Morgunblaðið - 23.08.1988, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. ÁGÚST 1988
35
Þórdís Skaptadóttir og Valur tíuðmundsson.
Margret Ólafsdóttir, Guðmundur V. Guðmundsson, Gunnar Ingi
Guðmundsson, Sigríður Kristinsdóttir, Helga Torfadóttir, og Helea
Birna Stefánsdóttir.
Hilmar Pálsson, úr Reykjavík, sagðist rnjög ánœgður með breytingarn-
ar, „líst betur á þetta framtak Davíðs en ráðhúsbygginguna," sagði
hann.
Skoðanakönnun Skáís:
Sjálfstæðisflokkur
fengi 30,5% atkvæða
Framsóknarflokkur 24,4% og Kvenna-
listinn fengi 21,2%.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁSGEIR SVERRISSON
Hægt miðar 1 afvopnunar-
viðræðum risaveldanna
NÚ þykir Ijóst að samningur um helmingsfækkun langdrægra
kjarnorkuvopna verður ekki undirritaður í valdatið Ronalds Reag-
ans Bandaríkjaforseta. Raunar geta þetta ekki talist ný tíðindi
því margir bentu á fyrir leiðtogafundinn í Moskvu í lok maímánað-
ar að það væri öldungis óraunhæft að ætla að samningamönnum
risaveldanna í Genf tækist að ljúka gerð sáttmála fyrir þann tíma.
Engu að síður náðist samkomulag um ýmis smærri tæknileg
ágreiningsefni og umboð samningamannanna í Genf var ítrekað.
I ljósi þess hve afvopnunarviðræður eru gríðarlega flókinn mála-
flokkur getur þetta talist allnokkur árangur. Því er á stundum
haldið fram að fundir leiðtoga risaveldanna séu fyrst og fremst
fjölmiðlahátíðir en sagan sýnir að viðræður þeirra Reagans og
Gorbatsjovs Sovétleiðtoga hafa skilað árangri, sem einkum hefur
falist í því að veita samningamönnum stórveldanna umboð til
frekari samningaumleitana. Reykjavíkurfundurinn í október 1986
er skýrt dæmi um þetta og sá hraði sem einkenndi afvopnunarvið-
ræður risaveldanna á síðasta ári verður tæpast endurtekinn.
SAMKVÆMT skoðanakönnun,
sem Skáís framkvæmdi fyrir
Stöð 2, dagana 19 og 20 ágúst
sl., myndi Sjálfstæðisflokkur fá
30,5% atkvæða ef kosið væri til
Alþingis núna ef einungis eru
teknir þeir sem tóku afstöðu í
könuninni. Framsóknarflokkur
fengi 24,4% og Kvennalisti
21,2%. Meðal kvenna er
Kvennalisti stærsti flokkurinn.
Alls var haft samband við 700
einstaklinga og af þeim svöruðu
636 eða 90,9%.
í könnuninni var spurt hvaða
flokk viðkomandi myndi kjósa ef
kosið væri til Alþingis núna. Alls
svöruður 636 og þar af tóku af-
stöðu 406 eða 63,8%. Sjálfstæðis-
flokkur fékk 30,5% atkvæða þeirra
sem tóku afstöðu, Framsóknar-
flokkur 24,4%, Kvennalisti 21,2%,
Alþýðuflokkur 10,6%, Alþýðu-
bandalag 9,4%, Borgaraflokkur
3,0% og Þjóðarflokkur 1%. Aðrir
flokkar fengu 0%.
Ef einungis eru teknir karlar
sem tóku afstöðu sögðust 33,5%
ætla að kjósa Sjálfstæðisflokk,
24,0% Framsóknarflokk, 14,9%
Kvennalista, 12,7% Alþýðuflokk,
10,9% Alþýðubandalag, 3,6%
Borgaraflokk og 0,5% Þjóðarflokk.
Urtakið skiptist jafnt milli
kvenna og karla en mun færri
konur tóku afstöðu í könnuninni.
69,5% aðspurðra karla tóku af-
stöðu en 58,2% kvenna.
