Morgunblaðið - 16.12.1993, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1993
Um „lögmæt“ sjónarmið
eftir Ólaf Björnsson
Þann 24. nóvember síðastliðinn
birtist grein í Morgunblaðinu þar
sem fjallað er um þær umræður
sem spunnust útaf skýrslu um-
boðsmanns Alþingis fyrir árið
1992.
fíreinin fjallar um kæru Suður-
virkis hf. á hendur Jóni Baldvin
utanríkisráðherra fyrir tilnefningu
á verktaka í sorpförgun fyrir varn-
arliðið.
Frú Herborg Einarsdóttir for-
svarsmaður Suðurvirkis hf. hefir
farið hamförum útaf þessu máli
og hún og félagar hafa beitt ótrú-
legustu ráðum til þess að koma
höggi á Jón Baldvin utanríkisráð-
herra. Þeim vinnubrögðum verða
ekki gerð skil hér, enda hefir þess
verið gætt að ekki sé auðvelt að
færa sönnur á. Gróur hafa ætíð
verið sleipar.
Svo vill til að ég er nokkuð
kunnugur upphafi og enda þessa
máls. Astæða er til þess að rifja
nokkuð upp sögu þessa „sóma“
fyrirtækis. Væntanlega hefir
flestu af því sem hér verður rakið,
verið sleppt í greinargerðinni til
umboðsmanns Alþingis.
„Þótt Suðurvirki hf.
væri skrásett á Selfossi
voru höfuðstöðvar þess
í landbúnaðarráðuneyt-
inu. Þar voru reikning-
ar greiddir og til eru
bréf frá fyrirtækinu á
bréfhaus landbúnaðar-
ráðuneytisins.“
á Selfossi þessu verkefni. Enginn
annar hefði þau tæki sem til þyrfti.
„Troðara" nefndu þeir það.
Það var einmitt tækið sem hið
nýstofnaða fyrirtæki Suðurvirki
hf. á Selfossi var svo forsjált að
eiga í Tollvörugeymslunni í Kefla-
vík, áður en nokkur hafði hug-
mynd um að varnarliðið hygðist
láta sorpförgun í verktöku. Þvílík
fádæma forsjálni.
Þótt leidd væru rök að því að
þetta væri tæpast eina tækið í
heiminum þessarar gerðar og því
hægt að útvega annað, dugði það
ekkert. Okkur sveitarstjórnar-
mönnum þótti æði súrt að sjá svo
upplagt verk fyrir fyrirtæki sveit-
arfélaganna látið í hendur á fyrir-
tæki austur á Selfossi.
Þótt Suðurvirki hf. væri skrá-
sett á Selfossi voru höfuðstöðvar
þess í landbúnaðarráðuneytinu.
Þar voru reikningar greiddir og
til eru bréf frá fyrirtækinu á bréf-
haus landbúnaðarráðuneytisins.
Jafnræði kemst á
Eins og fram hefir komið rann
samningur Suðurvirkis hf. út 30.
júní 1992. í samningnum var ekki
eitt orð um að hann yrði fram-
lengdur. Samkvæmt reglum og
venjum þurfti leyfi til þess að end-
urnýja hann. Hafi frú Herborg
verið í viðræðum um framlengingu
á samningnum í heimildarleysi er
það hennar mál. Hún mátti muna
með hvaða brögðum Suðurvirki
fékk samninginn í upphafi. Við
sunnan Straums getum verið lang-
ræknir.
Jón Baldvin hafði lýst því yfir
að hann myndi stuðla að því að
Suðurnesjamenn sætu fyrir verk-
um og störfum á Vellinum, eftir
því sem við yrði komið. Við það
hefir hann staðið og þess sér víða
stað þótt ekki sé því flíkað og víst
Ólafur Björnsson
er að þess hafa fleiri notið en
kratar.
Suðurvirki ætlaði að sleppa fyr-
ir horn með því að flytja heimilis-
fang sitt á síðustu stundu til Kefla-
víkur á heimili eina hluthafans á
Suðurnesjum. Það var of seint.
Njarðtak hf., sem séð hefir um
alla sorphirðu fyrir Sorpeyðingar-
stöð Suðurnesja seinni ár, var til-
nefnt í verkið og fékk það. Óskir
sveitarstjórnarmanna á Suður-
nesjum í þessum efnum hafa því
verið uppfylltar að lokum. Þökk
sé Jóni Baldvin Hannibalssyni.
