Morgunblaðið - 23.10.1997, Blaðsíða 48

MORGUNBLAÐIÐ
^48 FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1997
AÐSEIMDAR GREINAR
„Reykja-
neshrað-
brautin“
REYKJANES-
BRAUTIN sem hluti
af þjóðvegi nr. 41 hef-
ur lengstum verið í
hugum landsmanna
skilgreind sem leiðin
frá Hafnarfirði til
Keflavíkurflugvallar
og umræðan oftast
snúist um hættur
samfara akstri á þeirri
leið. Reykjanesbraut-
in er þó miklum mun
lengri og nær allt frá
mörkum Miklubrautar
og Sæbrautar í
Reykjavík, þaðan til
Kópavogs, Garðabæj-
*' ar, Hafnarfjarðar og
vegna
Á 2.
Kristján
Pálsson
til Reykjanesbæjar og Keflavíkur-
flugvallar. Þessi braut nær því að
vera einn umferðarþyngsti innan-
bæjarvegur landsins, einn umferð-
arþyngsti tengivegur landsins frá
Breiðholtsbraut til Hafnarfjarðar
og umferðarþyngsti landsbyggðar-
þjóðvegur landsins frá Hafnarfirði
til Reykjanesbæjar og Keflavíkur-
flugvallar.
Nauðsynlegar
vegaframkvæmdir
Þegar rætt er um Reykjanes-
brautina er því nauðsynlegt að átta
sig á því hvaða kafla brautarinnar
er verið að ræða um. Þessi braut
er eins og flestir vita þreföld og
jafnvel fjórföld í gegnum Reykjavík
en einföld eftir að komið er út úr
Reykjavík. Mikilla úrbóta er þörf
á Reykjanesbrautinni og ljóst að
ekki verður undan því vikist við
afgreiðslu næstu vegaáætlunar á
Alþingi að framkvæmdir á þessari
leið fái forgang.
í þessari umfjöllun um Reykja-
nesbrautina ætla ég til hægðar-
auka að skipta henni í -þrjá hluta,
1. hluti frá mótum Miklubrautar
og Sæbrautar að Breiðholtsbraut,
2. hluti frá mörkum Breiðholts-
brautar og Kópavogs að Hvamma-
braut í Hafnarfirði og 3. hluti frá
Hvammabraut til Keflavíkurflug-
vallar.
Vegakerfinu á allri þessari leið
þarf að gjörbreyta vegna gríðar-
legs umferðarálags þó að aðgerðir
til úrbóta séu mismunandi eftir
aðstæðum. Á 1. hluta þarf fyrst
og fremst að byggja upp mislæg
gatnamót við Bústaðaveg, Stekkj-
arhvamm og Breiðholtsbraut til að
losna við þær miklu tafir sem verða
uppi
á umferðinni
umferðarljósa.
kafla er umferðin orð-
in 15-20 þús. bílar á
dag sem er miklu meiri
umferð en vegurinn
ber og því nauðsynlegt
að tvöfalda hann
ásamt byggingu mis_-
lægra gatnamóta. Á
3. kafla er umferðar-
þunginn og umferðar-
hraðinn svo mikill að
framúrakstur er mjög
áhættusamur. Mikil
hætta skapast einnig
á þessum kafla þar
sem venjubundið við-
hald dugir ekki til að
þeim öryggiskröfum

PCIbmogfúguefni
wm
1«
Stórhöfða 17, við Guilinbrú,
sími 567 4844
halda
sem eru nauðsynlegar.
SV-hornið eitt atvinnusvæði
Þegar rætt er um úrbætur á
Reykjanesbrautinni þarf að átta
sig á atvinnuuppbyggingu svæðis-
ins og framtíðinni á því sviði.
Mikilla úrbóta er þörf á
Reykjanesbrautinni.
Kristján Pálsson telur
ljóst að ekki verði undan
þeim vikist við af-
greiðslu næstu vega-
áætlunar á Alþingi.
Atvinnuhagsmunir íbúa á
Reykjavíkur- og Reykjanessvæð-
inu hafa um langan tima verið
sameiginlegir og höfuðborgarbúar
sótt vinnu til Suðurnesja og Suður-
nesjamenn sótt vinnu í borgina.
Um 600 höfuðborgarbúar starfa á
Keflavíkurflugvelli; hjá varnarlið-
inu, viðhaldsskýli Flugleiða, í
Leifsstöð og hjá verktökunum og
keyra á milli daglega.
