumöguleika fatlaðra hjá
Qölda fyrirtækja í borginni.
Með tilkomu íhaldsmeirihlutans
datt þessi starfsemi niður. Fulltrúi
Alþýðubandalagsins flutti síðan til-
lögu í borgarstjóm snemma árs
1985, um að nefndin jrrði endurvak-
in. Þetta var samþykkt, en ekkert
bólar á nefndinni 16 mánuðum síð-
ar.
Og það var fleira gott, sem vinstri
borgarstjómarmeirihlutinn stóð
fyrir á þessum vettvangi. Borgin
samþykkti Tæknivinnustofu Or-
yrkjabandalags íslands, sem er
vemdaður vinnustaður, með þriggja
milljón króna framlagi, verð-
tryggðu. Féð var notað til þess að
búa staðinn betur tækjum og fjölga
stöðugildum.
Þetta er mér vitanlega það eina,
sem Reykjavíkurborg hefur nokkru
sinni lagt fram til vemdaðra vinnu-
staða hér. Þeir sem til eru hafa
allir verið reistir á vegum öryrkjafé-
laga, svo sem Múlalundur, Vinnu-
stofan Ás og tækni- og saumastofa
Öiyrkjabandalags íslands.
En vemduðu vinnustaðimir í
Reykjavfk fullnægja hvergi þörf-
inni. Það er verið að skammta fólki
vinnu eins og á kreppuárunum.
Margir fá aðeins að vinna nokkrar
vikur í einu og fólk er í rauninni
að kvíða fyrir því allan tímann að
þurfa að hætta aftur. Þetta ömggis-
leysi er óþolandi.
Sjálfsbjörg félag fatlaðra í
Reykjavík hefur í hyggju að koma
á fót vemduðum vinnustað og hefur
þegar lagt talsvert fé í undirbúning.
Það hefur hinsvegar ekki verið
hægt að heíjast handa, þar sem
ekki fæst fé úr framkvæmdasjóði
fatlaðra, sem er skorinn niður ár
eftir ár. Þama ætti Reykjavíkur-
borg að leggja hönd á plóginn.
Vestmánnaeyjabær er aðili að
vemduðum vinnustað þar og sama
er að segja um Akraneskaupstað,
svo dæmi séu tekin.
í fyrra var samþykkt í borgar-
stjóm tillaga Alþýðubandalagsins
þess efnis að götur borgarinnar
verði færar fólki í hjólastólum og
fólki m eð bamavagna, með því að
setja fláa á gangstéttir, við gang-
brautir og víðar.
Verkið var mjög vel undirbúið á
skrifstofu borgarverkfræðings og
íbúar Hátúnstorfunnar nutu fyrst
framkvæmdanna f ríkum mæli. En
betur má ef duga skal og við vonum
að sumarið verði notadijúgt til
áframhaldandi framkvæmda.
í stuttu máli, fatlað fólk vill
komast um borgina sína, það vill
geta valið sér húsnajði og atvinnu
án annarra takmarkana, en fötlunin
sjálf setur. Þær takmarkanir eiga
ekki að vera utanaðkomandi.
Margir hafa sjálfsagt fylgst með
starfi vinstri meirihlutans í Kópa-
vogi á yfirstandandi kjörtímabili.
Þar hefur verið unnið markvisst að
úrlausnum á sviði atvinnu-, félags-
og ferilmála fatlaðra. Berum saman
framkvæmdir Kópavogs og Reykja-
víkur á þessu sviði. Þar verður
hlutur Reykjavíkur örsmár. Þessu
verðum við að brejda.
Höfundur er forstöðumaður fé-
lagsmáladeUdar Sjálfsbjargar.