Morgunblaðið - 23.08.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. ÁGÚST 1988
Vandinnmikli
eftir Benjamín
H.J. Eiríksson
Fjórða grein
Eg ætla að byija þessa grein á
því að fara lauslega yfir sumt sem
ég hefí þegar rætt. Svolítil upprifjun
ætti ekki að saka.
Vandinn sem ríkisstjómin — nei,
öll þjóðin stendur andspænis sem
sjaldan fyrr, er verðbólgan, einnig
oft kölluð ófreskjan óg ekki að
ástæðulausu. Hún er að minnsta
MANi
HÁR-
VÖRURNAR
HAFA
SÉRSTÖÐU
Próteinbætti Manex
hárvökvinn samanstendur af
22 amínósýrum sem inni-
halda nægilega lítil mólikúl
til að komast inn í hárslíðrið
og næra hárrótina með
hreint undraverðum árangri.
Virkni próteinbætta
hárvökvans er ótvíræð:
/
/
/
Hárvökvinn stöðvar hárlos í
allt að 100% tilvika.
Flasa hverfur í 100% tilvika.
I 73% tilvika hefur Manex
hárvökvinn endurheimt hár
í hársverði þar sem lífsmark
er enn með hárrótinni.
jf Með því að bæta hár-
* " vökvanum i permanentfesti,
næst langvarandi ending
permanents í þunnu hári.
/
Próteinbætti Manex hár-
vökvinn dregur úr exemi í
hársverði.
f Hárvökvinn lífgar og styrkir
hár sem er þurrt og slitið
eftir efnameðferð.
Manex hárlækninga-
vörumar samanstanda af
sjampó, hárnænngu, vítamín-
töflum og próteinhættum
hárvökva og fást á flestum
rakara- og hársnyrtistofum
um land allt.
HEILDSÖLUBIRGÐIR
ambrosia
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN
SlMI 680630
kosti fjögurra áratuga gömul og því
vel þekkt. Hún er mikil plága, allir
sjá það og viðurkenna. Margt er þó
ekki á yfirborðinu, en samt mikil-
vægt, til dæmis hin vondu uppeldis-
áhrif hennar. Hún venur fólk á laus-
ung í fjármálum. Það sér oft enga
fótfestu í peningamálum og það ýtir
undir lausung og kæruleysi. Við-
horfíð verður það, að peningar séu
hálfgerð markleysa, ekki þau undir-
stöðuatriði persónulegrar reglu í
samskiptum við aðra, sem þeir eiga
að vera. Menn venjast óreiðu í fjár-
málum og þar með í persónulegu lífí.
Allir eru á móti verðbólgunni, tala
.lla um hana, svo sem rétt er. Hvers
vegna lifir hún samt góðu lífí, sjald-
an betur en einmitt nú? Svarið fínnst
í sögu sem ég hefí vitnað til, sög-
unni af bjöllunni og kettinum. Engin
músin þorði að hengja bjölluna á
köttinn, af skiljanlegum ástæðum.
En hafí kötturinn unnið sér til óhelgi
í augum húsbóndans, hvað þá?
Af vörum stjómmálamanna og
fjármálaspekinga af ýmsu tagi
streyma sífellt ráð um það, hvemig
fara eigi að í glímunni við verð-
bólguna. Flest eru ráðin í þá átt,
að ráðist skuli gegn einhveiju einu
fyrirbrigði verðbólgunnar, sem
stundum er ekki annað en froða á
einhverri holskeflu verðlagsins. Mik-
ið af því sem sagt er á þessum vett-
vangi er lítið annað en almennt fjas.
í seinni tíð hefir komið frá ríkis-
stjóminni lítið uppbyggilegt tal. Ut-
anríkisráðherrann lýsti því yfír að
gengislækkun stæði fyrir dyrum.
Seðlabankinn missti strax nokkra
milljarða í erlendum gjaldeyri á fá-
einum dægrum. Sami ráðherra sagði
að afnema yrði verðtryggingu fjár-
hagsskuldbindinga. Hið fýrra sagði
hann til þess að bjarga atvinnu-
rekstrinum, hið síðara til þess að
bjarga ástandi peningamálanna, en
hvort tveggja virtist hann leggja til
vegna erfíðleika SÍS. Gengislækkun-
in reyndist samt mikið áfall fyrir
SÍS, vegna hækkana erlendra skulda
í krónum talið. Niðurfærsluleiðin
myndi ekki verka svona. Hið síðara
var dæmt nánast fásinna af opin-
berri nefnd, svo sem menn hljóta
almennt að hafa vitað fyrirfram, eins
og ég hefí áður minnst á.
