Morgunblaðið - 10.12.1988, Blaðsíða 24

24
m>.i HHHMHæaa .ot Mti;)Aa5íÁniiAJ aiaAjaniiDHOM
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1988
Áttaskynið þarf
að vera í lagi
Rætt við Jóhönnu Kristjóns-
dóttur rithöfund og blaðamann
Það er af sú tíð að íslendingar eigi ekki annars kost en ferðast
inni í stofii hjá sér. Nú geta þeir sem döngun er i farið víða og
þeir eru afskaplega margir sem notfæra sér það. Um það vitnar
gott gengi ferðaskrifstofa hér á landi. Forvitni virðist flestu fólki
í blóð borin svo þegar maður hefur svalað sárustu forvitninni í
næsta nágrenni sínu þá liggur leiðin út í heim til frekari fróð-
leikssvölunar. Þó Islendingar ferðist nú mikið er því samt ekki
þannig farið að allir haldi á vit mikilla æfintýra., Þeir sem ferð-
ast undir verndarvæng leiðsögumanna hafa miklu minni mögu-
leika á að lenda í einhveiju mjög óvenjulegu, það segir sig sjálft.
En allur þorri fólks er heldur ekki að leita slíkt uppi. Miklu frem-
ur vill fólk sjá svona mátulega mikið og hafa það svo notalegt
og þeir sem óska hvíldar í utanlandsferðum vilja vafalaust ekki
sjá nein ógnvænleg æfintýr. En svo höfiim við meðal okkur
nokkra arftaka Jóns Indiafara og Jóhanna Kristjónsdóttir blaða-
maður er ein af þeim. Hún hefiir nú gefið út bók um hinar ýmsu
ferðir sinar til alls kyns landa sem við hin höfum kannski í mesta
langi heyrt um i f réttum en aldrei dottið í hug að leggja á okk-
ur langar ferðir til.
Ég átti stutt spjall við Jóhönnu
um ferðir hennar og aðdraganda
þeirra. Hún sagði mér að sín
ferðalög hæfust um leið og hug-
mynd smeygir sér inn í undirmeð-
vitundina. „Hugmyndimar fæðast
af ólíklegustu tilefnum," sagði
Jóhanna. „Það þarf ekki annað
en t.d. að eitthvað framandlegt
land komi fyrir í frétt sem ég er
að skrifa eða að ég sjí ókunnugt
nafn í bók, á ákveðinni stundu
er maður móttækilegur fyrir ein-
hveiju sérstöku. Ég veit ekki ná-
kvæmlega hvað það er sem ræð-
ur. Ég hef t.d. milljón sinnum
skrifað fréttir um Moskvu en samt
hefur mig aldrei langað þangað.
Svo hefur komið fyrir að ég hafi
einu sinni séð bregða fyrir nafni
á landi eins og t.d. Djibuti í Afríku
og skyndilega fæðist löngun til
þess að komast að hvers konar
land þetta er, hvemig fólk býr
þar og hvað það er að gera og
hugsa. En sagan er ekki öll sögð
þar með. Héðan er miklu erfiðara
að komast í ferðalög sem eru
ekki innan hins þrönga hefð-
bundna ramma sem ferðaskrif-
stofumar setja okkur, heldur en
ef maður byggi í Bretlandi eða á
öðmm Norðurlöndum. Þetta er
einkum og sérí lagi vegna allra
þeirra formsatriða sem uppfylla
þarf. Vegabréfsáritun getur verið
meiriháttar mál. Fýrir kemur að
það tekur langan tfma að bíða
eftir slíkri áritun.
Undirbúningur fyrir ferð felst
í mörgu. Það hefur valdið mér
erfíðleikum hve oft er erfitt að
afla sér fróðleiks um það lands
sem ferðinni er heitið til. Það er
ekki hálft gaman að fara nema
maður viti eitthvað í hausinn á
sér. Hér er hins vegar oft ekki
feitan gölt að flá í þeim efnum.
