Morgunblaðið - 10.03.1988, Qupperneq 53

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MARZ 1988
53
Landsbyggðin
á sér enn von
eftir Rósmund G.
Ingvarsson
Um alllangt skeið hafa menn
haft sívaxandi áhyggjur af mismun-
un og misrétti þegna þjóðfélagsins
eftir búsetu og bylgjukenndum
straumi fólks af landsbyggðinni til
höfuðborgarsvæðisins. Lands-
byggðarbúum svíður að vonum sárt
að vera sjálfir afskiptir á flestum
sviðum, þrátt fyrir að þeir afli mik-
ils meirihluta þjóðarteknanna. Um
þverbak keyrir þegar íbúar suðvest-
urhornsins krefjast þingmanna í
réttu hlutfalli við fólksfjölda, en
vilja ekkert tillit taka til annarra
atriða.
Andvirði þeirra verðmæta sem
aflað er á landsbyggðinni rennur
að stórum hluta til stór-Reykjavík-
ur, eftir ýmsum leiðum, en aðeins
lítill hluti þess kemur til baka. Upp-
bygging og þensla eru hlutfallslega
margfalt meiri á suðvesturhorninu
og svonefnt launaskrið eða yfir-
borganir (fram yfir kauptaxta) eru
að mestu þar. Þar af leiðir að laun-
in eru jafnhærri á höfuðborgar-
svæðinu og munar talsverðu. Eign-
ir fólks á landsbyggðinni falla í
verði og verða jafnvel óseljanlegar,
— en þessu er öfugt farið á suðvest-
urhominu. Straumur fólks af lands-
byggðinni til höfuðborgarsvæðisins
er ógnvænlegur.
Til þess að hamla gegn þessari
óheillavænlegu þróun, stöðva hana
og koma á jafnrétti ogjafnvægi eða
stöðugleika í þjóðfélaginu vom
„Samtök 'um jafnrétti milli lands-
hluta“ stofnuð.
Erf iður róður
Samtökin hafa varla slitið barns-
skónum ennþá, en hafa þó látið
töluvert að sér kveða. Þau eiga
tvímælalaust hljómgmnn meðal al-
mennings — mjög mikinn úti á
landsbyggðinni og nokkurn á suð-
vesturhorninu. Stærstu fjölmiðlarn-
ir, ekki síst ríkisfjölmiðlarnir, hafa
þó sýnt Samtökunum (og stefnu-
málum þeirra) ótrúlega mikið tóm-
læti, svo ekki sé meira sagt.
Þrátt fyrir geysimikla vinnu á
vegum Samtakanna, að mestu sjálf-
boðaliðsvinnu, virðist lítið miða i
jafnréttismálum. Hafði þó verið lagt
í töluverðan kostnað, m.a. með
rekstri skrifstofu og útgáfustarf-
semi. Þjóðarauðurinn hafði safnast
á höfuðborgarsvæðið og utan um
hann myndast valdaöfl, sem erfíð
eru viðfangs.
Öllum ætti þó að vera ljóst að
eyðing byggðar út um landið hlýtur
að verða þjóðinni mjög dýr og mik-
ið óheillaspor. Og allir hljóta að sjá,
að óðfluga stefnir að stórfelldri
grisjun eða hruni byggða. Afleið-
ingamar og afturhvarfið hlýtur að
bitna harkalega á þjóðinni allri og
er trúlega mjög skammt undan, ef
fram fer sem horfir.
Þjóðarflokkurinn
Frá upphafi höfðu verið innan
Samtakanna menn sem töldu vonlít-
ið að þau næðu árangri, nema bjóða
fram til Alþingis og koma fulltrúum
þangað. Þegar leið að kosningum
sl. vetur (1987) hafði þessum skoð-
unum vaxið fiskur um hrygg og svo
fór, að nokkrir af forvígismönnum
Samtakanna snerust til liðs við þá.
Framboð í nafni Samtakanna kom
ekki til greina, þar sem ákveðið
hafði verið að þau störfuðu sem
þverpólitískur félagsskapur og allra
flokka fólk var þar að finna. Því
var það, að þeir sem hugðu á fram-
boð sögðu af sér trúnaðarstörfum
innan Samtakanna og tóku þátt í
stofnun nýs stjómmálaflokks, —
Þjóðarflokksins.
Þessir fyrrverandi forystumenn
Samtakanna höfðu lagt af mörkum
mikið starf og eytt miklum tíma
og fjármagni í þágu Samtakanna —
og þar með auðvitað í þágu fólksins
á landsbyggðinni og íslenskrar þjóð-
ar. Fyrir það eiga þeir miklar þakk-
ir skildar. Að mínu viti eiga þeir
að geta verið og eru eflaust jafngóð-
ir félagsmenn í jafnréttissamtökun-
um þótt þeir stofnuðu stjórnmála-
flokkinn, enda eru fjölmargir aðrir
félagar Samtakanna flokksbundnir
í einhverjum flokki og sumir voru
í framboði og við því er ekkert að
segja nema allt gott.
Ekki er óeðlilegt að Þjóðarflokk-
urinn hafi tekið upp í sína stefnu-
skrá nokkuð af baráttumálum Sam-
takanna, enda mun svo vera. Svo
fór, að á framboðsfundum og
flokkakynningum fyrir þingkosn-
ingamar vom flestir eða allir stjóm-
málaflokkarnir undir það síðasta
búnir að taka þessi sömu baráttu-
mál upp á sína arma. Guð láti gott
á vita.
