Morgunblaðið - 11.11.1997, Blaðsíða 33

Morgunblaðið - 11.11.1997, Blaðsíða 33
MORGUNBLAÐIÐ LISTIR ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 1997 33 Fiðrildi á sverðseggjum, eða alnetið til komi þitt ríki... SÍFELLT erum við mannskepn- urnar að ljúka upp nýjum heimum og bregða slagbrandi fyrir aðra þekktari. Til góðs eða ills. Ekki síst við Islendingar, sem erum fram- sæknastir þjóða, eða því viljum við a.m.k. trúa. Það lesmál er hér fer á eftir er ritað í tilefni af komu nokk- urra áhugaverðra og efnilegra fínnskra ungskálda til okkar hingað í íslenska nóvemberkulið, en skáldin munu, svo sem vænta mátti, kynna verk sín bæði í Norræna húsinu og hinu glæsta Gunnarshúsi; nú mið- stöð Rithöfundasambands Islands. Sum þessara skálda eru þeim er þetta ritar dável kunn, önnur síður, og mun lesmálið að líkindum draga dám af því. Heil skurn - brotin skurn I veröld hins unga skjólstæðings Smillu, snáðans Esaja (Peter Hoeg: Lesið í snjóinn) var allt heilt, töl- urnar voru heilar, hvorki brot, né brotabrot, steinarnir voru steinar, ekki blágrýti, líparít, eða granat og stjörnuhvolfið heimur sem skapaði sig, átti sig sjálfur, hvorki leikvang- ur karlsvagna, reikistjarna, né halastjarna. Esaja naut þeirrar „gæfu“ að komast hjá því að sjá þennan heim heimanna, þann hinn heila, splundrast. Hann, barnið, fæddist til hans heils og hvarf úr honum heilum. Við hin, sem ekki urðum fórnardýr vitskertra, fé- gráðugra vísindamanna, við hin, sem uxum úr grasi sáum allar heildir sundrast, ævaforn sannindi verða að bábiljum: því sem við vild- um trúa á af einlægni hjartans langaði okkur ekki síður til að skellihlæja að. Eftir nægilega lang- vinn átök innri gilda af þessu tagi urðum við bara skratti klókir póst- módernistar; annað tveggja stofn- anabundnir geðklofar; hausar fullir af gildum og matsatriðum sem háðu samfelldan innri díalóg, eða lista- menn í þrotlausri leit að inntaki og formi, liðtæku í nútímanum. Nema hvort tveggja væri. Við urðum að minnsta kosti heil í því að vera safn brotabrota úr öllu því sem er. Ver- öld okkar póst-módernista er ekki heimur heilda, samstæðna, sam- hverfa, rökkeðja, eða paradigma. Ekki einu sinni sjálfíð er það sem það var úm og eftir tíma Freuds: Seiðketill hvata, með meðvitund og samvisku sem rammgert lok á katl- inum þeim arna, svo ekki sé minnst á matreiðslumanninn sem annaðist kokke-ríið; þann fulltrúa æðri gilda, siðmenningar og meints réttlætis. Það var hann sem átti að næra okk- ur hin á samsuðu hins sjálfsagða og þess forboðna, en hann, einmitt hann, var fjarri góðu gamni. Fari hann og veri. Niður með Dannebrog og Union Jack; drögum fána skáldskaparins að hún! Auðvitað erum við öll asnar með góðan sinekk! Góður skáldskapur heldur Esaja, barninu, á lífi. Nú fögnum við upp- vakningi sem aldrei dó. Og góða veislu gjöra skal með „Samfélagi lifandi skálda" (Nioren Voiman liitto), félagsskap sem gegnir lykil- hlutverki í samþættingu sjónrænna lista, framsækinnar tónlistar og skáldskapar. Nálega helmingur skáldanna sem eru í forystu samfé- lagsins er þannegin ýmist rokktón- listarmenn, eða textahöfundar fyrir rokkhljómsveitir, auk eiginlegra ritstarfa sinna. S.s. listræn marg- miðlun. Samtökin gefa út tímarit, vaka yfir því þjóðþrifamáli að verk yngri skálda fái tilhlýðilega umfjöll- un og njóti verðskuldaðrar athygli, gefa út árbók, skipuleggja nám- skeið í skapandi ritlist, efna til upp- lestra/uppákoma. í því er hér fer á eftir verða hinir einstöku