Svo má ekki gleyma að það þarf
að vökva peningatréið. Það er
dýrt að ferðast og það setur manni
skorður. Af stað kemst maður þó
alltaf eftir 'mismunandi langan
undirbúningstíma. Ég hef smám
saman komist uppá að hafa meira
gaman af að ferðast ein. Að vera
einn á ferð býður uppá miklu
meiri möguleika til að nálgast
fólk í hinu framandi landi. Þá er
manni stundum boðið inn á
duggulítil heimili og lendir í alls
kyns samræðum. Stundum eru
þær samræður nánast á fíngra-
máli en m aður sér þó hvemig
fólkið lifír og hvað það hefur í
kringum sig. Það er ótrúlegt hvað
maður getur fræðst í samræðum
sem fram fara með bendingum,
brosum og hneigingum, fyrir svo
utan hvað siíkar samræður geta
verið skemmtilegar og leitt til alls
kyns óvenjulegra hluta."
Ég hef hlustað andugtug á frá-
sögn Jóhönnu fram að þessu en
nú get ég ekki varist því að hugsa
um að það hljóti þó stundum að
vera erfitt fyrir konu að ferðast
ein, þó aldrei nema maður sé mjög
flinkur í fingramáli. Hveijir
skyldu vera gallamir við þennan
ferðamáta?
Nú hikar Jóhanna töluverða
stund en segir svo: „Áður fyrri
komu oft þær stundir að ég var
einmana á kvöldin, það kemur
fyrir alla. Þá skorti tilfínnanlega
einvhem til þess að deila með
upplifunum hvers dags. Það getur
verið ótrúlega vond tilfínning. Ég
er ekki laus við hana enn í dag,
hún kemur stöku sinnum. En ég
er miklu færari um að losa mig
við þessa tilfinningu með því t.d.
að skrifa í dagbókina og tala við
sjálfa mig. Ég viðurkenni að ég
skrafa við sjálfa mig á slíkum
stundum og fer þá skemmta mér
ágætlega. Stundum fer ég bara
út að ganga ef það er hægt.
Stundum er útgöngubann og stór-
hættulegt að þvælast um á kvöld-
in. En það er mikill misskilningur
að það ér yfírleitt hættulegt að
vera á ferli á kvöldin t.d. í Araba-
löndunum. Það em engin lönd
ömggari í þeim efnum. Oft sest
ég inn á kaffihús í slíkum tilvikum
og tek fólk tali og þá er einsemd-
artilfínningin gufuð upp áður en
við er litið.
Jóhanna og jemenskur aðdáandi
Þó ég sé blaðamaður þá er ég
hreint ekki alltaf í erindum fyrir
blaðið í ferðum mínum. En þó
maður ætli í frí þá vill það nú
fara svo að blaðamaður kemur
upp í mér við allskyns kringum-
staeður. Ég get ekki almennilega
skilgreint hvar blaðamaðurinn
endar og ferðalangurinn tekur við
í mér. Þessir tveir nánast þrýsta
sér hvor að öðmm. Þessi sammni
hugnast mér afskaplega vel en
hann er ekki beinlínis meðvitaður.
Það hjálpar mér hins vegar á ferð-
um mínum að vera blaðamaður
vegna þess að víða í þessum ijar-
lægu löndum er litið upp til blaða-
manna, þeir em „in“. Það hjálpar
líka að vera frá Islandi, jafnvel
þó fólk hafí aldrei heyrt landið
nefnt. Fólk verður forvitið og það
horfír á mann öðmvísi en ef mað-
ur segði að maður væri frá Þýska-
landi eða Bandaríkjunum. Oft er
gaman að heyra hvaða hugmynd-
ir þetta framandi fólk gerir sér
um Island. Núna á allra síðustu
ámm virðast allir t.d. kannast við
Hófi og margir, sérstaklega í
blaðamannastétt, kannast við
þorskastríðið og hvað við eigum
góða skákmenn. Eldgosið í Vest-
mannaeyjum er líka á margra vit-
orði."
