Morgunblaðið - 20.04.1988, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. APRÍL 1988
Morgunblaðið/Bjami
Mirjam Ingólfsson sellóleikari á œfíngu með Sinfóníuhljómsveitinni,
ásamt stjómandanum Páli P. Pálssyni.
Siiifóníuhljómsveit íslands:
Fjölskyldutónleikar
á sumardaginn fyrsta
Á sumardaginn fyrsta heldur
Sinfóniuhljómsveit Islands fjöl-
skyldutónleika í Háskólabíói og
hefjast þeir klukkan 15.00. Þetta
eru sannkallaðir fjölskyldutón-
leikar, því fimm manna fjöl-
•skylda mun leika á tónleikunum.
Þau eru hjónin Ketill og Ursúla
Ingólfsson, sem leika á píanó,
Bera, 12 ára, sem leikur á hörpu,
Miijam, 13 ára sellóleikari, og
Judith, 14 ára fiðluleikari.
Bömin hafa öll leikið á hljóðfæri
frá tveggja ára aldri og eldri stúlk-
umar tvær eru yngstu nemendur í
Curtis Institute of Music í Ffla-
delfíu í Bandaríkjunum, þar sem
fjölskyidan býr. Stjómandi á þess-
um sumartónleikum verður Páll P.
Pálsson, fastráðinn stjómandi Sin-
fóníuhljómsveitarinnar.
A efnisskránni eru þijú verk:
Rokokótilbrigði eftir Tsjækovskíj,
þar sem Miijam leikur einleik á
sellóið, Fiðlukonsert nr. 5 í A-dúr
eftir Mozart, þar sem Judith leikur
einleik og að lokum Kamival dýr-
anna eftir Saint-Saéns fyrir tvö
píanó og hljómsveit. Úrsúla og Ket-
ill Ingólfsson leika á píanóin og
Bera leikur á hörpu í þessu verki.
(Úr fréttatilkynningu.)
SMAMYND UR STORBORG
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
HÁSKÓLABÍÓ:
STÓRBORGIN - “THE BIG
CITY“
Leikstjóri Ben Bolt. Handrit
Robert Roy Pool, byggt á skáld-
sögunni “The Arm“ eftir Clark
Howard. Tónlist Michael Melvo-
in. Framleiðandi Martin Ranso-
hoff. Aðalleikendur Matt Dillon,
Diane Lane, Tommy Lee Jones,
Bruce Dem, Tom Skerritt, Lee
Grant Suzy Amis. Bresk. Rank
Film Distributors 1987.
Allt að því mikilfenglegt fíaskó!
Sveítapilturinn Cullen, (Dillon),
kastar nettar teningum en aðrir í
nágrenninu. Hvattur af gömlum
fjárhættuspilara heldur hann í leit
að skjótteknum auði og frægð í
næstu stórborg — Chicago.
Þar rúlla teningamir mun hraðar
og Cuilen græðir á tá og fíngri.
Kemst í kynni við ástina; hina
mannskæðu Lomu Dane, (Diane
Lane) og andstæðu hennar, hina
öllu fastgyrtari Aggie, (Suzy Am-
is). Glæponar og gleðikonur, mislit-
ir næturhrafnar Chicago-borgar á
fimmta áratugnum. Þykist að lok-
um góður með að sleppa lifandi frá
öllu saman.
Hér hefur ýmislegt farið úr
skorðum. Það er ótrúlegt að fær, ’
virtur og langsjóaður framleiðandi
og Ransohoff láti jafn augljós mis-
tök framhjá sér fara og Stórborg-
ina. Ekki skortir skotsilfrið og fjöl-
margt hæfileikafólk að fínna í hlut-
verkunum. Þar ægir reyndar saman
svo ólíklegum manngerðum að það
eitt gerir Stórborgina forvitnilega.
Sveitadrengur að leggja uppi stórborgarreisu. Matt Dillon þigg-
ur lukkupening af fóstra sinum. Úr Stórborginni.
Það er einkum handritið sem
bregst, langdregið og einum um of
lygilegt fyrir óbijálaða áhorfendur,
því þetta á jú að vera blákaldur
raunvemleikinn. Og það hefur varla
dugað á fímmta áratugnum frekar
en í dag fyrir fákunnandi sveita-
strákling, að mala gull af misindis-
lýð með snoppufríðleika og kast-
lagni eina að vopni. Að m'aður tali
nú ekki um að halda líftórunni eft-
ir að hafa hlunnfarið morðhund og
mafíósa, (Jones), í peningaspili. Peð
einsog Cullen eru nefnilega ekki
túskildingsvirði í augum slíkra
manna. Þá eru persónumar ansi
óglöggar og gera handritið tilfínn-
ingasnautt. Þær birtast á sviðinu
án fortíðar að heitið getur.
Sem fyrr segir er leikhópurinn
athyglisverður. Dillon hefur útlitið
Öryrkjabandalag íslands:
Undanþága frá söluskatti af bifreiðatryggingum
STJÓRN Öryrkjabandalags ís-
lands hefur sent fjármálaráð-
herra ályktun, þar sem skorað
er á ráðherra að beita sér fyrir
því að bótaþegar Trygginga-
stofnunar ríkisins, sem eiga bif-
reiðar, verði undanþegnir sölu-
skatti af iðgjöldum bifreiða-
trygginga.