Umsvifin á Keflavíkurflugvelli
eru mikil og til marks um það þá
fór rúmlega 1 milljón farþega á
síðasta ári um flugvöllinn. Vöru-
flutningar voru um 23.300 tonn á
8.1. ári, þar af voru 14.100 tonn
flutt úr landi, mest fiskur, og er
vöxturinn í þessum þætti starfsem-
innar á vellinum um 40% á síðustu
tveim árum.
Eins og þessar tölur bera með
sér þá eru borgaraleg umsvif á
Keflavíkurflugvelli veruleg og hafa
verið vaxandi á síðustu árum. Ef
áform Flugleiða um stóraukin um-
svif í flugrekstri ganga eftir eykst
starfsemin á Keflavíkurflugvelli
enn hraðar en áður. Umferð um
Reykjanesbrautina hefur aukist
um 10% á s.l. þrem árum sam-
kvæmt úrtakskönnun. Þeir sem
hafa kynnt sér kosti Reykjanes-
fyrir
steinsteypu.
Léttir
meðfærilegir
viöhaldslitlir.
^Ávallt tyrirliggjandi.
Góð varahlutaþjónusta.
"Cö Þ. Þ0RGBÍMSS0N & C0 Ármúla 29, simi 38640
FYRIRLIGGJAHDI: GÚLFSLÍPIVÉLAR - RIPPER ÞJÖPPUR - DJELUR
STEYPUSAGIR - HRJERIVÉLAR - SAGARBLðfl - Vönduð Iramleiflsla.
kjördæmis til uppbyggingar á at-
vinnurekstri vita að möguleikar
svæðisins eru stórlega vannýttir
og vil ég nefna hér nokkur dæmi
þar um.
Nýting Keflavíkurflugvallar hef-
ur verið sáralítil miðað við þá
möguleika sem þar eru til staðar.
Orkunýting á orkusvæði Hitaveitu
Suðurnesja gæti verið miklu meiri
bæði í gufu- og rafmagnsöflun.
Stóriðjumöguleikar eru á Keilisnesi
og í Höfnum og liggur þar fyrir
hönnun á álveri og magnesíum-
verksmiðju, möguleikar á salt- og
efnaframleiðslu í Saltverksmiðj-
unni á Reykjanesi eru einnig mjög
miklir. Allir þessir möguleikar
verða nýttir fyrr en síðar enda býr
stærstur hluti þjóðarinnar á SV-
horni landsins. Sameiginlegir at-
vinnuhagsmunir höfuðborgarbúa
og Suðurnesjamanna verða því enn
meiri á komandi árum.
Tvöföldun réttlætanleg
Umferðin um Reykjanesbraut-
ina frá Hafnarfirði til Keflavíkur-
flugvallar (3. kafli) er í dag um 6
þús. bílar á sólarhring að meðal-
tali allt árið. Að sumra mati er það
ekki nægjanlega mikil umferð til
að réttlæta tvöföldun kaflans.
Samkvæmt stöðlum frá Bandaríkj-
unum þarf umferðin að vera um
8-14 þús. bílar til þess.
Umferðarþunginn er mjög mikil
á þessari leið og álagspunktarnir
miklir á vinnutíma, allt upp í
15.000 bílar miðað við heilan sólar-
hring. Umferðin er einnig mjög
hröð og því ekkert sem má útaf
bregða svo ekki fari illa og má
segja að lýsing brautarinnar hafi
bjargað því að ekki hafa orðið al-
varlegri óhöpp á brautinni en raun
ber vitni síðasta ár. Fyrir fólk sem
ekur varlega þá getur þessi leið
þó verið hrein martröð, stöðugur
framúrakstur sem skapar einnig
mikla hættu fyrir mótumferðina,
bílar klessa sig alveg að næsta bíl
og langar bílalestir myndast. Þessi
mikla og hraða umferð er jafnt að
vetrinum sem sumrinu og veldur
það mjög miklu sliti á brautinni
eftir nagladekkin. Þetta veldur því
að ekki hefst undan að endurnýja
malbikið eins og þeir sjá sem keyra
brautina í votviðri, vatnsrásir
myndast mjög fljótt í nýlagt mal-
bikið og því stöðug hætta á því
að bílarnir fari á flot. í amerískum
stöðlum er ekki gert ráð fyrir
nagladekkjum né þeim misjöfnu
veðurskilyrðum sem hér eru. Af
öryggisástæðum og vegna umferð-
arþungans eru því full rök fyrir
tvöföldun brautarinnar á kafla 3
strax.
