Morgunblaðið - 23.10.1997, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1997 39
með að fá vinnu. Þar láta fordómarn-
ir ekki á sér standa.
Þess vegna er ekki alltaf nóg að
útlendingarnir vilji vinna, því at-
vinnurekendur sneiða hjá útlendum
nöfnum, jafnvel þó að um sé að ræða
útlendinga, sem eru fæddir og aldir
upp í Danmörku og tala því dönsku
eins og aðrir.
Þetta er veigamikil ástæða fyrir
miklu atvinnuleysi í þessum hópi.
Einnig tekur danska kerfið stirðlega
á móti fólki með próf og reynslu er-
lendis frá. Hárgreiðslukona frá Bosn-
íu, sem vann þar í 20 ár áður en hún
flýði til Danmerkur í stríðinu fær
hvorki próf sitt né starfsreynslu við-
urkennda. Hún þarf fyrst að fara í
danskan hárgreiðsluskóla, þar sem
20 ára starfsreynsla er metin til hálfs
árs starfsreynslu og námið tekur um
3 ár. Háskólaborgarar eiga ekki auð-
veldara uppdráttar.
Krafan sem útlendingar mæta er
því annars vegar að þeir fái sér vinnu,
en hins vegar eru nám og störf ekki
metin. Þá er oft ekki annað úrræði
til staðar en láglaunastörf og þegar
danskir atvinnurekendur sigta út-
lendu nöfnin úr þá eru úrræðin oft
ekki önnur en atvinnuleysi eða sjálf-
stæður smáatvinnurekstur.
Ekki þurrka út menningu
Dönskukunnáttan hjá miðaldra og
eldri innflytjendum er oft bágborin.
Áður var lítil áhersla lögð á dönsku-
kunnáttu en nú er afstaðan önnur.
Útlendingar eiga ekki að læra dönsku
til að þóknast innfæddum, heldur til
að verða sjálfbjarga.
Það hefur til dæmis sýnt sig að
kvenfólk, sem ekki kann dönsku, er
alveg upp á eiginmanninn komið og
í raun innilokað. Ef þær eiga til
dæmis í hjónabandserfiðleikum eða
sæta misbeitingu af hálfu eigin-
mannsins eru aðstæður þeirra hrika-
legar.
Áður var aðlögun feimnismál því
það átti að styrkja útlendinga í að
halda eigin menningu. Augu æ fleiri
eru nú að opnast fyrir því að útlend-
ingum er enginn greiði gerður ef
ekki eru gerðar kröfur um dönsku-
kunnáttu. Þá eiga þeir ekki athvarf
í dönsku þjóðfélagi, heldur aðeins í
eigin menningarkima. Og kröfur um
dönskukunnáttu þurfa ekki að þýða
að fólk fái ekki að tala eigið mál,
heldur aðeins að það þurfi líka að
kunna dönsku, ofan á móðurmálið.
í skólum hefur orðið deiluefni
hvort leyfa eigi stúlkum að bera
blæju en niðurstaðan er að það eigi
þær að fá. Kóranskólar eru til en
þeir eru einkaskólar utan við danska
skólakerfið. Almennt eiga krakkarnir
að fá að halda menningarlegum sér-
kennum sínum, meðan það stangast
ekki á við eðlilega skólagöngu þeirra.
Ung gengi og gamalt
einangrað fólk
Hinn áþreifanlegi vandi, sem af
innflytjendum hlýst, stafar einkum
Sjálfstæðismenn segja boðaða orkuverðslækkun blekkingarleik
Morgunblaðið/RAX
UM 80 manns starfa nú við framkvæmdir við byggingu stöðvarhúss raforkuversins sem verið er að reisa
á Nesjavöllum.
Leitað leiða til að
standa undir lækkun
Minnihluti Sjálfstæðisflokksins í borgarstjóm
Reykjavíkur telur boðaða lækkun raforkuverðs
í borginni blekkingarleik. Formaður stjómar
veitustofnana segir að allra leiða hafí verið
leitað til að stuðla að lækkun.
af einangrun þeirra í eigin hópum,
bæði þar sem of margir safnast sam-
an í einu bæjarfélagi og unglingar
sem hópast saman í einangruð gengi.
