Morgunblaðið - 19.02.1998, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Þorkell
GUÐNI Emilsson sveiflar tónsprotanum á æfingu í Háskólabíói. Með honum á myndinni er Þóra Einarsdótt-
ir sópransöngkona, sem jafnframt kemur fram á tónleikunum.
Töfrar tónsprotans
--------------------------7-----------------------------------
kvöld verður tónsprotinn í hendi Islendings, Guðna Emilssonar,
sem býr og starfar í Þýskalandi. Orri Páll Ormarsson
forvitnaðist um hagi hans en íslenskir hljómsveitarstjórar
eru sannarlega ekki á hverju strái.
EIR eru ekki margir pilt-
amir sem vaxið hafa úr
grasi á íslandi, haldið að
því búnu utan til náms og
gerst hljómsveitarstjórar að at-
vinnu erlendis. I fljótu bragði mun-
um við Guðni Emilsson ekki eftir
neinum - það er að segja fyrir utan
hann sjálfan. Nokkrir hafa að vísu
aflað sér menntunar á þessu sviði
en nýtt hana í takmörkuðum mæli.
Guðni er aftur á móti í fullu starfi
sem hljómsveitarstjóri í Þýskalandi.
En hvers vegna í ósköpunum
dettur óhörðnuðum pilti frá eyju,
þar sem lífið snýst um fisk en ekki
hljómsveitir, í hug að hefja nám af
þessu tagi? „Þetta er góð spum-
ing,“ segir Guðni og skellir upp úr.
„Sennilega hefur þetta verið gam-
all draumur, gömul þrá. Eg hef
aUtaf haft góða tónheym og senni-
lega hefur sú staðreynd ýtt þessu
öllu af stað. Síðan spilaði forvitni
auðvitað inn í þetta líka.“
Þegar Guðni kom með sitt haf-
urtask tU Trossingen í Suður-
Þýskalandi árið 1986, 22 ára að
aldri, beið hans inntökupróf í tón-
Ustarháskólann í borginni. „Hvað
er ég eiginlega að gera héma?“
kveðst hann hafa hugsað þegar
hann frétti að af 250 umsækjend-
um um skólavist yrðu einungis 50
teknir inn. Síðan herti hann upp
hugann. „Stattu þig strákur!"
hugsaði íslendingurinn, beit á jaxl-
inn og viti menn, hann fékk inn-
göngu.
Við tók átta ára nám í hljóm-
sveitarstjómun og píanóleik en
Guðni varð að velja sér hljóðfæri
með tónsprotanum. „Þú verður
kominn heim eftir hálft ár,“ sögðu
kunningjamir á íslandi. Lái þeim
hver sem vill, smæð mannsins er
mikil andspænis þrítugum hamri.
„Sjálfur hugsaði ég h'tið út í þetta,“
segir Guðni og hverfur í huganum
aftur á byrjunarreit, „enda ekki til
neins, maður veit aldrei hvemig
svona utanlandsdvöl kemur til með
að þróast."
Harður heimur
Guðni náði hins vegar snemma
góðum tökum á náminu og skyndi-
lega átti það hug hans allan. „Ég
gerði mér strax grein fyrir því að
heimur hljómsveitarstjórans er
harður, markaðurinn er þröngur
og maður verður að leggja allt í
sölumar. Lengi vel tók ég til dæm-
is ekki sumarfrí, flengdist um allar
trissur til að sækja námskeið, með-
al annars í Frakklandi, Hollandi og
Tékkóslóvakíu sem þá var - læra
eitthvað nýtt. Auðvitað var þetta
ekld auðvelt en ég varð að gera
þetta ef ég ætlaði að ná árangri!"
Og árangurinn lét ekki á sér
standa. Prófessorinn í Trossingen
hvatti Guðna óspart til dáða og að
sex ámm liðnum, árið 1992, þótti
honum unginn hafa burði tÚ að
fljúga úr hreiðrinu. „Hann tók þá
upp símann - við erum að tala um
mann með góð sambönd víðsvegar
um Evrópu - og skyndilega var ég
kominn á flug sem gestastjómandi.
Á þessum tímapunkti var ég farinn
að gera mér grein fyrir því að ég
ætti góða möguleika á að gera
hljómsveitarstjómun að atvinnu
minni. Það tækifæri hugðist ég
ekki láta mér úr greipum ganga.“
Guðni átti þó enn eftir tveggja
ára göngu að meistaraprófinu en
hafði orðið mjög frjálsar hendur í
skólanum. Prófessorinn hafði næg-
an tíma fyrir hann enda var Guðni,
þegar hér er komið sögu, sá eini úr
hópi tuttugu manna, sem hófu
námið, sem enn var í skólanum.
