Morgunblaðið - 10.12.1988, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 1988
Sá sem vill verða
forsætisráðherra
á þetta skilið

Árum saman var Golda
Meir í fréttunum og á hvers
manns vörum um allan heim.
Hún var brautryðjandinn í
uppbyggingu nýs Ísraelsríkis,
leiðtogi verkamannaflokks-
ins, sendiherra lands síns, ut-
anríkisráðherra og forsætis-
ráðherra, þegar mest á reið
um tilvist þess og afkomu.
Golda Meir lést háöldruð fyrir
10 árum. Nú hefúr sonur
hennar, Menahem Meir, sótt
ísland heim í tilefiii útkomu
sjálfsævisögu móður hans,
„Golda Meir, ævi mín“. Ævi-
söguna skrifaði hún þremur
árum fyrir andlátið og segir
þar ekki aðeins sögu þessarar
merku konu heldur gefúr líka
innsýn og bakgrunninn að þvi
sem enn er að gerast i ísrael.
Kvaðst Menahem mjög þakk-
látur þýðandanum Bryndísi
Víglundsdóttur og útgefand-
anum Björgu Einarsdóttur í
Bókrún fyrir að hafa komið
ævisögu móður hans í hendur
isienskra lesenda og gera sér
fært að koma og þakka fyrir
hennar hönd. Ekki er það þó
í fyrsta skipti sem Menahem
Meir hefúr viðdvöl á Islandi.
Hann er sellóleikari og kennir
á námskeiðum víða um heim
og hefúr þá lagt Ieið sína hér
um og litíð inn hjá vinum
sínum á íslandi. í þetta sinn
lék hann meðal annars á selló-
tónleikum í sal Hamrahlíðar-
skóla á vegum félagsins ís-
land-ísrael.
Fyrstu kynni hans af ís-
landi voru þegar Golda
Meir kom hingað í opin-
bera heimsókn árið
1961 á ferð sinni um
Norðurlönd. „Hún kom
með gjafir til ^ölskyldunnar frá ís-
landi, peysur, myndabækur og plötur
með íslenskum þjóðlögum. Einnig
plötu með orgelleik Páls Isólfssonar.
Og hún sagði okkur frá þessu fjar-
læga landi. Var svo hrifín af fólk-
inu, landinu og andrúmsloftinu öllu.
Fannst ísland og ísrael eiga það
sameiginlegt að búa í og takast á
við erfíðleikana í löndum með erfíð-
um gróðurskilyrðum, þótt af ólíkum
orsökum sé þar sem okkar land er
skrælþurrt með fulum fenjamýrum
og moskitóflugum á milli. Á báðum
stöðum væri að takast að yfírvinna
ákaflega erfíð skilyrði og skapa
landsmönnum gott líf. Það væri svo
uppörvandi. Þegar ég átti svo leið
til Ameríku síðar langaði mig til að
sjá þetta ísland sem hún hafði sagt
okkur frá og hafði hér stutta við-
dvöl. í næsta skipti var ég fram-
kvæmdastjóri Tónlistarskólans í Tel
Aviv og þurfti að fara til Banda-
ríkjanna til að útvega námsstyrki
og hljóðfæri, og þar sem ég hafði
líka á minni könnu bágborinn fjár-
hag skólans, tók ég ódýrasta farið
— með Loftleiðum. Eftir að hafa
verið hér einu sinni, greip ég hvert
tækifæri og hefi nú komið hér fimm
sinnum áður, þó aldrei að sumri til.
í Tel Aviv kynntist ég Lillian Silber-
mann, sem hafði búið hér austur í
Biskupstungum. Hún gaf mér heim-
ilisföng vina sinna, sem tóku mér
ákaflega vel. Mér finnst einmitt svo
Golda Meir,
fyrrverandi
forsætisráð-
herra ísraels,
með syni sínum,
Menahem Meir.
einstaklega gott að koma hingað frá
ísrael, það gera m.a. andstæðumar
í veðurfari.