Það eru því ýmis bæjarfélög, sem
eiga í mestu vandræðum með hverfi,
þar sem hlutfall útlendinga er hátt,
til dæmis í Árósum, Óðinsvéum og
Kaupmannahöfn. Þennan vanda
þekkir hinn nýi innanríkisráðherra
rækilega.
Undanfarið hafa orðið átök í slík-
um hópum í þessum borgum þar sem
innflytjendur eru samanþjappaðir í
hverfi, sem Danir flytja frá eða forð-
ast, þegar hlutfallið verður hátt og
þegar hlutfail skólakrakka af erlend-
um uppruna er orðið 90 prósent.
Athyglin beinist æ meir að annarr-
ar kynslóðar innflytjendum, börnum
og unglingum, fæddum í Danmörku
eða sem fluttu þangað sem börn.
Þeir eiga fáa eða enga danska vini,
en deila heidur ekki hugsunarhætti
foreldranna. í þessum hópum er oft
tilhneiging til að mynda gengi sem
á stundum leiðast út í smáglæpi og
óknytti. Ýmis bæjarfélög hafa tekið
þessa hópa föstum tökum.
Á Amager við Kaupmannahöfn
hafa lögreglan og félagsmálayfirvöld
náð sambandi við gengi, drifið krakk-
ana i íþróttir og annað sem vekur
áhuga og gleði. Reynslan er mjög
jákvæð, krakkamir koma auga á
annað í lífinu en hangs, fá skilning
á gildi menntunar og komast í tengsl
við fullorðna, sem geta stutt og leitt.
En þetta er ekki starf sem ber árang-
ur yfir nótt. Að sögn kunnugra tekur
það um þrjú ár að ná árangri.
Enn sem komið er eru innflytjend-
ur sjaldséðir í menntaskólum og enn
sjaldséðari í háskólum. Áhugi þeirra
á sjálfstæðum atvinnurekstri endur-
speglast hins vegar í aðstreymi þeirra
í verslunarskóla þar sem þeir eru
víða orðnir þriðjungur eða fjórðungur
nemenda, mest Pakistanar, Tyrkir
og frá forðum Júgóslavíu.
Það hefur leitt til vandræða þar
þar sem þeir þykja oft hafa lélegar
forsendur til náms, meðal annars
ónóg tök á dönsku. Þeir blandast
ekki dönskum nemendum þvi útlend-
ingarnir halda sig í stórum hópum,
meðan dönsku krakkarnir eru fáir
saman og umgangast á annan hátt.
Gamla fólkið er yfirleitt heima við
og á framfæri fjölskyldunnar en eft-
ir því sem fjölgar í þeim hópi mun
þörfín fyrir sérstaka umönnun fyrir
erlend gamalmenni aukast. í Svíþjóð
og víðar hefur verið komið upp elli-
heimilum fyrir útlendinga þar sem
mál þeirra er talað og gamla fólkið
fær mat eins og það er vant. En
þetta er ekki kröfuhart fólk, iðulega
illa talandi á dönsku og tekur það
sem að því er rétt.
Margmenning ekki rétta orðið
Orðin margmenning og marg-
menningarsamfélög eru iðulega not-
uð í umræðu um innflytjendur og
flóttamenn. í Danmörku á það vart
við. Því fer svo fjarri að útlendingar
setji svip á samfélagið í heild og
dönsk gildi eru enn í fyrirrúmi. Marg-
ir benda á að innflytjendur eigi yfir-
leitt fleiri börn en Danir, svo hlutföll-
in kunni að breytast í framtíðinni.
Þar á móti kemur að skólinn er mót-
aður dönskum hugsunarhætti og
dönskum venjum.
Áfram verður þó mikilvægt að
vinna gegn einangrun einstakra hópa
á einstökum svæðum. Einstaka út-
lendingar hafa haslað sér völl í stjórn-
málum og nýlega varð Óðinsvé fyrsta
• bæjarfélagið til að koma sér upp
útlendingaráði, kosnu af innflytjend-
um.