Hafi það verið „ólögmætt sjón-
armið“, þá er næsta víst að forver-
ar Jóns Baldvins voru löngu búnir
að koma hefð á „ólögmæt sjónar-
mið“ bæði varðandi verktöku og
ráðningar á Vellinum.
í Morgunblaðinu er tekið upp
úr greinagerð Suðurvirkis: „Varn-
arliðið mun hafa ritað varnarmála-
deild harðorð bréf til þess að mót-
mæla ráðstöfun leyfisins."
Ég efa stórlega að slík bréf
hafi verið skrifuð og get fullyrt
að þau hafa ekki borist varnar-
málanefnd. Ég veit hins vegar að
frú Herborg ritaði aðmírálnum á
Vellinum bréf sem varð ekki til
þess að auka hróður hennar eða
Suðurvirkis hf.
Eiginmaður frú Herborgar, að-
alforsvarsmanns Suðurvirkis hf.,
er Guðmundur Sigurþórsson deild-
arstjóri í landbúnaðarráðuneytinu,
alsaklaus af skinkumálinu sam-
kvæmt yfirlýsingum undirsáta
sinna.
Noti svo hver sitt höfuð, þar
með talinn umboðsmaður Alþingis.
Höfundur er fyrrverandi
útgerðarmaður í Keflavík.
„Grunsamleg fyrirhyggja"
All óvenjulegt tæki hafði staðið
um hríð við Tollvörugeymsluna í
Keflavík þegar það kvisaðist að
vamarliðið hyggðist fá verktaka
til þess að farga sorpinu fyrir sig.
Sorpeyðingarstöð Suðumesja sá
þá sjálf um alla sorphirðu í sveitar-
félögunum og eyddi og eyðir enn
stærstum hluta af sorpi frá
vamarliðinu en hluti er urðaður.
Sveitarstjórnarmönnum hér
þótti upplagt að stöðin fengi þetta
verkefni. Haft var samband við
vamarmáladeild en erindinu var
tekið þunglega.
Sú deild hafði reyndar alltaf
verið okkur erfið.
Þrátt fyrir slæma reynslu okkar
í viðskiptum við utanríkisráðherra
liðinna ára, ákváðu bæjarráðs-
menn að fara á fund Geirs Hall-
grímssonar þáverandi utanríkis-
ráðherra og fá hann til þess að
ganga í málið.
Geir, sá mæti maður, var aldrei
bendlaður við helmingaskipti
Framsóknar og sjálfstæðismanna.
Hann tók því gild svörin sem hann
fékk um að ekki væri um annað
að ræða en úthluta Suðurvirki hf.
16 milljarðar á lausu
eftir Jóhannes
Jóhannesson
Meginniðurstaða skattsvika-
nefndarinnar sem fjármálaráð-
herra skipaði og ég sat í fyrir
hönd BSRB var sú, að íslendingar
hafi aflað um 16 milljarða króna
árið 1992 án þess að gefa það upp
til skatts. Þetta þýðir að ríkissjóð-
ur íslands hafi orðið af um 11
milljörðum króna í skatttekjur. Til
samanburðar má geta þess að út-
gjöld ríkisins vegna gmnnskóla-
kerfisins og framhaldsskólanna
samtals nema um 9 milljörðum
króna!
Skattayfirvöld hafa reynt eftir
mætti og eins og mannafli leyfði
að koma í veg fyrir skattsvik. En
vissulega starfa alltof fáir starfs-
menn við skatteftirlit, þó fáir
starfsmenn ríkisins skili jafn miklu
inn í ríkissjóð og einmitt þeir. Það
er tilfinning manna að virðis-
FAGOR
U P P ÞVO TTAVE LA R
12 manna
7 þvottakerfi
Hljóðlát 40dB
Þvottatími 7-95 mín
Sjálfv.hitastiilir 55-65'C
Stillanlegt vatnsmagn
Sparnaðarrofi.
Hitaþurrkun
HxBxD: 85x60x60cm
Án topp-plötu:
82x60x58cm
48.900-
STGR. AFBORGUNARVEHO KR. ól.SUO-
RONNING
BORGARTUNi 24
SÍMI 68 58 68
TH.<J°°U>
una^1
BOBgAB
ssgr*
ERU^ fl
aukaskattskerfið hafi haldið vel
fyrstu tvö árin eftir að skatturinn
var tekinn upp en síðan hafí farið
að síga á ógæfuhliðina. Ástandið
sé að verða lítið betra en fyrir
skattkerfisbreytingu.
