Morgunblaðið - 23.08.1988, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. ÁGÚST 1988
# # Morgunblaðið/Karin Eriksson „ # Morgjinblaðið/Karýi#Erikssoji
Kristján H. Signrðsson og Jósef Hólmjárn við borholuna. Jósef og Á myndinni sjást tveir stærstu melgraskúfarnir í Surtsey. Lágvöxnu plönturnar i kring eru fjöruarfi.
Kristján mældu hita í holunni og tóku vatnssýni.
Rannsóknir í Surtsey:
Vind- og sjávarrof
enn geysilega inikið
FRÁ ÞVÍ að gosi lauk í Surtsey
árið 1967 hefur eyjan verið
rannsökuð reglulega. Síðari ár
hefur rannsóknarleiðangur ver-
ið farinn þriðja hvert ár. Fyrir
skömmu fóru að venju sérfræð-
ingar frá Náttúrufræðistofnun
og Orkustofnun en að þessu
sinni voru einnig með I förinni
bandarískur og sænskur jarð-
fræðingur.
Surtseyjargos árir. 1963-1967
vöktu mikla athygli jarðvísinda-
manna um allan heim. Af neðan-
sjávargosum hefur verið fylgst
einna best með gosum í Surtsey
og átti Sigurður Þórarinsson þar
stærstan hlut að máli.
Að sögn Sveins Jakobssonar
jarðfræðings hjá Náttúrufræði-
stofnun eru það ýmis konar rann-
sóknir sem gerðar eru í eynni. Frá
upphafi hefur verið fylgst með hita,
ummyndun gjósku í móberg, rofi
og landssigi í eynni.
Að sögn Sveins sér Orkustofnun
um jarðhitamælingar í Surtsey og
var borhola gerð árið 1979. í hol-
unni er hiti nú hæstur 139 gráður
á Celsíus og hefur hitinn þar að
jafnaði lækkað um tæpa gráðu á
ári síðan ’79.
Hitinn stafar af hraunkviku-
innskotum sem mynduðust við
gosin bæði neðan- og ofansjávar.
Við elsta hraungíginn mældist
hitinn við yfirborð nú mest 188
gráður þótt 23 ár séu liðin frá því
að gosi lauk í þessum gíg.
A árunum 1982-85 urðu rann-
sóknarmenn varir við nokkra hita-
aukningu. Talið er að þar hafi ver-
ið um tímabundna aukningu að
ræða. Aukningin stafaði líklega af
sprungumyndunum sem veitt hafa
heitum lofttegundum upp á yfir-
borðið.
í leiðangrinum var útbreiðsla
móbergs kortlögð og bergsýni tek-
in til frekari rannsókna. Sveinn
sagði að rannsóknirnar hefðu stað-
fest fyrri ályktanir um að um-
myndun gosöskunnar í móberg
hafi gerst mjög hratt, einkum á
árunum 1967-70. Hraði móbergs-
myndunarinnar hefur komið
vísindamönnum á óvart því að áður
var talið að móberg myndaðist mun
hægar.
Einnig hafa breytingar á yfir-
borði verið athugaðar, þá sérstak-
lega af völdum sjávar- og vind-
rofs. Að sögn Sveins sýndu mæl-
ingar að rof er enn mikið, þá sér-
staklega að suðvestanverðu. Á
hveiju ári hverfur um hektari lands
í sjóinn vegna rofs. Fyrst eftir að
gosi lauk vann sjávarrof á 5-10
hekturum lands á ári.
Vindrof er enn einnig geysilega
mikið og hefur meirihluti lausrar
gosösku, sem eftir var, fokið á sjó
út.
..ííiCmi bw
Þrátt fyrir mikið rof sem komið
hefur jarðfræðingum nokkuð á
óvart, er talið að eyjan muni standa
áfram. Til dæmis eru flestar Vest-
mannaeyjanna myndaðar á svipað-
an hátt og Surtsey og eru sumar
þeirra orðnar 5-6 þúsund ára gaml-
ar.
Sveinn sagði að eyjan væri nú
að mestu hætt að síga. Miðhluti
hennar hefur sigið um nokkra
metra síðan gosi lauk.
Fjöldi háplantna vex í Surtsey
meðal annars melgresi og ijöruarfi
en Sturla Friðriksson hjá Rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins hef-
ur annast rannsóknir á gróðri í
eynni.
Surtseyjarfélagið var stofnað
árið 1964 í þeim tilgangi að sjá
Morgunblaðið/Karin Eriksson
Magnús Sigurgeirsson tekur
sýni af móbergi í austurhluta
eyjarinnar. Einmitt á þessum
stað fannst fyrsta móbergið árið
1969.
um og samræma rannsóknir í
eynni. Félagið byggði nýtt hús í
austurhluta eyjarinnar fyrir þrem-
ur árum. í Surtsey er veður yfir-
leitt vindasamt og slæmt en húsið
hefur reynst mjög vel.
í rannsóknarleiðangrinum voru
að þessu sinni Sveinn Jakobsson
og Magnús Sigurgeirsson frá Nátt-
úrufræðistofnun, Jósef Hólmjárn
og Kristján H. Sigurðsson frá
Orkustofnun, Karin Eriksson, dós-
ent við Uppsalaháskóla og James
G. Moore, frá Jarðfræðistofnun
Bandaríkjanna.
Sveinn vildi að lokum koma á
framfæri þökkum til Landhelgis-
gæsjunnar en þyrla gæslunnar,
GRÓ, flutti leiðangursmenn til og
frá eynni.
f / 1 1 1
f <"
ÞAÐEREmÞA
SÉIXS!
efþú fíýtir þér
aðltafa
samband.
4.ogí6. september
8,ÍO<tg22daga
OTKXVTMC
FERÐASKRIFSTOFA HALLVEIGARSTÍG 1 SlMAR 28383-28580
1P
DINERS CLUB

fet**