í formála bókar Jóhönnu, Ffla-
dans og framandi fólk, segir hún
einlæglega frá öllu því sem hana
langaði til áð verða þegar hún
yrði stór. Það fór nú svona og
svona með þá drauma en eftir
stendur það að mann gmnar að
dóttir hennar hafi kannski eitt-
hvað til síns máls þegar hún reyn-
ir að skilgreina hvað reki móður
hennar sífellt á vit framandi
landa. Dóttirin hefur komist að
þeirri niðurstöðu að það sé f móð-
urinni einhver bamsleg þörf fyrir
að fara inn í æfintýraheim. En
er það svo? „Ég get fallist á þessa
skýringu að nokkra leyti," segir
Jóhanna. „Hinsvegar er þetta ekki
bara að fara inn í æfíntýraheim,
þetta er ekki allt smjör og ijómi.
Maður getur ekki bara farið í
ferðalög á þessa staði og verið í
rómantískum æfintýraleik. Þessi
lönd em þannig að maður verður
að hafa áttaskynið í lagi og standa
með báða fætur á jörðinni, en
misfast, standa fast í annan en
tylla hinum svolítið inn í æfíntýra-
heiminn."
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Líf á landsbyggðinni
eftir Jóhönnu A.
Steingrímsdóttur
Nú skammdegið á skuggavængjum fer
um skrautlýst torg, um útnes, fjöll og höf
neista innst í barmi sér það ber
hin björtu jól, þá dýru ljóssins gjöf,
mannkyn fagnar þeim við glaum og glys
en gleymir oftast nær að tendra blys
í hjarta sér...
Aðventa — þetta orð hefur sér-
stakan hljóm í eyrum bama og full-
orðinna.
Bömum vekur aðventa eftir-
væntingu og óþreyju, fullorðnu fólki
vekur aðventan að vísu einnig eftir-
væntingu, þessa sérstöku tilfinn-
ingu sem fylgir undirbúningi jóla-
hátíðar, en aðventan vekur þó
kannski fyrst og fremst minningar
frá bemskudögum.
Að vissu leyti hverfa menn aftur
til æsku sinnar þessa daga, hafa
galsafengna skemmtun af jóla-
sveinum, Grýlu og Leppalúða, þess-
um þjóðsagnaveram sem vakna til
lífsins árvisst á jólafostunni, en full-
orðna fólkið horfíreinnig með bljúg-
um hug á kertaljósin og nýtur ljóma
þeirra og kyrrðar.
Uti á landsbyggðinni em kerta-
ljós aðalsmerki aðventu, þá er á
flestum heimilum kveikt á kertum
hvem dag eftir að skyggja fer og
gjama notaðir kertisstúfar frá
síðustu jólum og látnir brenna niður
í stjakana.
Fyrsta sunnudag í aðventu er
víðast hvar gerður aðventukrans
og aðventuljós sett í glugga, að-
ventukransinn er gjama skreyttur
með lyngi og eini sem tínt er úti
um holt og móa, afgangur af einin-
um er síðan notaður sem reýkelsi
og hér um slóðir talin hin eina sanna
jólalykt. Aðventukrans og aðventu-
ljós, sem heita má orðinn fastur
siður hér á landi í tilhaldi aðventu,
erlendur að vísu, en þetta er fal-
legur siður, ekkert mælir á móti
því að við tileinkum okkur það sem
er gott og fagurt þó erlent sé ef
við kunnúm að velja og hafna, en
eltum ekki eins og sugukálfar hvern
hala sem dinglar fyrir augum okk-
ar. Við eigum margt gott sem mnn-
ið er frá öðm upphafí en okkar eig-
in og auðvitað emm við hluti af
alheiminum og menningu hans þó
að við viljum halda því sem sér-
stætt er í okkar menningu og meg-
um ekki glata því, ef okkur á að
takast að halda sérstöðu okkar sem
sjálfstæð þjóð. Kona ein hér í ná-
grenninu var að gera aðventukrans,
þegar hún hafði fest kertin og
skreytt kransinn svo sem henni
þótt hæfa lyfti hún honum upp og
sagði við manninn sinn: „Er hann
ekki fallegur?"