Nokkurt misgengi hefír verið á
kaupgjaldsvísitölu og lánskjaravísi-
tölu, þar sem byggingarvísitalan er
einn þriðji hluti hinnar síðamefndu.
En misgengið hefír reynst vera á
ýmsa hlið. Þannig kemur sú spá nú,
að verðlagsvísitalan muni hækka um
27% á þessu ári, verði engin frekari
lækkun gengisins, en byggingarví-
sitalan um 19%. Þetta sýnir að spáð
er að lánskjaravísitalan muni hækka
minna en kaupgjaldsvísitalan, svo
sem stundum áður.
Verðtryggingin
Það féll mörgum þungt að fallast
á vísitölubindingu fjárhagsskuld-
bindinga, þegar hún var tekin upp,
eins og ég hefi áður minnst á. Þetta
var uppgjöf. Það hafði reynst þjóð-
inni um megn að halda uppi heil-
brigðu peningakerfi, heilbrigðri
mynt. Krónan var ekki lengur verð-
stuðull efnahagslífsins. Hún hafði
með þessari ráðstöfun hrapað í það
að verða aðeins gjaldmiðill.
Þetta þýddi að krónan sjálf var
nú metin eftir öðmm og nýjum verð-
stuðli. Hið nýja fyrirkomulag þýddi,
að sá sem tók á sig skuldbindingu,
það er skuld, segjum 100 krónur,
greiddi nú á gjalddaga ekki 100
Vantar
fyllíngtt
í líf þítt?
Sprungur í vegg lokast ekki af sjálfu sér.
Þaö veistu.
Lausnarorðið er Thorlte. Efnið sem
fagmennirnir kalla demantssteypu.
Harkan og endingín — þú skilur.
Thortte viðgerðarefnið hefur góða viðloðun. Þú notar
það jafnt á gamla steypu sem nýja.
Mótauppsláttur er óþarfun eftir 40—60 mínútur er
veggurinn þurr, sléttur og tilbúinn undir málningu.
Iðnaðarmenn þekkja Thorite af langri reynslu.
Nú er komið að.þér.
Thorite fæst í litlum og stórum umbúðum með
íslenskum leiðbeiningum.
Spurðu eftir Thorite í næstu byggingarvöruverslun.
Þeir þekkja nafnið.
IS steinprýði
!■ Stangarhyl 7. s. 672777
ÚUölostaMr:
BYKO • B.B. BYggingcirvörur • Húsasmiöjan • Skapti,
Akureyri • Málningarþjónustan, Akranesi • G.E.
Sæmundsson, ísafiröi • Baldur Haraldsson, Sauöár-
króki • Dropinn, Keflavík • Kaupfélag Vestmannaeyja
• Kaupfélag A-Skaftfellinga, Homaflröi.
Benjamín H.J. Eiríksson
„Eiga þrýstihóparnir
með hótanir sínar að
ráða málum þjóðarinn-
ar? Eig-a merinirnir sem
ófarnaðinum hafa vald-
ið að ráða ferðinni? Er
ekki kominntími til að
taka í taumana?“
krónur, svo sem áður, það er að
segja krónu fyrir krónu, heldur fleiri
krónur, hafi verðlagið stigið. Nú var
skuldaranum gert að skila sama
verðmæti til baka, svo sem verið
hafði áður en verðbólgan hófst.
Hafði vísitala verðlagsins hækkað
um 50% varð hann að greiða til
baka 150 krónur. Krónan var þar
með hætt að vera verðstuðull, verð-
mætamælir. Nú var hún aðeins
gjaldmiðill. Ríkið tekur gildar allar
greiðslur í krónum. Þetta er grund-
völlur hennar, pappírskrónunnar,
sem gjaldmiðils, og það ástand helzt
óbreytt. Hún er orðin aðeins einn
af gjaldmiðlunum, sá algengasti,
þægilegasti og hentugasti eins og
áður.
Þetta er nú að líta um öxl. En
það sakar ekki. Með því að líta til
fortíðarinnar er auðveldara að átta
sig á hinni undarlegu samtíð. Verð-
tryggingin var tekin upp fyrst og
fremst til þess að tryggja spariféð.
Menn höfðu í vaxandi mæli gefið frá
sér það fyrirhyggjuleysi, að leggja
krónu í banka eða sparisjóð og fá
aðeins 50 aura til baka, ef það.
Skorturinn á lánsfé var viðvarandi
vandi og hamlaði mjög framförum
í atvinnulífinu. Það vantaði lánsfé,
það vantaði sparifé. Ríkið tók lán
sín erlendis.