Þegar Menahem Meir fór hér um
laust eftir 1980, var hann á leið til
Bandaríkjanna til að ganga frá út-
gáfu á bók sem hann hafði sjálfur
skrifað um móður sína „Móðir mín,
Golda Meir“ og kom út þar í landi.
Hann segir að sér hafí reynst ákaf-
lega erfitt að skrifa þá bók, en
Bandaríkjamenn sóttust eftir henni
sem einskonar viðbót við sjálfsævi-
söguna, sem Golda skrifaði þannig
að hún las hana fyrir og lét bömin
sín lesa með sér yfir handritið áður
en hún lagði síðustu hönd á það
sjálf. í sinni bók svarar Menahem
spumingu sem oft er lögð fyrirhann:
„Hvað gerði Golda eiginlega? í upp-
vextinum spurðum við systkinin tvö
okkur þess sjálf. Hún vann eins og
hestur, ferðaðist tímunum saman
með frumstæðum lestum og áætlun-
arvögnum frá Cleveland, Chicago,
Winnipeg og fjarlægum stöðum,
gisti eina nótt hjá §ölskyldu ein-
hvers félaga, næstu hjá annarri,
stundum í heilan mánuð ... í hvert
skipti sem hún Iagði af stað settist
hún niður og útskýrði fyrir okkurað
„ekki allir gyðingar í Bandaríkjunum
skilja okkur". Meðan við hlustuðum
á mömmu, eins og milljónir manna
sem seinna vildu hlusta á hana, þá
sannfærðumst við um að við yrðum
líka að gera okkar gagn með því
VIÐTALVIÐ
MENAHEM MEIR
UM MÓÐURHANS
GOLDU MEIR
OGNYUTKOMNA
ÆVISÖGU HENNAR
að láta hana fara ... Smám saman
fór okkur að skiljast að móðir okkar
var ekki eins og aðrar mömmur,
ekki einu sinni neitt lík öðrum úti-
vinnandi mömmum. Hún var engin
goðsögn, hún var þá þegar kona sem
fólk vildi hlusta á. Sterk kona, ákaf-
lega vitur kona, sagði það hvað við
annað. Móðir sem við gætum verið
hreykin af, sagði það við okkur, og
það vorum við líka.“
Minntur á þessi ummæli bætir
Menahem Meir nú við: „Þegar ég
var yngri var ég mjög feiminn við
að vera sonur Goldu Meir. Fannst
að fólk. ætlaðist til svo mikils af
mér. En svo lærðist mér að hver
verður að hafa sitt. Ég hefí mínar
hugsjónir og hugmyndir og ræði þær
auðvitað, en ég er ekki stjómmála-
maður. Seinna fannst mér bara gam-
an að vera sonur hennar."
Menahem og systir hans Sara ól-
ust upp með móður sinni og ísrael
sríki, sem líka var að stíga sín fyrstu
Sellóleikarinn
Menahem Meir
á íslandi í til-
efniafútkomu
sjálfsævisögu
móður hans,
Goldu Meir, á
islensku.
bemskuspor þegar foreldrar hans
fluttust til ísrael frá Bandaríkjunum
og hófust handa eins og aðrir inn-
flytjendur í samyrkjubúi við að
rækta upp þessi fúlu fen, sem eng-
inn hafði haldist við í en keypt hafði
verið fyrir fé úr söfnunarbaukum
gyðinga um víða veröld af ríkum
araba frá Líbanon. Og Menahem
fylgdi móður sinni gegn um fátækt-
arbaslið og uppbyggingu landsins.
Seinni árin bjó hann með fjölskyldu
sinni í parhúsi í Tel Aviv á móti
móður sinni, sem þá var iðulega
ráðherra. Og hann og kona hans,
sem er geðlæknir, voru hennar hægri
hönd. Systirin Sara fetaði í fótspor
móður sinnar og bjó lengst af í sa-
myrkjubúi. Hún er kennari með
málfræði sem sérgrein og rak skóla
fyrir eldri bömin, en er nú flutt í
hús Goldu Meir í Tel Aviv og vinnur
við greinaskrif og þýðingar á hebr-
esku.