Af þeim konum sem tóku af-
stöðu sögðust 28,6 ætla aþ kjósa
Kvennalista, 26,5% Sjálfstæðis-
flokk, 25,4% Framsóknarflokk,
8,1% Alþýðuflokk, 7,6% Alþýðu-
bandalag, 2,2% Borgaraflokk og
1,6% Þjóðarflokk.
Ráðamenn í Kreml hafa hins
vegar þráfaldlega lýst yfir
því að unnt sé að ganga frá sam-
komulagi um fækkún langdrægra
kjarnorkuvopna í tíð Reagans ef
viljinn er fyrir hendi. Þegar litið
er til þess að risaveldin greinir á
um nokkra mikilvægustu þætti
slíks samkomulags verður ekki
betur séð en að siíkar yfirlýsingar
séu út í bláinn. Ýmsar skýringar
hafa verið settar fram á þessu
ofurkappi Sovétmanna. Því hefur
til að mynda verið haldið fram
að þeir vilji semja við Reagan
forseta því hann einn geti tryggt
að slíkur sáttmáli fái formlega
staðfestingu á Bandaríkjaþingi. í
þessu samhengi benda menn á
deilur bandarískra þingmanna um
sáttmálann um upprætinu meðal-
og skammdrægra landeldflauga
sem undirritaður var á Washing-
ton-fundinum í desember á síðasta
ári. Hann fékkst ekki staðfestur
fyrr en Reagan var kominn til
Moskvu og leit á tímabili út fyrir
að leiðtogamir gætu ekki skipst
á skjölum um staðfestingu eins
og áformað hafði verið. Þá hefur
því verið haldið fram að afstaða
Sovétmanna sýni hversu um-
hugað Míkhaíl S. Gorbatsjov sé
um að draga úr framlögum til
vígbúnaðarmála og veita fjármun-
um þess í stað til uppbyggingar
efnahagslífsins, sem er í sem allra
einföldustu máli í rúst. í viðræðum
utanríkisráðherra risaveldanna
undanfarið ár, sem hafa reynst
mjög árangursríkar og hafa vafal-
ítið orðið til þess að bæta friðar-
horfur víða um heim, hefur komið
fram að Sovétmenn veita 17 til
19 prósentum af þjóðartekjum
sínum til vígbúnaðarmála. Þetta
er ótrúleg tala og enn hefur ekk-
ert komið fram sem bendir til
þess að dregið hafi úr framlögum
í tíð Gorbatsjovs enda hafa sov-
éskir ráðamenn ævinlega lagt
áherslu á að treysta stórveldisí-
mynd sína með öflugum kjarn-
orkuherafla og afrekum á sviði
geimvísinda í stað þess að bjóða
þegnum sínum sómasamleg
lífskjör.
í upphafi var stefnt að því að
sáttmáli um svonefnda helmings-
fækkun langdrægra kjamorku-
vopna ( þessar viðræður eru í
daglegu tali nefndar START) yrði
tilbúinn til undirritunar er Reagan
kæmi til Moskvu. Þetta reyndist
óframkvæmanlegt og var ef til
vill alla tíð óraunhæft. Þótt Reag-
an hafi vafalítið dreymt um að
geta undirritað slíkan sáttmála
auk Washington-samningsins
hefur hann lagt áherslu á að
Bandaríkjamenn vilji ekki setja
tímamörk fyrir slíku samkomu-
lagi. Þessi afstaða forsetans nýtur
stuðnings annarra aðildarríkja
Atlantshafsbandalagsins. „Aðal-
atriðið er ekki það að undirrita
slíkan sáttmála heldur að ná fram
góðum samningi sem unnt er að
sannreyna með traustu eftirliti,"
sagði forsetinn á blaðamanna-
fundi í Moskvu.
Hins vegar er vert að benda á
að samningamenn hafa náð mikl-
um árangri í þessum viðræðum á
undanfömum tveimur, sem sýnir
ljóslega hvað hér ræðir um ótrú-
lega flókinn málaflokk. Risaveldin
hafa afráðið að helminga nánast
íjölda langdrægra kjarnorkueld-
flauga og sprengjuflugvéla þann-
ig að hvort ríkið um sig ráði yfir
6.000 kjamaoddum og 1.600
skotpöllum. Á Moskvufundinum
náðust drög að samkomulagi um
ýmsar tæknilegar skilgreiningar
sem varða m.a. svonefnd undir-
mörk eða leyfilega samsetningu
kjarnorkuheraflans sem eftir
stendur. Enn á eftir að semja um
eftirlitsákvæði slíks samnings,
sem vafalítið á eftir að reynast
eitt erfíðasta viðfangsefnið, geim-
vamir og eftirtit með hreyfanleg-
um landeldflaugum svo eitthvað
sé nefnt.