Sú ályktun að afnám verðtrygg-
ingarinnar myndi bæta ástandið á
peningamálunúm. hlýtur að vera
mjög svo fljótfæmisleg ályktun.
Sennilega eru erfiðleikar SIS á bak
við þetta, því að eftir að verðtrygg-
ingin var tekin upp urðu fljótt um-
skipti á peningamarkaðnum. Hinn
almenni sparnaður fór í vöxt og þar
með spariféð. En um tíma hafði að
mestu tekið fyrir vöxt þess. Svo er
að sjá sem margir viti ekki um það
ástand sem ríkti. Hitt er svo annað
mál, að svelgurinn mikli, taprekstur-
inn, gleypir allt of mikið af spari-
fénu, að minnsta kosti, eins og nú
er ástatt.
Það má þakka verðtryggingunni
að myndast hefir dálítill íjármagns-
markaður á íslandi, loksins. Rétt
þegar ég er að skrifa þetta les ég í
Tímanum að í augnablikinu sé spa-
rifé hætt að vaxa í bönkunum, og
markaðshyggjunni kennt um. I frá-
sögn blaðsins hefir gleymst að spa-
riféð fer nú að nokkru beint í verð-
bréf á hinum nýja markaði, aðallega
í kaup á skuldabréfum, en einnig
að nokkru í hlutabréf. Þá er og ver-
ið að segja frá því, að ríkið sé að fá
3 milljarða króna að láni innanlands
með verðbréfasölu, eftir samninga
við bankana. Þetta er nýjung.
í leiðara Tímans er skrifað gegn
markaðshyggjunni. Skömmtunar-
hugsjónin, sem gjama má kalla
skömmtunarhyggjuna, hefir lengi
átt sér talsmenn við blaðið. Annars
eru menn um allan heim að átta sig
á hinni miklu þýðingu hins fijálsa
markaðar fyrir efnahagslegar fram-
farir og velmegun, já, og fyrir heilla-
vænleg áhrif á þjóðlíf, menningu og
stjómmál.
Talið eitt um afnám verðtrygging-
arinnar, sem átti sér stað fyrir
nokkm, hafði þau óæskilegu áhrif,
að skuldabréf ríkisins hættu að
mestu að seljast. En sú sala byijaði
ekki fyrir alvöru fyrr en með tilkomu
verðtryggingarinnar. Reynt var að
semja sérstaklega við bankana, en
þeir samningar tókust ekki fyrr en
nefndin hafði skilað áliti, nefndin,
sem sett var til þess að fínna rök
fyrir afnámi verðtryggingarinnar.
Hún fann þau ekki, sem vonlegt
var. Eftir það var hægt að semja.
Mér er sagt að í Japan seljist
hlutabréf á verði sem þýði að þau
gefi af sér 1-2% í arð á ári. Af því
má ráða hvað spariféð muni gefa
af sér. Vextir hljóta að vera mjög
lágir. Hvers vegna? Það er vegna
þess að Japanir em mjög samhalds-
söm þjóð. Þeir spara og leggja fyrir
sparifé. Þess vegna.
Illa staddir skuldarar tala oft mik-
ið um vandamál sín, svo sem vonlegt
er. Þeirra ósk er lægri vextir. Einn-
ig þetta er vel skiljanlegt. En þegar
málið er skoðað ofan í kjölinn, þá
sést að lækkun vaxta, í ástandi því
sem nú ríkir á vom landi, væri óráð-
leg. Slík lækkun myndi ömgglega
hafa áhrif í þá átt að draga úr mynd-
un sparifjár og framboði lánsfjár.
Samanburður á vöxtum af fé og
vinnulaunum, sem leggur þetta
tvennt að jöfnu í einskonar sam-
keppni, er varla hægt að kalla annað
en lýðskmm. Annað er greiðsla fyr-
ir vinnuframlag af einhveiju tagi,
hitt er greiðsla fyrir siðgæðislega
þjónustu. Sú þjónusta er fólgin í því
að neita sér um það að láta eign
hverfa í neyzlu, en leggja hana í
þess stað fram öðmm til afnota,
nota sem leiða til framfara er hafa
í för með sér hækkun launa verka-
mannsins. Neyzlan getur verið
neyzla misjafnlega knýjandi nauð-
synja, eða bara krásir, skemmtanir,
ferðalög eða hreinlega brennivín.
Þar með em þær eignir, þær tekjur,
kvaddar að fullu.
Ifyrir hinn ríka er það sjaldan
mikil fóm að bæta við eigur sínar,
og að sjálfsögðu enn minni að halda
þeim við, en fyrir aðra er sú fórn
samt jafngagnleg. En það er spam-