Fylg'di hugur máli?
Nokkrir mánuðir em nú liðnir frá
kosningum og enn sígur á ógæfu-
hlið varðandi jafnrétti þegnanna.
Ný ríkisstjóm hefur verið mynduð,
en virðist enn ekki hafa náð tökum
á efnahagsmálunum. Fólkið á
landsbyggðinni man eftir undirtekt-
um frambjóðenda flokkanna við
baráttumál „Samtaka um jafnrétti
milli landshluta" og ætlast til að
Rósmundur G. Ingvarsson
„Við eignm ekki að
horfa þegjandi á meðan
dreifbýiinu blæðir út,
enda yrði það öllum
núlifandi þegnum þjóð-
félagsins til ævarandi
hneisu.“
efndir fari að sjást. Ráðherrar sem
fara með fjármál og peningastofn-
anir þurfa að taka hraustlega í
taumana nú þegar þannig að hagur
landsbyggðarinnar — og reyndar
þorra þjóðarinnar haldi ekki áfram
að versna.
Annað hvort aftur á bak,
ellegar nokkuð á leið
Framsóknarflokkurinn hefur
jafnan barist fyrir byggðastefn-
unni, en orðið misjafnlega mikið
ágengt, enda ekki stór flokkur
síðustu' árin. Hann er sá eini af
flokkunum á Alþingi (er hafa fleiri
en einn mann), sem byggir aðallega
á fylgi kjósenda utan Reykjavíkur.
Hinir styðjast aðallega við stór-
Reykjavík og vinna samkvæmt því.
Byggðastefnan og baráttumál Sam-
takanna tel ég að falli vel saman
og sé jafnvel að verulegu leyti hið
sama.
Ymsir vilja halda því fram að
Framsóknarflokkurinn sé í byggða-
málum ekkert betri en hinir. Þetta
er rangt. Sést það m.a. á því, að á
hinum svonefnda Framsóknarára-
tug, þegar flokkurinn hafði hvað
mest völd, snerist þróunin alveg við
— dreifbýlinu í hag. En framsóknar-
menn hafa minni áhrif á stjórnar-
farið núna heldur en í tíð fyrri
stjórna, þar sem nú eru fleiri flokk-
ar í stjórn. Ahrifin hljóta jafnan að
vera í hlutfalli við stærð flokksins
á Alþingi og hlutfallslegan fjölda
þingmanna bak við ríkisstjórn.
Einnig hefur hlutfall landsbyggðar
í Alþingi minnkað. En í flestum eða
öllum flokkum eru einhverjir menn
jákvæðir fyrir landsbyggðina.
Stórt og þýðingar-
mikið hlutverk
Hlutverk „Samtaka um jafnrétti
milli landshluta" er mjög stórt og
mjög þýðingarmikið fyrir alla þjóð-
ina. Samtökin geta veitt — og þurfa
að veita Alþingi og öðrum stjórn-
völdum verulegt aðhald. Það má
alls ekki láta Samtökin sofna útaf
eða dala. Þvert á móti þarf að efla
þau og láta frá þeim heyrast svo
eftir verði tekið. Þau þurfa að
minna flokkana á fögru orðin, sem
frambjóðendur létu falla síðustu
vikurnar fyrir þingkosningarnar.
Þau munu með áhrifum sínum
styðja við bakið á þeim flokkum og
þeim þingmönnum og öðrum, sem
vinna að framgangi þeirra stefnu-
mála, að stöðva fólksflóttann til
suðvesturhomsins og aðra óheilla-
vænlega þróun — og snúa vörn í
sókn. Styðja við bakið á þeim sem
vinna að byggðastefnu.
Aldrei brýnni
nauðsyn en nú
Það er ljóst að Þjóðarflokkurinn
getur ekki tekið við hlutverki Sam-
takanna. Hann hefur engan mann
á Alþingi. Samtökin eru þver-
pólitískur félagsskapur — fjölda-
hreyfing — og á þeim vettvangi
munu þau vinna og ná árangri. Því
fleiri sem styðja þau í orði og verki,
þeim mun meiri von um góðan
árangur. Við eigum ekki að horfa
þegjandi á meðan dreifbýlinu blæð-
ir út, enda yrði það öllum núlifandi
þegnum þjóðfélagsins til ævarandi
hneisu.
Þörfin fyrir eflingu Samtakanna
hefur aldrei verið brýnni en nú. Um
góðan hug þeirra til lands og þjóðar
þarf ekki að efast. Ekki er nóg að
gangnrýna og agnúast út í allt og
alla, heldur þarf að benda á leiðir
til betra samfélags og það hafa
Samtökin gert. Oánægjan ein er
af hinu illa. Þessvegna er nauðsyn-
legt að fólkið eygi von um bjartari
framtíð landsbyggðarbúa og jöfnuð
lífskjara í þjóðfélaginu — og hafi
þor og dug til að betjast fyrir þeim
hugsjónum. Vissulega er það svo,
að dreifbýlið — landsbyggðin á ís-
landi, „á sér enn vor ef fólkið þorir“.
Höfundur er bándi að Hólií
Tungusveit í Skagufirði.

veitingastaðinn í
hjarta miðbæjar-
ins — aðeins
steinsnar frá
Hlemmi.
Glæsilegur mat-
seðill í hádeginu
og á kvöldin og
kaffihlaðborð síð-
degis.
Taktu fjölskyld-
una með!