gestir frá „Samtökum lifandi skálda“ kynntir lauslega. Martin Enckell, f. 1954, er elst og Eg er þess fullviss að fjölbreytileikinn og' heilindin í verkum þeirra finnsku skálda er sækja okkur heim getur orðið okkur vegvísir, skrifar Lárus Már Björnsson í tilefni komu fínnskra skálda til íslands, en skáldin munu m. a. kynna verk sín í Gunnarshúsi klukkan 20 í kvöld, í Norræna húsinu klukkan 18 á morgun, miðvikudag, og í Gerðarsafni á fimmtudag. Martin Enckell Tomil Kontio jafnframt þekktast þeirra skálda er nú sækja okkur heim. Ekki mun ofsagt. að Enckell sé eitthvert al- þjóðlegasta skáld sinn- ar kynslóðar í Evrópu. Fyrsta ljóðasafn hans „Rristaltárar“, 1974, þótti gefa óvenju góð fyrirheit. Segja má að þar feti hann um margt slóðir „módernistanna görnlu", Södergrans, Diktoniusar og frænda síns, Rabbe Enckells. Ekki leið þó á löngu uns skáldið unga gerð- ist hallt undir fram- sækna list gjörningafólks og sýru- rokkara. Sá finnski skáldahópur sem mun gleðja okkur með hingað- komu sinni er um sumt runnin und- an rifjum skáldahópsins „Kain“, sem Enckell hefur tilheyrt um árabil. Enckell má sem hægast lýsa sem e.k. George Orwell, eða Jack Kerou- ac okkar tíma í því að hann hefur flakkað og flækast víðar en flest skáld er mér eru kunn. Asía og Rússland, eða þó einkum St. Peters- burg og Moskva hafa verið hans „kjörslóðir“ og hefur hann og skáldahópur hans haldið uppi virk- um menningartengslum við þessi svæði með gagnkvæmum þýðingum og birtingu verka, auk upplestra og gjörninga. Enekell hefur þó farið fetið að almennri viðurkenningu og hefur sú för ekki ávallt legið eftir rauðum dreglum. Ykjulaust sló hann þó almennt í gegn með bókinni „Pravda Love“, (Sönn ást) 1983, en sú bók er einkar sérstæð blanda prósa og ljóðlistar. Eftirhreytur blómabarnakynslóðarinnar, ásamt hinni nýju, finnsku pönk-kynslóð tók bókinni og skáldinu opnum örmum, enda megininntak hennar heldur skuggalegt næturlíf Helsinkiborgar og bísalíferni hvers konar. Skáldið varð óumbeðið ókrýndur talsmaður nýrrar kynslóðar án þess að hafa beinlínis staðið í biðröð eftir slíki'i útnefningu! Strembin ár fylgdu í kjölfarið. Það var í raun réttri ekki fyrr en með bókinni „Gud All-En“ (Guð einn saman), 1989, sem Enckell hlaut verðskuldaða upp- reisn æru. I kjölfarið hafa fylgt tvö meistaraverk, sem hafa skipað Enckell íröð fremstu og sérstæðustu ljóðskálda Norðurlanda nú um stundir, ljóðasöfnin „Kali“, 1993, (safnið ber heiti indverskrar gyðju) og „dár kárleken ár en dunkel och förödande fóreteelse“ (þar sem ástin er óljóst og eyðandi afl), 1996. „Býsönsk! áhrif frá Ekelöf eru hér nokkuð augljós glöggum lesanda. Undirritaður hefur orðið þeirrar ánægju aðnjótandi að fá að starfa með Enckell, bæði að kynningu ís- lenskrar samtímaljóðlistar í Finn- landi (Horisont, Vasa, 1994) og einnig við túlkun úrvals verka hans frá árunum 19741989 af sænsku á ís- lensku. Afrakstur þess starfs birtist í ljóðasafninu „Veraldir", 1993. Okk- ur sem til Enckells þekkjum er það tilhlökkunarefni að eiga þess kost að fá að hlýða á nýjustu verk hans í húsi Rithöfundasambands íslands við Dyngjuveg, svo og í Norræna húsinu. „Guð er til þær stundir sem Þú trúir, þær stundir sem Þú trúir, og einnig þær stundir sem Þú efast, þær stundir sem Þú efast.