Enginn hinna hafði fengið inn-
göngu í meistaranámið. ,Á sínum
tíma fannst mér prófessorinn alltof
harður þegar hann ákvað að hleypa
mér einum áfram í meistaranámið
enda voru nokkrir efnilegir strákar
í hópnum. Eftir á að hyggja skil ég
hins vegar afstöðu hans betur,
markaðurinn er svo harður og
óvæginn að það er ekki forsvaran-
legt fyrir mann í hans aðstöðu að
hvetja menn til áframhaldandi
náms nema hann sé sannfærður
um að þeir geti bjargað sér. Hann
hafði trú á mér og fyrir það er ég
afskaplega þakklátur."
Guðni gerir góðan róm að að-
stöðunni í tónlistarháskólanum í
Trossingen, þar sé alit til alls.
„Þarna hafði maður greiðan að-
gang að hljómsveitum, bæði
kammer- og sinfóníuhljómsveitum,
sem er alls ekki sjálfsagður hlutur í
tónlistarháskólum. Það skiptir auð-
vitað sköpum fyrir nemendur í
hljómsveitarstjórnun. Sérðu fiðlu-
leikara fyrir þér efna til tónleika án
fiðlu?“
Mikil lyftistöng
Meistaranáminu lauk Guðni árið
1994 og skömmu síðar tók hann við
sínu fyrsta starfi, sem aðalhljóm-
sveitarstjóri sinfómuhljómsveitar
æskunnar við tónlistarháskólann í
Tubingen í Þýskalandi. Er hann
þar enn. „Það var mikil lyftistöng
fyrir mig að taka strax til starfa.
Þar fyrir utan er mikill tónlistar-
áhugi á þessum slóðum og unga
fólkið sérlega áhugasamt."
Hljómsveitin hefur starfað í ald-
arfjórðung, unnið til fjölda verð-
launa og ferðast um víðan völl. í
hljómsveitarstjóratíð Guðna hefur
hún meðal annars farið í tónleika-
ferðir til Spánar og Frakklands og
nú stendur fyrir dyrum ferð til
Japans, þar sem haldnir verða sex
tónleikar í apríl.
En Guðni hefur fleiri hnöppum
að hneppa. Fyrir nokkru var hann
ráðinn til Þýska tónlistarráðsins,
þar sem hann sinnir hinum ýmsu
verkefnum annað veifið. Meðal
annars gerir hann töluvert af því
að ferðast um Þýskaland og víðar
með hljómsveitir, kammer- og sin-
fóníuhljómsveitir, sem ráðið rekur.
Líkar honum starf þetta vel. „Það
er mikil gróska í starfsemi Þýska
tónlistarráðsins enda hafa stjórn-
völd verið óspör á fjárframlög til
þess. Ég hef tekið að mér mörg
skemmtileg verkefni fyrir ráðið og
núna er til dæmis verið að skipu-
leggja tónleikaferð kammersveitar
undir minni stjóm til Suðaustur-
Asíu á næsta ári.“
Og Guðni lætur ekki þar við sitja
- hann er einnig aðalstjómandi
tveggja ólíkra kammersveita. „í
vetur tók ég við nýstofnaðri kamm-
ersveit í Tubingen, Ensemble 23,
sem sérhæfir sig í flutningi 20. ald-
ar tónlistar og í Tuttlingen stjóma
ég kammersveit bæjarins, sem er
aðeins að hálfu leyti skipuð at-
vinnumönnum í faginu. Þar er ein-
göngu spiluð rómantísk músík. Það
kemur sér hins vegar vel að hljóm-
sveitimar skuli vera svona ólíkar
enda er mikilvægt fyrir menn sem
eru að afla sér reynslu að koma
sem víðast við - spila allt frá Bach
til Stockhausens."
Við allt þetta bætist að Guðni
gegnir stöðu prófessors við Sum-
mer Academy of Conductors í Bi-
el/Bienne í Sviss, þar sem hann
kennir einn kúrs yfir sumartímann.
Þá kemur hann reglulega fram
sem gestastjómandi vítt og breitt
um heim, þó aðallega Evrópu.
Aldrei ánægður
Það fer ekkert á milli mála að
maðurinn situr ekki auðum hönd-
um en hvemig metur hann stöðu
sína á þessum tímapunkti? Er
hann ánægður? „Ég er sáttur við
mína stöðu, maður á aldrei að vera
ánægður, allra síst þegar maður er
svona ungur,“ segir Guðni og hlasr,
án þess þó að orðin séu léttvæg. Án
óbilandi metnaðs og dugnaðar væri
hann ekki þar sem hann er í dag!
Um það er engum blöðum að fletta!
„Það eru forréttindi að hafa ekki
þurft að víkja af þeirri braut sem
ég er á og markmiðið er að sjálf-
sögðu að halda ótrauður áfram. Ég
er kominn með góðan umboðs-
mann sem er að vinna að mínum
málum af miklum krafti. Hún er ef
til vill ekki stærsti umboðsmaður-
inn í Þýskalandi, en myndi hann
ekki bara setja mig neðst á listann?