Þarf mikið hugrekki
Þótt stríð væri í hennar huga það
hræðilegasta sem fyrir gat komið,
að sögn sonar hennar, varð það
hlutskipti Goldu Meir að vera utan-
ríkisráðherra í Stnaí-stríðinu og hún
hafði aftur verið kölluð til að veita
stjómarforustu sem forsætisráð-
herra 1969, þá yfir sjötugt, þegar
Egyptar og Sýrlendingar réðust á
ísrael og hófst svokallað Yom Kipp-
ur-stríð 1973. „Það var henni erf-
itt. En hún vék sér ekki undan
ábyrgðinni, sagði bara: „Hver sem
vill vera forsætisráðherra á þetta
einfaldlega skiliðl", segir Menahem.
Þegar Sex daga stríðið hófst 1967
með því að ísraelar gerðu loftárásir
á flugflota Egypta, Jórdana og
Sýrlendinga á jörðu niðri og eyði-
lögðu þá, var Golda Meir nýhætt
sem utanríkisráðherra og lá veik í
rúminu. „Levi Eschkol forsætisráð-
herra kom 1-2 dögum áður og sat
á rúmstokknum hennar til að ráðg-
ast við hana þar til kona mín fór
að lokum inn um miðnætti og bað
hann að fara. Við bjuggum í næsta
húsi og hún hafði svo miklar
áhyggjur af mömmu," segir hann
er við ræðum þessi stríð. Það sýnir
hve mikil áhrifamanneskja Golda
var að svo afdrifaríkar ákvarðanir
var ekki hægt að taka án hennar.
Og Menahem bætir við: „Móðir mín
hafði miklar áhyggjur, því allur
egypski herinn var í viðbragðsstöðu
við Sínaí. Við áttum von á að varp-
að yrði sprengjum á borgir okkar
á hverri stundu og beitt gasi sem
við vissum að var til reiðu. Þess-
vegna var engin önnur leið en þessi
skyndiaðgerð til að eyðileggja flug-
flota þeirra. Þetta kom best fram,
þegar í ljós kom að þáverandi for-
seti Egyptalands, Nasser, hafði sent
Hussein konungi í Jóráaníu skeyti
sem hljóðaði svo: „Tel Aviv bomb-
arderuð, enginn ísraelskur flugher
til meir. Komið inn.“ Og Hussein
trúði honum og réðist inn hinum
megin. Þannig ginnti Nasser hann
til þátttöku og missi lands. Levi
Eshkol hafði þó aðvarað Hussein
að blanda sér ekki í málið. Og
mamma sagði: „Við hverju býst
Hussein nú, að við gefum honum
Jerúsalem í sárabætur fyrir að hafa
ekki tekist að þurrka okkur út?“
Við ræðum áfram um böl allra
þessara stríða fyrir botni Miðjarðar-
hafsins, sem ekki er rúm til að fara
nánar út í hér, en kemur svo vel
fram í ævisögu Goldu Meir. Hún
reyndi að koma á samningaviðræð-
um við Sadat. En málið var ekki
nægilega undirbúið þá, að dómi
sonar hennar. Það var ekki fyrr en
seinna að Anwar el-Sadat kom til
ísrael til sátta. „Til þess þurfti mik-
ið hugrekki, enda hefur hann
líklega goldið fyrir það með lífí sínu.
En það er sami vandinn nú. Huss-
ein Jórdaníukonungur vill setjast
niður og ræða málin. Mamma tal-
aði oft við hann á laun. En hann
þarf líka geysilegt hugrekki. Það
sem vantar er hugrekki og ráð-
vendni — hjá öllum aðilum. Ef við
höldum friðinn, þá er allt hægt. Það
er alveg hræðilegt að Palestínu-
arabamir skuli senda öll þessi böm
og unglinga til að varpa molotov-
kokteilum og kasta gijóti að her-
mönnunum. Ekki hefðu íslendingar
sent böm og unglinga til að beijast