“ (Úr Veroldum, þýð. LMB) Alnetið, þú sem ert á himnum Ungskáldið Peter Mickwitz, f. 1964, er af nokkuð öðrum toga en Enckell. Þeir kumpánar eiga það þó sammerkt að yrkja á sænsku. Ljóðabækur Mickwitz eru: „i ljuset" (í birtunni), 1991, „om“ (hvort), 1993 og „Som du i mig nej“ (Líkt og þú í mér nei), 1997. Þá hefur hann gefið út ritgerðasöfn og birt ljóðaþýðing- ar. Mickwitz nam bókmenntafræði við Háskólann í Helsinki og við Aka- demíuna í Turku. Hann veitir nú forstöðu „avant-garde" forlaginu ai - ai, ásamt því að ritstýra The Finnish Literary Forum, sem er internet- tímarit um bókmenntir og listir. Mickwitz hefur haft forgöngu um að selflytja bókmenntirnar, en þó sér- ílagi ljóðið inn í sinn sýnilegasta allra heima, s.s. heim alnetsins. Mickwitz þvertekur fyrir að bókin, eða lesmálið sé á undanhaldi og með rafrænni útgáfustarfsemi sinni hef- ur hann einmitt fært fram sönnur á hið gagnstæða. Nú skal papírus- arsefinu ógnað með aðstoð rafleið- ara, skáldskapnum til vegsemdar. Mickwitz hefur gerst svo djarfmælt- ur að staðhæfa fullum fetum að mik- ilvægi ritmálsins fari stöðugt vax- andi og sé jafnvel að „slá sjónvarp- inu við. í samanburði við ritmálið er sjónvarpið hæggengur og stii-ðbusa- legur miðill. Það útheimtir óhemju fjárfestingar í mannafla og tækja- kosti meðan alnetið er skjótvirkara og taumlausara". Nuori Voima stendur að ljóðakynningarátakinu „rafrænn skáldskapur" í samstarfi við tímarit Mickwitz. Nokkurrar tortryggni hefur gætt meðal finnskra skálda gagnvart þessum nýja miðli, en þeim fer þó fjölgandi sem vilja - og þora. Samkvæmt spánnýjum upplýsing- um frá Finnlandi hefur Hjörtur Pálsson, skáld, þýtt nokkur ljóða Mickwitz í tilefni af komu hans hing- að og verður tilhlökkunarefni að fá að hlýða á þau er þar að kemur. Skáldið Tomi Kontio er f. í Helsinki árið 1966. Hann hefur stundað nám í heimspeki og fagur- fræði við Helsinkiháskóla. Ljóða- bækur hans eru tvær talsins: „Tans- sisalitaivaan alla“ (Undir danssalar- himni), 1993 og „Lukinkehra (Köngulóarvefur), 1996. Auk heldur liggja eftir hann skáldsagan „Uu- men“ (Djúpin), 1995 og smásagna- safnið „Saadyttömat" (Hinir ósóma- kæru), 1994. Kontio ritar einnegin rokktexta fyrir hljómsveitina Kelpa Pojat. Enda þótt Kontio hafi, að sögn eins helsta skipuleggjanda ferðarinnar gagnrýnandans og rit- gerðasmiðsins Mariu Santti, en hún er jafnframt einn ferðalanganna sem hingað koma, ekki síst unnið sér það til frægðar að „skrumskæla“ svo finnska tungu að ljóð hans séu að heita má óþýðanleg hlaut hann J.H. Erkko verðlaunin finnsku fyrir fyrstu Ijóðabók sína, sem þótti besta frumraun nýs skálds árið 1993. I ljósi þess að hið lítt skiljanlega gerir jafnan kröfur um að ímyndunaraflið, jafnt hið djúpa og hið grunna, sé þanið allt að endimörkum má vænta ögrandi framlags af hálfu þessa unga skálds. „Með eina nótt í vasanum" Markku Paasonen er hvað yngst- ur hinna finnsku gesta. Hann er fæddur í Oulu, árið 1967 og er höf- undur einnar ljóðabókar, auk rit- gerðasafna. Paasonen er heimspek- ingur að mennt og vinnur nú að doktorsritgerð um „fyrirbærafræði leiðans“ í kenningum Heideggers. Agnarstúfur úr Ijóðinu „gjöf‘ eftir Paasonen hljóðar svo í þýðingu Tapio Koivukari (sjá síðar): „dagurinn flýtur fram og til baka handan gluggans óhreint grátt fljót heilabörkur sem allra handa rusli er fleygt í: fiskineti, olíubrúsum, gömlum jakkaí sefinu sem andar tómleikanum, hinum eina guðdómlega, opinberun, sem dagurinn gaf okkur.