Þann 12. júlí hófst tíunda lota
START-viðræðna í Genf en samn-
ingamennimir höfðu tekið sér frí
eftir fundinn í Moskvu. Áfram er
unnið að drögum að sáttmála í
þessa vem þar sem öll ágreinings-
efni em skjalfest innan sviga og
í neðanmálsgreinum. Drög þessi
munu vera rúmar 300 blaðsíður.
En eftir því sem næst verður kom-
ist hafa viðræðumar í sumar
reynst árangurslausar. Fækkun
stýriflauga í höfunum og eftirlit
með þeim þætti sáttmálans virðist
nú vera helsti ásteytingarsteinn-
inn. Vandinn er sá að ekki er
gerlegt að að greina á milli stýri-
flauga með hefðbundnum
sprengjuhleðslum og þeirra sem
búnar em kjarnaoddum. Banda-
ríkjamenn em reiðubúnir til að
fallast á takmarkanir langdrægra
flauga með kjamahleðslum að því
tilskildu að unnt verði að tryggja
fullnægjandi eftirlit. Þá vilja þeir
undanskilja flaugar með hefð-
bundnum hleðslum. Sovétmenn
telja á hinn bóginn að takamarka
beri fjölda langdrægra stýriflauga
með kjamahleðslum og venjuleg-
um hleðslum. Ef unnt á að vera
að halda uppi sannfærandi eftir-
liti með þessum þætti samningsins
verður ekki betur séð en bæði
stórveldin verði t.a.m. að heimila
eftirlitsmönnum að skoða vígtól í
skipum og kafbátum. Raunar hef-
ur Alexei Obukhov, helsti samn-
ingamaður Sovétstjómarinnar,
lagt fram tillögu um síðastnefnda
atriðið en afstaða Bandaríkja-
manna virðist sú að í fyrstu beri
að skiptast á upplýsingum um
þennan hluta heraflans og
ákvarða á grundvélli þeirra fram-
kvæmd eftirlits.
Míkhaíl Gorbatsjov hefur á
undanfömum vikum hvatt til þess
að gengið verði til viðræðna um
niðurskurð hins hefðbundna her-
afla frá Atlantshafi til Úralfjalla.
Þessa áherslubreytingu má túlka
sem svo að honum þyki fátt benda
til þess að fækkun langdrægra
kjamavopna sé í augsýn. Raunar
er stefnt að því að viðæður um
stöðugleika á sviði hefðbundins
vígbúnaðar frá Atlantshafí til
Úralfjalla hefjist í haust en fátt
bendir til þess að svo verði þar
sem ríkin austan Jámtjaldsins
hafa neitað að samþykkja tilslak-
anir á sviði mannréttindamála
sem lýðrasðisríkin setja sem skil-
yrði fyrir nýju viðræðunum. Ef
marka má fréttir em það einkum
Rúmenar sem neita að ræða
mannréttindi af nokkm skynsam-
legu viti. Stjómarfar þar í landi
er reyndar með þvílíkum ólíkind-
um að alger einangmn virðist
blasa við.
Viðræður um hefðbundna her-
aflann, sem koma í stað MBFR-
viðræðnanna um jafna og gagn-
kvæma fækkun heija í Evrópu,
munu vafalítið hefjast fyrr en .
síðar en líkt og á öðmm sviðum
afvopnunarmála má gera ráð fyr-
ir löngum og ströngum samnin-
gaumleitunum áður en árangur
kemur í ljós. Mestu skiptir að
áfram verði haldið og unnið verði
að því að treysta gmndvöll slök-
unar á spennu milli austurs og '
vesturs.
Samningurinn sögulegi um útrýmingu meðaldrægra landeld-
flauga undirritaður í Washington. Fátt virðist benda til þess að
leiðtogar risaveldanna fái á næstunni tækifæri til að undirrita
fleiri afvopnunarsáttmála.