Hraðbraut með
„skuggagjaldi“
Þær framkvæmdir sem hér hafa
verið nefndar á 1., 2. og 3. kafla
Reykjanesbrautarinnar kosta um
5,2 milljarða króna sem skiptast
þannig, að 1. kafli er áætlaður
kosta 1,3 milljarða kr., 2. kafli 2,1
milljarð og 3. kafli 1,8 milljarða
króna samkvæmt áætlun Vega-
gerðar ríkisins. Það er Ijóst að svo
kostnaðarsöm framkvæmd verður
ekki fjármögnuð á einni vegaáætl-
un sem er aðeins til fjögurra ára.
Til að dreifa þessum kostnaði svo
hægt sé að vinna allt verkið í einum
áfanga, má nota aðferð sem þekkt
er erlendis frá, þ.e. að semja við
verktaka um byggingu og fjár-
mögnun framkvæmdanna, sem
yrðu endurgreiddar á næstu 20
árum af vegaáætlun með svo-
nefndu „skuggagjaldi“. Það felur
í sér að endurgreiðslur til verktak-
ans verði miðaðar við Qölda bíla
sem fara um hvern kafla brautar-
innar á ári. Með þessu móti má
gera ráð fyrir því að 1. kafli greið-
ist á 5-10 árum, 2. kafli á 10-15
árum og 3. kafli á 15-20 árum.
Þessi aðferð raskar ekki vegafram-
kvæmdum í öðrum kjördæmum.
Þar verður komin hin eiginlega
hraðbraut Islendinga inn í 21. öld-
ina, „Reykjaneshraðbrautin“.
Höfundur er alþingisirmdur
Sjálfstæðisflokksins í
Reykjancskjördæmi.
Orkurannsókn-
ir í áratugi
Á ÞESSU ári er
þess minnst á Orku-
stofnun að 30 ár eru
liðin frá setningu
gildandi orkulaga en
á grundvelli þeirra
var stofnunin sett á
laggirnar. Jafnframt
hafa skipulagðar
vatnamælingar og
j arðhitarannsóknir
verið stundaðar í 50
ár.
Af þessu tilefni
gengst Orkustofnun á
morgun, föstudaginn
24. okt., fyrir ráð-
stefnu undir heitinu
Orkuvinnsla í sátt við umhverfið.
Þar munu ýmsir talsmenn stofn-
ana sem vinna að orku- og um-
hverfismálum skýra sjónarmið
sín, en iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra, Finnur Ingólfsson, mun
setja ráðstefnuna með ávarpi.
Ráðstefnan, sem er öllum opin,
verður haldin á Grand Hótel
Reykjavík og hefst hún kl. 9 og
lýkur um kl. 17.
Upphaf orkuvinnslu á íslandi
Saga orkuvinnslu á íslandi er
um aldargömul. Jarðhiti var fyrst
nýttur til upphitunar um aldamót-
in síðustu, en það var á Sturlu-
reykjum í Reykholtsdal. Fyrsta
vatnsaflsvirkjunin til rafmagns-
framleiðslu var reist í Hafnarfirði
1904. Hægt miðaði þó áfram
framan af öldinni. Stærstu skref-
in á fyrri hluta aldarinnar voru
stigin með lagningu hitaveitu í
Reykjavík um og fyrir seinna stríð
og með Sogsvirkjunum, en sú
fyrsta, Ljósafossvirkjun, tók til
starfa 1937.
Stórstíg aukning á orkuvinnslu
varð þegar hafist var handa við
virkjun jökulvatna með Búrfells-
virkjun 1966 og víðfeðmri hita-
veituvæðingu sem fylgdi í kjölfar
olíukreppanna á áttunda og
níunda áratuginum.
Orkurannsóknir
Rannsóknir á orkulindunum
hafa verið nokkuð samhliða þróun-
inni í nýtingu þeirra. Vatnamæl-
ingar eru undirstaða virkjunar
vatnsfalla. Slíkar athuganir voru
fyrst gerðar hérlendis sumarið
1881 af norskum manni. Síðan liðu
nær fjórir áratugir þar til lands-
verkfræðingi var fengið þetta
verkefni, en skikkur komst ekki á
vatnamælingar fyrr en raforku-
málastjóraembættið var sett á lag-
girnar eftir seinna stríð undir for-
ystu Jakobs Gíslasonar. Vatna-
mælingar á vegum þess embættis
hófust fyrir hálfri öld, 1947.
