Morgunblaðið - 16.12.1993, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1993
íslensk glíma
og glímumenn
eftirÁsgeir
Víglundsson
út er komin bókin „íslensk
glíma og glímumenn“, útgefandi
og höfundur er Kjartan Bergmann
Guðjónsson. Eins og nafnið bendir
til fjallar þessi bók um íslensku
glímuna og þá menn sem stundað
hafa þá ágætu íþrótt. Bókin telst
til mestu verka sem íjallað hafa
um málefni glímunnar og er vissu-
íega kærkominn fengur öllum
sönnum áhugamönnum um íþrótt-
ina. Bókin er öll hin veglegasta, í
stóru broti með hundruð mynda
og er í allt 460 síður sem skiptast
í tuttugu og þrjá kafla og nafna-
skrá. I bókinni er birt æviágrip
fjölmargra glímumanna og er hún
mjög aðgengileg áhugafólki um
glímuna. Meginefnið er frá þessari j5n Valgeir Jónsson, KR, og Ólafur Haukur Ólafsson, KR, sýna glímu-
öld enda þekkir Kjartan það tíma- brögð. Hælkrókur á hægri fót, byrjun, rétt fyrir fall.
bil best þar sem hann hefur verið
áhugamaður um glímu frá sjö ára
aldri eða í sjötíu og fímm ár.
í fyrsta og öðrum kafla er fjall-
að um uppruna þjóðaríþróttarinn-
ar frá því fyrir landnám, en síðan
þróun hennar fram til okkar daga.
Sérstaklega skemmtilegt er að
lesa um glímuiðkun í helstu skól-
um þjóðarinnar áður fyrr. Þá er
lýst bændaglímum sem er elsta
fyrirkomulag í glímukeppni og
sagt frá frægri bændaglímu eins
og á Grund 1840 þegar ekki færri
en 60 glímumenn voru í hvoru liði.
í þriðja kafla er stutt umfjöllun
um glímubúnað. Fjórði kaflinn í
bókinni fjallar um „Glímubrögð og
varnir". Þar er greint frá og mynd-
ir sýndar af glímubrögðum og
vömum í íslenskri glímu. Þá birt-
ist hér mynd af Jóni Birgi Vals-
syni og Ólafí Hauki Ólafssyni sýna
utanfótarhælkrók, en þeir eru báð-
ir kunnáttumenn í íslenskri glímu.
Höfundur fjallar um nöfn á glímu-
brögðum og er ég sammála höf-
undi að ósæmandi sé að nota
langskuðamafnið í stað utanfótar-
hælkróks. Fimmti og sjötti kafli
fjalla um byltuákvæði, giímulög
og keppnisfyrirkomulag. Skrá er
yfír alla íslandsmeistara í glímu
frá 1947 tl 1991 í öllum þyngdar-
flokkum, en árið 1947 gekkst
Kjartan Bergmann fyrir því að til
landsflokkaglímu væri stofnað en
þá_ var hann framkvæmdastjóri
ISÍ. Ég tel að reglugerðum um
sérstök glímumót og glímulög GLÍ
hefði mátt sleppa í bókinni. Sjö-
undi kafli er um undirbúning í
glímukennslu. Áttundi kafli er um
ýmis glímufélög og Glímusamband
Islands. í níunda kafla er gefíð
nokkurra þekktra glímumanna
sem hafa ritað um íslenska glímu
„Ég sem st]'órnarmaður
í stjórn glímudeildar
KR þakka Kjartani
Bergmann alveg sér-
staklega fyrir þetta
glæsilega verk.“
fyrr á tímum. Þættir sumra þess-
ara manna hafa ekki veri prentað-
ir en eru geymdir á Landsbóka-
safninu. Ritgerðir þessar eru fróð-
legar heimildir og hafa aldrei ver-
ið birtar áður allar saman. Tíundi
kaflinn er mjög góður en þar eru
ítarlegar frásagnir um konungs-
glímumar sem vora háðar 1874,
1907 og 1921 og greinar um alla
þátttakendur í þeim keppnum. í
ellefta kafla er athyglisverð frá-
sögn og fróðleg frá Ölympíuleik-
unum í London 1908 og í Stokk-
hólmi 1912. í tólfta kaflanum er
sagt frá Jóni Þorsteinssyni og glí-
musýningarferðum hans hérlendis