Iályktúninni er bent á að: „Með
því að leggja söluskatt á iðgjöld
bifreiðatrygginga er f raun um
tvísköttun að ræða þar sem trygg-
ingafélögin greiða söluskatt af
þeirri þjónustu er þau kaupa vegna
bifreiðaviðgerða, svo sem af vara-
hlutum og viðgerðarþjónustu.
Samkvæmt áreiðanlegum upplýs-
ingum era sambærilegir skattar
ekki lagðir á iðgjöld bifreiðatrygg-
inga á öðram Norðurlöndum.
Margir öryrkjar geta ekki án
bifreiðar verið þar sem samfélagið.
kemur að litlu leyti til móts við
þá með almenningssamgöngum.
Þá eru iðgjöld bifreiðatrygginga
að viðbættum söluskatti umtals-
verður hluti tekna fjölda þeirra sem
fá bætur frá Tiyggingastofnun
ríkisins og er þeim gert ókleift
með þessu fyrirkomulagi að starf-
rækja eigin bifreið. Að lokum skal
bent á að iðgjöld auk söluskatts
geta numið hærri upphæð en nem-
ur bensíneyðslu á ári, þar sem
margir öryrkjar verða vegna fötl-
unar sinnar að hafa til umráða
rúmgóðar bifreiðar, en af þeim
þarf að greiða hærri iðgjöld en af
smábifreiðum.“
með sér en handritið gerir hann
alltof ósennilegan. Mann með slíkan
gullarm hefði sérhver heilvita
glæpahöfðingi tekið uppá arma sína
og veitt fullkomið öryggi. Þess í
stað vafrar piltur, nýkembdur og
strokinn, um rökkurstigu glæpa-
borgarinnar líkt og þar væri Disn-
eyland. Hann nær aldrei trúnaði og
samúð áhorfandans. Hvað hefur
komið fyrir feril Brace Dern? Á
röskum áratug, (þegar Nicholson
sagði að Dem væri sá eini í Holly-
wood sem veitti sér samkeppni),
hefur hann horfíð úr athyglisverð-
um stjömuhlutverkum niður í
ómerkileg smáhlutverk sem veita
honum varla slátur útí vellinginn,
að maður tali ekki um metnaðinn.
Synd og skömm því á góðum degi
var Dem stórkostlegur, (Coming
Home, The Great Gatsby og einkum
og sérflagi The King Of Marvin
Gardens). Það er mesta furða hvað
honum tekst að gera úr hlutverki
sínu hér, sem er gjörsamlega útí
loftið. Sömu sögu að segja um Lee
Grant og Tom Skerritt, ágætis
skapgerðarleikara. Suzy Amis vek-
ur hinsvegar hjá manni örlitla sam-
úð og Diane Lane túlkar af innlifun
slæmu stelpuna, merina. Á smá-
kafla tekst henni jafnvel að vekja
örlitla “fílm noir“ stemmningu. Og
ekki vildi ég mæta Tommy Lee
Jones illum með víni í öngstræti!
Meingölluð, hvorki fugl né fískur,
en forvitnileg og aldrei beint leiðin-
leg.
Jómfrúræða Elinar Jóhannsdóttur:
Úrbætur í dagvistar-
málum fatlaðra bama
HÉR fer á eftir jómfrúræða Elín-
ar Jóhannsdóttur 2. varaþing-
manns Framsóknarflokksins í
Reykjaneskjördæmi: _
Hæstvirtur forseti. Ég leyfi mér
að mæla hér fyrir tillögu til þings-
ályktunar á þingskjali sem ég flyt
ásamt háttvirtum þingmönnum
Valgerði Sverrisdóttur, Ragnhildi
Helgadóttur, Ólafí Þ. Þórðarsyni
og Karli Steinari Guðnasyni. Tillag-
an er um dagvistarmál fatlaðra
barna og hljóðar svo, með leyfí
herra forseta:
Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta gera könnun á
þörfum fatlaðra barna fyrir dagvist-
un og hvaða úrræða og úrbóta er
þörf í þeim málaflokki. Sérstaklega
skal að því hugað hver eigi að bera
ábyrgð á og kosta uppbyggingu
þjónustunnar og rekstur hennar.
Jafnframt skal leitað Ieiða til að
tengja sérdeildir dagvistarstofnana
svo sem framast er unnt við al-
mennar deildir þeirra sem og leita
leiða til að fötluð böm geti flust
af sérdeildum yfír á almennar deild-
ir.