“ í Ijóðum Paasonens er að finna líf- sneista; vitrun frammi fyrir hinu augljósa. „Jarðarberjaakrar að eilífu" Tapio Koivukari, f. 1959, er ásamt því að vera prósahöfundur helsti þýðandi Finna úr íslensku. Koivuk- ari, sem bjó hér á landi um skeið hefur m.a. þýtt verk Vigdísar Grímsdóttur. Meðal frumsaminna skáldsagna hans er verkið „Odinnin korpi“ (Hrafn Oðins), en þar gerir hann, í anda Bubba Morthens, skil lífsháttum farandverkafólks á ís- landi. Koivukari er sá eini íslensku- mælandi þeirra Finna sem sækja okkur heim að þessu sinni. Auk Koivukaris koma hingað þýð- endurnir og gagnrýnendurnir Tu- omas Nevanlinna, Silja Hiidenheimo og rithöfundurinn Riikka Takala. Allt er þetta hringferli; annað ekki! Austurlenskir lærifeður okkar hafa lengi vitað að þróun er ekki beinlínulaga, heldur hringlaga; allt leitar upphafs síns, hið brotna leitast við að verða heilt, hið forgengilega þráir eilíít líf, listamenn tjá kunn sannindi í sífellt nýjum myndum og þessar myndir, þessi form endurtaka sig í sífellu. Að vera -isti; súrrealisti, kúbisti, dadaisti, minimalisti, módernisti, póstmódernisti, eða hvað annað, er að festa sig við hið tíma- bundna, hið forgengilega. Hvers vegna ekki að endurvekja hið heila, leita snáðans Esaja sem býr í okkur öllum. Ég er þess fullviss að fjöl- breytileikinn og heilindin í verkum þeirra finnsku skálda er senn sækja okkur heim getur orðið okkur veg- vísir. Betri en enginn. Austan- vindar í Listasafni Islands Á TÓNLEIKUM í Listasafni Islands miðvikudaginn 12. nóv- ember kl. 20.30 mun Kolbeinn Bjarnason leika flaututónlist eftir japönsku tónskáldin Joji Yuasa, Kazuo Fukushima og Toru Take- mitsu, Kóreu- manninn Isang Yun, Banda- ríkjamanninn Harvey Soll- Kolbeinn berger og Mex- Bjarnason ikanann Mario flautulei Lavista. Takemitsu og Yun létust fyrir tæplega tveim árum og tónleikarnir eru helgaðir minningu þessara miklu meistara. Tónverkin eru flest nýleg en eiga sér mjög sterkar rætur í ævafornri aust- rænni (einkum japanskri) tón- listarhefð. Þetta á jafnt við um verk amerísku og asísku tón- skáldanna. Á tónleikunum mun Kolbeinn blása í „venjulega" flautu, alt- flautu og bassaflautu. Þeir hefj- ast klukkan hálf níu um kvöldið. Kvintett Corretto á Háskólatón- leikum HÁSKÓLATÓNLEIKAR verða í Norræna húsinu miðvikudag- inn 12. nóvember kl. 12.30. Kvintett Corretto leikur verk eftir Witold Lutoslawsky (1913- 1994), Eugéne Bozza (1905) og Jóhann Sebastian Bach. Kvintett Corretto var stofn- aður 1994. Meðlimir hópsins báru með sér menntun frá ólík- um heimshornum og einnig reynslu úr öðrum samleikshóp- um. Á þriggja ára starfsferli sínum hefur Kvintett Corretto víða komið fram, bæði á tónleik- um og við ýmis tækifæri. Kvintettinn skipa þeir Eirík- ur Örn Pálsson, trompet, Einar St. Jónsson, trompet, Emil Friðfinnsson, horn, Sigurður Þorbergsson, básúna og Þór- hallur Halldórsson, túba. Verð aðgöngumiða er kr. 400. Ókeypis íýrir handhafa stúd- entaskírteina. Dagskrá Há- skólatónleika má nálgast á vefn- um. Slóðin er: http://www.rhi.hi.is/Ig- unnag/tonlist/tonleikar.html Tónleikar til styrktar bág- stöddum CARITAS á íslandi efnir til tónleika í samstarfi við Hjálp- arstofnun kirkjunnar, í Krists- kirkju á sunnudaginn, 16. nóv- ember, kl. 17. Tónleikarnir eru til styrktar bágstöddum fyrir jólin. Flytendur eru Einar Jóhann- esson, Gunnar Kvaran, Hamra- hlíðarkórinn, Þorgerður Ing- ólfsdóttir, Nora Kornbluch, Ragnheiður Pétursdóttir, Signý Sæmundsdóttir, Steingrímur Þórhallsson og Zbigniew Dubik. Aðgangseyrir er kr. 1.200 og verða miðar seldir í Kirkjuhús- inu á Laugavegi 31, Eymunds- son í Kringlunni og við inngang- inn.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.