Það er erfitt að ímynda sér að
danskir krakkar, sem nú ganga í
skóla með innflytjendum og eiga vini
í þeim hóp muni eftir 40-50 ár
standa og tauta eins og danski bif-
vélavirkinn gerir. En eins og er leys-
ist vandinn um innilokaða hópa ekki
af sjálfu sér og hann leysist heldur
ekki þó að Danir hætti að taka á
móti útlendingum eins og Danski
þjóðarflokkurinn vill. Evrópskar regl-
ur um móttöku flóttamanna eru í
bígerð og þeim verða Danir að fylgja.
Á meðan verður eflaust reynt að
aðlaga nýbúana dönsku samfélagi í
erfiðum bæjarfélögum, en það er
langtíma þraut. Bifvélavirkinn og
skoðanabræður hans hafa nóg að
tauta um á meðan.
MEÐAL þeirra ráðstafana
sem væntanlega verður
gi'ipið til í því skyni að
gera boðaða 2-3%
lækkun á orkuverði frá Rafmagn-
sveitu Reykjavíkur mögulega frá og
með næstu áramótum er að leggja
niður klak- og seiðaeldisstöð Raf-
magnsveitunnar í Elliðaárdal.
Að sögn Alfreðs Þorsteinssonar,
formanns stjórnar veitustofnana
Reykjavíkurborgar, myndu sparast
með þessu 10-15 milljónir króna
árlega, og Rafmagnsveitan myndi
framvegis kaupa seiði í Elliðaárnar
frá einkaaðilum. Alfreð segir þetta
eitt af mörgu sem nú sé til skoðunar
í því skyni að lækka tilkostnað og
gera orkuverðslækkunina mögu-
lega.
Gunnar Jóhann Birgisson, borgar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins, segir
tilkynningu um væntanlega orku-
verðslækkun blekkingarleik.
5% raunlækkun á
kjörtímabilinu
Alfreð sagði í samtali við Morgun-
blaðið að 1,7% hækkun sem varð á
raforkuverði Rafmagnsveitunnar
síðastliðið vor hefði verið vegna 3,2%
hækkunar á gjaldskrá Landsvirkjun-
ar, og ef tillit hefði verið tekið til
hækkunar á tilkostnaði
Rafmagnsveitunnar hefði
hækkunin þurft að vera
meiri en 1,7%.
„Miðað við neysluvísi-
töluna hefur orðið 2%
raunlækkun á orkuverði Rafmagn-
sveitunnar á þessu kjörtimabili, og
ef væntanleg 2-3% lækkun er tekin
með í reikninginn má segja að raun-
lækkunin á raforkuverði til Reykvík-
inga hafi orðið 5% á kjörtímabilinu,"
sagði Alfreð.
Hann sagði að hvorki Rafmagns-
veitan né Hitaveita Reykjavíkur
hefði hækkað gjöld sín í samræmi
við neysluvísitölu á kjörtímabilinu.
Ýmislegt hefði verið gert til að halda
hækkunum Rafmagnsveitunnar í
skefjum og fleira væri framundan.
Þannig hefðu ítarlegri verklagsregl-
ur verið teknar upp og rafmagnseft-
irliti hefði verið breytt í átt til sparn-
aðar.
„Það er til skoðunar að leggja
klak- og séiðaeldisstöðina í Elliðaár-
dal niður og taka upp viðskipti við
fyrirtæki sem geta annast þetta fyr-
ir Rafmagnsveituna. Þá höfum við
selt allt íbúðarhúsnæði sem var í
eigu Rafmagnsveitunnar og þar fell-
ur niður rekstrarkostnaður auk þess
sem inn koma tekjur vegna sölunn-
ar. Núna um áramótin kemur svo
til framkvæmda nýtt og hagkvæmt
innheimtukerfi og öllum deildum
Rafmagnsveitunnar hefur verið gert
að leita vel í sínum ranni til að ná
niður kostnaði í því skyni að gera
2-3% lækkun orkuverðsins mögu-
lega,“ sagði Alfreð.