Þessi tilfinning fær aukið vægi
við rannsóknir skattsvikanefndar-
innar. Þannig er t.d. birt niður-
staða skoðanakönnunar um við-
horf almennings til skattsvika og
borin saman við niðurstöður sams
konar könnunar fyrir sjö áram.
Niðurstöðumar leiða í ljós hnign-
andi skattasiðferði.
Eins og áður sagði er staðfest
að hugarfarið hefur daprast á síð-
ustu árum, t.d. telja rúm 23% sig
hafa greitt einhveijum síðustu tólf
mánuði fyrir vöru og þjónustu og
17% segjast hafa haft tekjur sem
ekki eru gefnar upp á sama tíma-
bili. Þetta er fjölgun um 40 til 50%
á sjö áram.
Mikið hefur verið talað um
svarta atvinnustarfsemi í þessu
sambandi en svikin eru því miður
ekkert bundin við þess konar
háttalag. Svarta atvinnustarfsem-
in skilar sér ekki í VSÍ og Verslun-
arráð frekar en í ríkissjóð en menn
mega ekki gleyma stærri fyrir-
tækjunum sem falla í hvern pytt-
inn á fætur öðram, en byrgja þá
kröftuglega fyrir ljósi skattaeftir-
lits og opinberrar umræðu.
_____.fólks í öllum
starfsgreinum!
Jóhannes Jóhannesson
„Það er forkastanlegt
hjáASÍ ogVSÍað krefj-
ast lækkunar á virðis-
aukaskatti af matvæl-
um, því það getur leitt
til þess að kerfið fari í
sama horf og sölu-
skattskerfið var lent í.
Auk þess skilar það
aldrei þeim peningum
til launafólks sem til er
ætlast.“
Hér á ég t.d. við oftalin útgjöld
sem eru mun algengari en vantald-
ar tekjur þegar um slík skattsvik
er að ræða. Vinnuveitendur hafa
ævinlega verið tregir til að sam-
,'fy />
ubm
þykkja að skattaeftirlit yrði eflt.
Það þarf mannskap til að fram-
fylgja skattalögum og reglum, það
þarf mannskap í eftirlit. Stjórn-
völd viðurkenna með reglubundnu
millibili þá staðreynd að hér þurfi
að bæta úr, sérstaklega hafa
flokkarnir allir orð á þessu fyrir
kosningar. Hér hafa stjórnvöld
fullkomlega brugðist eigin kenn-
ingum, fjölgun starfsfólksins er í
engu samræmi við þörfina og því
fer sem fer.
Því er heldur ekki að leyna að
stöðugar undanþágur hafa hvetj-
andi áhrif á undanskot. Undan-
þágur leiða til aukinna skattsvika,
frekar ætti að auka endurgreiðsl-
ur, t.d. á matvælum. Þegar mál
ganga lengra gerist það stundum
að sektirnar verða minni en nemur
hagnaðinum af skattsvikunum.
Ennfremur eru mál að velkjast
lengi í kerfinu, þangað til þau firn-
ast eða gleymast.
Það er forkastanlegt hjá ASÍ
og VSÍ að krefjast lækkunar á
virðisaukaskatti af matvælum,
því það getur leitt til þess að
kerfið fari í sama horf og sölu-
skattskerfið var lent í. Auk þess
skilar það aldrei þeim peningum
til launafólks sem til er ætlast.
Ég er viss um; að hækkun per-
sónuafsláttar og skattleysis-
marka, eða markvissar aðgerðir
á borð við hækkun barnabóta og
húsaleigubætur, hefði komið lág-
launafólki miklu betur.
Sumir segja að eftir höfðinu
dansi limirnir og það sem höfð-
ingjarnir hafist að hinir ætla að
sér leyfist það. Allir vita að sóun
og spilling ráðamanna leiðir til
vaxandi lausungar annarra. Þess
vegna þarf ekki bara að bæta
eftirlit, heldur ekki síður að bæta
siðferði — einnig siðferði ráða-
manna.
Höfundur er fulltrúi BSRB í
skattsvikanefnd fjármála-
ráðherra.

\
KAFFIBRENNSLA
AKUREYRAR HF