„Þetta er útlendur siður," svaraði
hann.
Konan var skjót til svars: „Ekki
var Kristur íslenskur." Þama em
sannindin, það er ekki sjálfstæði
að hafna samfélagi, heldur að
kunna að velja og hafna. En kunn-
um við það?
Gamlir spádómar segja að heim-
urinn eigi eftir að ganga í gegn um
nær gereyðingu lífs og að frá ís-
landi komi sú stefna sem tryggi
fríð á jörðu.
Ósköp fínnst mér það ólíklegt að
við eigum eftir að leiðbeina veröld-
inni þar sem við getum ekki einu
sinni stjómað sjálfum okkur svo vel
sé. En maður skyldi aldrei segja
aldrei, böm eiga eftir að fæðast og
vaxa upp, kannski ná þau meiri
þroska en sú kynslóð sem nú bygg-
ir landið okkar.
Uti á landsbyggðinni er aðventan
friðsæll og góður tími þó að bænd-
ur verði að sinna búum sínum alla
daga. Sveitabær er eins og lítil eyja
í hafi skammdegjsmyrkursins þar
sem íbúamir hafa, í'flestum tilfell-
um, sama vinnustað og setjast sam-
an að borði og við allar máltíðir og
þá em rædd þjóðmál og dægurmál
og nýjustu fréttir utan lands og
innan. í auknum mæli verða þó all-
ir íbúar sveitanna að sækja vinnu
utan heimilis vegna samdráttar í
landbúnaði. Einhvemtíma á áran-
um milli 1960—70 lýsti Steingrímur
Baldvinsson í Nesi versnandi
ástandi búskapar á þessa leið:
Áður byrði bóndans var
bamamergð og Qárstofn kortur,
nú eru æmar ómagar
en aftur á móti bamaskortur.
Svona var ástandið þá og er enn
vegna þess sem við hér úti á lands-
byggðinni álítum handvömm stjóm-
enda, það er að segja lægð í mat-
vælaframleiðslu álítum við hand-
vömm, við trúum því nefnilega að
íslenskar landbúnaðarafurðir væri
hægt að selja sem algjöra lúxusvöm
ef vel væri á haldið og efla sveitim-
ar til aukinnar hagsældar og hejl-
brigðara mannlífs í landinu öllu.
Eg á mér þann draum að sveitim-
ar eigi eftir að blómgvast undir
stjóm framsýnna manna sem vilja
ÓFELÍA er nafii á nýrri snyrti-
vöruverslun i JL-portinu við
Hringbraut. Elín Ellingsen er eig-
andi hennar. Hún er snyrtifræð-
ingur og „make-up artist" frá
París.
Ófelía selur alhliða snyrtivömr
fyrir dömur og herra. Þar er boðið
nýta og rækta landið allt, en ekki
byggja borgríki.
Eg á mér þann draum að bónda-
bæjunum, litlu eyjunum í skamm-
degismyrkrinu, fyölgi þar sem böm
og fullorðnir ganga að sömu vinnu
og sama borði, þar sem bömin al-
ast upp við hönd foreldra sinna glöð
og laus við allar þær áhyggjur sem
nútíma þjóðfélag leggur flestum
bömum á herðar og það óöryggi
sem mörg þeirra búa við. Stundum
rætast draumar og stundum ekki.
upp á þekkt merki eins og Lancome,
Sothys, Mila d’opiz og Gemetic.
Ófelía mun kappkosta að veita við-
skiptavinum sínum góða og persónu-
lega þjónustu. Einnig býður Elín upp
á litgreiningu og förðunamámskeið.
Hún tekur við pöntunum í verslun
sinni.
Morgunblaðið/Sverrir
Elín EUingsen í verslun sinni, Ófelíu, í JL-portinu.
Ný snyrtivöruverslun