Hann sagði að með tilkomu raf-
orkuversins á Nesjavöllum væri að
skapast svigrúm til orkuverðslækk-
ana á næstu árum. Virkjunin væri
það hagkvæm að hún færi fljótt að
hafa áhrif og það skipti Reykvíkinga
miklu máli að hagnaður af þeirri
framkvæmd færi að skila sér eins
og framundan væri sjáanlegt.
„Það eru að vísu í dag
ekki nein áform uppi um
að fara að lækka gjaldskrá
Hitaveitunnar, en hún er
ein sú lægsta í landinu.
Hitt er annað mál að ég
sé samt fyrir mér að innan ekki
mjög langs tíma getum við líka far-
ið að skoða lækkun þar vegna hag-
kvæmninnar í sambandi við virkjun-
ina á Nesjavöllum," sagði Alfreð.
Kynnt í mikilli fljótfærni
Gunnar Jóhann Birgisson sagði í
samtali við Morgunblaðið að raf-
magnsverð hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur hefði hækkað um 3%
árið 1996 og 1,7% síðastliðið vor.
Leiða mætti rök að því með hliðsjón
af lánskjaravísitölu að hækka hefði
mátt rafmagnsverðið eitthvað meirá,
en í ljósi allra þeirra hækkana sem
orðið hefðu á gjaldskrám Reykjavík-
urborgar á þessu tímabili væri ljóst
að þær hefðu í heild sinni verið langt
umfram almennar verðlagshækkan-
ir. Hann sagðist hins vegar fagna
hugmyndum um lækkun raforku-
verðsins, en hann gagnrýndi hins
vegar vinnubrögðin sem viðhöfð
hefðu verið í þessu sambandi.
„í fyrsta lagi er þetta kynnt í
mikilli fljótfærni, án þess að það
hafi fengið umfjöllun þeirra aðila
sem fjalla um málefni veitustofnana
hjá borginni. Málið hafði þannig
ekki verið tekið fyrir í veitustjórn,
en þó var fundur í veitustjórn daginn
áður en lækkunin var kynnt á blaða-
mannafundi. Þetta mál hafði heldur
ekki fengið neina umfjöllun í borgar-
ráði. Mín tilfinning er því sú að Al-
freð Þorsteinsson hafi hlaupið upp
með þetta mál í ljósi þeirrar gagn-
rýni sem meirihlutinn hefur setið
undir vegna kjaradeilu kennara og
það sé verið að reyna að finna eitt-
hvert mál til að tefla fram í þeirri
umræðu. Mér finnst því einkennileg
lykt af þessu máli,“ sagði Gunnar
Jóhann.
Hann sagði að jafnframt þætti
honum mál þetta einkennilegt þar
sem aðeins væru fáir mánuðir síðan
raforkuverðið í Reykjavík hafí verið
hækkað um 1,7%. Hann ásamt fleir-
um hefði gagnrýnt þá hækkun með-
al annars með þeim röksemdum að
komast mætti hjá hækkuninni með
hagræðingaraðgerðum og með því
að nýta að hluta til arð sem borgin
fær nú í fyrsta sinn greiddan frá
Landsvirkjun.
„Nú er rafmagnslækkunin meðal
annars rökstudd með sömu rök-
semdum og ég notaði í minni gagn-
rýni fyrir þremur mánuðum siðan.
Þá var ég sakaður um pólitískt upp-
þot og að ég væri ekki samkvæmur
sjálfum mér i umræðunni. Núna eru
þeir að beita sömu röksemdum vi'ð
að rökstyðja það að lækkun sé
möguleg og ég hlýt að spyrja mig
þeirrar spurningar hvort rafmagns-
verðið hafi ekki verið hækkað í vor
til þess að hægt yrði að lækka það
núna. Það fínnst mér vera útgangs-
punkturinn í þessu öllu saman,“
sagði Gunnar Jóhann. —
Svigrúm til
lækkana á
komandi árum