Lög um aðstoð við þroskahefta
1979 og síðan lög um málefni fatl-
aðra. 1983 ollu straumhvörfum í lífí
fatlaðra á íslandi. Horfið var frá
einangranarstefnu sem ríkt hafði í
málefnum fatlaðra og tekin upp ný
stefna, aðlögunarstefna, sem hafði
að markmiði að gera fötluðum kleift
að taka þátt í þjóðlífínu á öllum
sviðum þess. Það skyldi m.a. gert
með skipulagðri og markvissri upp-
byggingu á þjónustu miðað við fötl-
un. Böm skyldu ekki lengur vistuð
á sólarhringsstofnunum heldur
njóta þeirra sjálfsögðu mannrétt-
inda að alast upp hjá foreldram og
systkinum en jafnframt séð fyrir
nægilegri þjónustu að hálfu hins
opinbera og þeim tryggður með lög-
um aðgangur að dagvistarheimilum
bama.
Foreldrar hafa tekið fullan þátt
í þessum breytingum svo nú heyrir
til undantekninga ef fötluð böm eru
vistuð á sólarhringsstofnunum.
Verr hefur gengið hvað þjónustuna
að hálfu-hins opinbera varðar, þeg-
ar leita skal úrlausna vísar hver á
annan.
Samkv. 7. gr. laga um málefni
fatlaðra er fötluðum bömum
tryggður lagalegur réttur til að
njóta dagvistar á almennum dag-
vistarheimilum bama og deildum
tengdum þeim. Þessi réttur er fötl-
uðum bömum afar mikilvægur,
aðallega vegna þess að á dagvistar-
heimilum fá fötluð og ófotluð böm
að kynnast og blandast í leik og
starfi í viðurkenndu bamaumhverfí.
Jafnframt er fötluðum bömum veitt
sérhæfð meðferð, sem þau þarfnast
vegna fötlunar.
Með skilvirkri tilkýnningarskyldu
ungbamaeftirlits, heilsugæslu-
lækna og með tilkomu Greiningar-
og ráðgjafarstöðvar ríkisins hefur
þeim bömum ijölgað, sem beðið er
um meðferðarþjónustu fyrir á dag-
vistarstofnunum. Jafnframt færast
aldursmörkin æ neðar enda talið
mikilvægt að hefja meðferðarvinnu
með fötluð böm sem allra fyrst,
helst frá eins árs aldri.
Áætlað er að rúmlega 10% bama
úr hveijum aldurshópi þurfí á að-
stoð að halda einhvem tíma á upp-
vaxtaráranum vegna einhvers kon-
ar hömlunar. Þar af er áætlað að
rúmlega þriðjungur þess hóps þurfí
á greiningarvinnu að halda í Grein-
Elín Jóhannsdóttir
jngarstöð vegna fötlunar sinnar eða
um það bil 140 böm úr hveijum
árgangi.
Veralegur biðlisti hefur myndast
á undanfomum áram eftir þjónustu
Greiningarstöðvarinnar. Ætla má
að um 50 til 60 „ný“ böm séu á
biðlista á hveijum tíma. Einnig er
álíka stór hópur sem bíður eftir að
komast að vegna endurmats, það
er að segja þegar taka þarf afstöðu
til skólagöngu og námsgetu þeirra
bama er áður hafa verið greind.
Þessi biðlisti kemur fram í löngum
biðtíma, allt frá nokkrum mánuðum
fyrir forgangshópa upp í eitt og
hálft ár fyrir þau er ekki njóta for-
gangs.
Þó að vandamál Greiningarstöðv-
arinnar skapist mikið af því að stöð-
in er of lítil miðað við þörfina era
vandamálin meiri vegna skorts á
viðunandi vistunar- og meðferðar-
úrræðum fyrir skjólstæðinga henn-
ar að lokinni greiningu og ráðgjöf
til foreldra. Þetta hefur leitt til þess
að Greiningarstöðin hefur orðið að
axla meiri ábyrgð við meðferð og
þjálfun. Þama hefur verið unnið
óeigingjamt starf af hálfu starfs-
fólksins og er ánægjulegt til þess
að vita að framundan era bjartari
tímar hvað húsnæðismálin varðar
því eins og kunnugt er, mun Grein-
ingarstöðin flytjast í nýtt og rýmra
húsnæði á þessu ári í Kópavogi.
En það leysir ekki dagvistæroál-
in. Dagvistarheimili bama á fslandi
era flest byggð fyrir ófötluð böm
og er starfsemi þeirra skipulögð
með þarfír ófatlaðra í huga, illa
hefur gengið að fá viðkomandi að-
ila til að viðurkenna lagalegan rétt
til dagvistunarþjónustu við fötluð
böm, er hann í raun óvirkur ef
ekki er tekið mið af þörfum fatl-
aðra bama þar:
Taka verður tillit til:
1. Aðgengis fatlaðra við hönnun
húsnæðis og lóða dagvistar-
heimila.
2. Rýmis sem bíður upp á aðstöðu
til einstaklingsþjálfunar og hóp-
þjálfunar.
3. Þarfar fyrir þjálfunargögn og
hjálpargögn.
4. Sérhæfðrar þekkingar s.s.
þroskaþjálfunar, talkennslu og
sjúkraþjálfunar.
Dagvistun fyrir fötluð böm verð-
ur að vera til reiðu þegar þörfin
krefur, þannig að einstaklingurinn
og fjölskylda hans þurfí ekki að búa