og erlendis. Þrettándi kafli skýrir
frá tildrögum að upphafí íslands-
glímunnar á Akureyri 1906 og
greint frá öllum þeim sem hafa
orðið handhafar Grettisbeltisins,
glímukappar íslands. Fjórtándi
kafli greinir frá framkvöðlum Ár-
manns og Skjaldarglímu þeirra
sem hófst 1908. í fímmtánda og
sextánda kafla segir frá íslensku
glímunni í KR og Víkveija og
greinir frá sigurvegurum í innan-
félagsglímum. Sautjándi kaflinn
fjallar um skjaldarhafa Skarphéð-
Sniðglíma á lofti með hægra fæti,
ins. Átjándi kaflinn segir frá
nokkram minnisstæðum glímu-
mönnum eins og Sverri Runólfs-
syni, stofnanda glímufélags í
Reykjavík 11. mars 1873 og
Glímu-Gesti sem var einn af glæsi-
legustu íþróttamönnum á 19. öld
og varð frægur fyrir glímu við þá
Bessastaðamenn. Afburða-
skemmtilegar eru frásagnir höf-
undar af Benedikt Siguijónssyni
eða öðru nafni Fjalla-Bensa og
Guðna Albert Guðnasyni kónga-
bana frá Súgandafirði. Síðustu
kaflar eru um íslensku glímuna í
Borgarfírði, Snæfellsnesi, Dala-
sýslu, Norðurlandi, Austurlandi og
í Vestmannaeyjum.
byijun, og við lok útfærslu.
Á þeim áram sem Kjartan Berg-
mann var framkvæmdastjóri
íþróttasambands íslands mun sú
hugsun hafa vaknað hjá honum,
að nauðsynlegt væri að semja sögu
íslensku glímunnar. Hann hafði
viðað að sér miklum fróðleik á
ferðum sínum um landið í viðtölum
við gamla glímumenn, sem verið
höfðu þátttakendur og glímuiðk-
endur fyrir og eftir aldamótin
1900. Sumir þeirra höfðu, verið
þátttakendur í fyrstu Íslandsglí-
munum á Akureyri.
Kjartan Bergmann var ritstjóri
Árbókar íþróttamanna um skeið
og skrifaði í Árbókina urti íslenska
glímu, einnig í Iþróttablaðið og
dagblöðin. Hann var einn af höf-
undum Glímubókarinnar, sem út
kom 1968 og er kennslubók í
glímu. Kjartan aflaði sér upplýs-
inga eftir því sem hægt var og
skráði úrslit glímukeppni allt frá
1888.
í árbók íþróttamanna, sem kom
út á vegum ÍSÍ á tímabili, birtist
á árinu 1947 fyrsti þáttur Kjart-
ans um málefni íslensku glímunn-
ar undir nafninu „Ágrip af sögu
glímunnar". Þar var einnig upphaf
á frásögn hans um „Minnisstæða
glímumenn".
Ég sem stjórnarmaður í stjórn
glímudeildar KR þakka Kjartani
Bergmann alveg sérstaklega fyrir
þetta glæsilega verk og er þess
alveg fullviss að bókin sé nauðsyn-
leg eign öllum þeim sem áhuga
hafa á glímu og íslenskri menn-
ingu. Að lokum langar mig að
minnast á samtal sem ég átti við
hann rétt áður en bókin kom út.
Ég spurði Kjartan hvort bókin
væri ekki dýr, þá svaraði hann því
til að hann væri orðinn 81 árs
gamall og væri ekki ríkur maður
en áhugi sinn fyrir málefnum ís-
lensku glímunnar væri svo mikill
að hann horfði ekki í kostnaðinn.
Þetta lýsir öllu sem þarf að lýsa,
hverskonar hugðarefni glíman er
fyrir honum.
Bókin er prentuð í prentsmiðj-
unni Odda og hefur ekkert verið
sparað til verksins, enda er bókin
mjög falleg og vel unnin. Bókin
fæst í bókabúðum Eymundssonar
og bókaforlagið Þjóðsaga sér um
dreifingu.
Höfundur er gjaldkeri
glímudeildar KR.
lElUKINM
Selurinn Snerri
• og
Palli var einn í heiminum
hafa verið þýddar á tugi tungumála íöllum heimsálfum.
Sígildar jólagjafir til islenskra barna.
Bókaútgáfan Björk.