Á sama tíma tók jarðhitadeild
til starfa við raforkumálastjóra-
embættið. Því má segja að skipu-
lagðar rannsóknir á jarðhita eigi
sér jafnlanga sögu, en áður hafði
Rannsóknarráð ríkisins þó sinnt
þeim málum.
Orkustofnun
Ný orkulög voru sett 1967. Með
þeim og annarri löggjöf var gerð
umfangsmikil breyting á öllum
orkumálum, sem fól í sér aðskilnað
framkvæmda og rekstrar frá rann-
sóknum og ráðgjöf. í þessu skyni
var Landsvirkjun sett á fót, Raf-
magnsveitur ríkisins aðskildar frá
raforkumálaskrifstofunni og skrif-
stofunni breytt í Orkustofnun.
Umsvif Orkustofnunar hafa
verið mikil þessi 30 ár, en þó
breytileg: Mest voru þau þegar
hitaveituvæðingin gekk yfir og
virkjað var við Kröflu. Árið 1983
störfuðu þannig um 150 manns
við stofnunina og ársveltan var
nær 600 m.kr. á núgildandi verð-
lagi. Um þessar
mundir starfa um 90
manns við stofnunina,
en ársveltan nemur
um 400 m.kr.
Skipulagi Orku-
stofnunar var breytt
um sl. áramót með það
að meginmarkmiði að
skilja framkvæmd
rannsókna frá ráð-
gjafar- og stjórnsýslu-
hlutverki stofnunar-
innar. Orkustofnun
hefur þannig verið
aðlöguð nútímalegum
sjónarmiðum um opin-
beran rekstur. í þeim
búningi vonast stofnunin til að
geta hér eftir sem hingað til verið
stjórnvöldum og orkurekstri lands-
manna að gagni við heilladijúga
nýtingu á hinum miklu auðlindum
sem felast í fallvötnum landsins
og hitanum í iðrum jarðar.
Orkustofnun minnist 30
ára afmælis síns með
ráðstefnu um orku-
vinnslu í sátt við um-
hverfið, segir Þorkell
Helgason, þar sem
ýmsir talsmenn stofn-
ana sem vinna að orku-
og umhverfísmálum
skýra sjónarmið sín.
Þrír menn hafa veitt Orkustofn-
un forstöðu: Jakob Gíslason raf-
orkumálastjóri varð fyrsti orku-
málastjórinn, en 1972 tók Jakob
Björnsson við því embætti, sem
hann gegndi í nær aldarfjórðung,
en núverandi orkumálastjóri, Þor-
kell Helgason, tók við af honum
fyrir ári.
„Orkuvinnsla í sátt við
umhyerfið“
Nú er svo komið í orkuvinnslu
okkar að 85% landsmanna njóta
jarðvarma til hitunar og nánast
allir aðrir hafa kost á rafmagni í
sama skyni. Raforkuframleiðsla
íslendinga mun innan tveggja ára
verða sú mesta í heimi m.v. íbúa-
tölu. Engu að síður hefur aðeins
rúmur tíundi hluti hagkvæmrar
vatnsorku verið virkjaður og sára-
lítill hluti háhita, sem þó er talinn
vera a.m.k. hálfdrættingur á við
vatnsorkuna.
Ekki þarf að nýta nema þriðj-
ung þessarar orku í orkufrekum
iðnaði til þess að útflutningsverð-
mæti afurða hans verði meiri en
allra sjávarafurða landsmanna.
En orkuvinnsla sem og aðrar
athafnir mannsins lætur hið nátt-
úrulega umhverfi ekki með öllu
ósnortið. Hvað viljum við ganga
langt i þessum efnum? Hvað er
það sérstaklega í náttúrunni sem
vernda ber? Hvernig skal meta og
forgangsraða í þeim efnum? Þetta
er meðal þeirra spurninga sem
fyallað verður um á afmælisráð-
stefnu Orkustofnunar á morgun.
Það er von Orkustofnunar að
með þessari ráðstefnu verði stuðl-
að að fijórri og málefnalegri um-
ræðu um hvernig fara megi saman
skynsamleg nýting hinna auðugu
orkulinda landsins til atvinnusköp-
unar og umhyggja fyrir mikilúð-
ugri náttúru landsins.
Höfundur er orkumálastjóri.
Þorkell
Helgason