Þetta er líka manneskja sem ég get
treyst og það skiptir ekki svo litlu
máli í fagi þar sem refimir leynast
víða.“
Guðni stjómar nú Sinfóníu-
hljómsveit Islands öðra sinni á tón-
leikum. Segir hann hljómsveitina í
mjög háum gæðaflokki. „Það sætir
furðu að við skulum ekki nýta okk-
ur SÍ betur í landkynningarskyni
því þegar öllu er á botninn hvolft
er menningin besta kynningin,
hvort sem það era myndlistar-
menn, rithöfundar, söngvarar eða
hljómsveitir. Ég vil því nýta þetta
tækifæri til að skora á íslensk
stjómvöld að styðja betur við bakið
á hljómsveitinni, meðal annars með
því að taka virkan þátt í að fjár-
magna tónleikaferðir hennar til út-
landa - hljómsveitin mun ekki
bregðast því trausti.“
Segir Guðni íslensk stjómvöld
geta tekið Þjóðverja sér til fyrir-
myndar í þessum efnum. Þar í
landi styðji ríkisvaldið menninguna
með ráðum og dáð. „Skyldi svo
sem engan undra, hvenær kynnir
maður landið sitt nóg?“
Á undanfornum tólf áram hefur
Guðni ekki farið varhluta af áhuga
Þjóðveija á Islandi, náttúra lands-
ins, menningu og sögu. Hann velk-
ist því ekki í vafa um að koma Sin-
fóníuhljómsveitar íslands til
Þýskalands myndi vekja verð-
skuldaða athygli. ,Áhugi á ís-
lenskri tónlist er víða mikill í
Þýskalandi og ég er sannnfærður
um að vel skipulögð tónleikaferð SI
til landsins myndi auka þann áhuga
veralega.“
Tónlistarhús, takk!
En hvað segir hljómsveitarstjór-
inn um aðbúnað Sinfómuhljóm-
sveitar Islands að öðra leyti?
„Leyfðu mér að taka dæmi! I Tutt-
lingen, sem er 35 þúsund manna
bær í Þýskalandi, er verið að
byggja tónlistarhús fyrir 880 millj-
ónir króna. Engin atvinnuhljóm-
sveit er í bænum, aðeins kammer-
sveitin sem ég stjóma. Við þetta
bætist að í liðlega tuttugu kíló-
metra fjarlægð er Trossingen, þar
sem era tvö tónlistarhús. Með
þetta í huga hlýtur maður að
spyrja sig, hvers vegna er ekkert
tónlistarhús í Reykjavík?"
Guðni efast ekki um að slíkt hús
myndi borga sig upp á skömmum
tíma. .Áuðvitað er Island lítið sam-
félag en gróskan í tónlistarlífi
landsins er með ólíkindum. Hugs-
aðu þér hvílík lyftistöng tónlistar-
hús yrði fyrir Sinfóníuhljómsveit-
ina og íslenska tónlistarmenn yfir
höfuð. Það er því ekki eftir neinu
að bíða, við verðum að taka ákvörð-
un um þetta mál - basta, eins og
ítalirnir segja! Sjálfur væri ég boð-
inn og búinn að leggja hönd á plóg-
inn, til dæmis með því að efna til
ágóðatónleika, og ég veit að það á
við um marga aðra.“
En hvað ber framtíðin í skauti
sér fyrir þennan 34 ára gamla
hljómsveitarstjóra? „Ég á ekki von
á öðra en að halda kyrra fýrir í
Þýskalandi - enn um sinn að
minnsta kosti. Þar hef ég komið ár
minni vel fyrir borð, er í góðu starfi
og það er konan mín líka en hún
staríar sem píanókennari í
Tiibingen. Ég þekki orðið hvern
krók og kima þama úti, ef þannig
má að orði komast, snjóboltinn er
stöðugt að hlaða utan á sig og fyrir
vikið hoppa ég ekki svo auðveld-
lega í burtu. Er heldur nokkur
ástæða til þess?“
Hvað ef þér yrði, dag einn, boðið
að taka við starfi aðalhljómsveitar-
stjóra Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands? „Þú segir nokkuð,“ svarar
Guðni, hugsi, og neyðist nú til að
endm-meta framtíðaráform sín frá
granni. „Mér yrði mikill heiður
sýndur ef sú staða kæmi einhvem
tíma upp og myndi án efa hugsa
málið mjög vandlega. Annars hef
ég ekki velt þessum möguleika fyr-
ir mér áður, þannig að sennilega er
best að láta svarið bíða betri tíma.
Það skyldi þó aldrei vera?“
Mozart og Mussorgskíj
GUÐNI Emilsson verður ekki eini gestur Sinfóníu-
hljómsveitar íslands á tónleikunum í kvöld, þar
verða einnig Þóra Einarsdóttir sópransöngkona og
Hákon Leifsson, tónskáld og kórstjóri með meiru,
sem kynna mun efnisskrána.
Koma þar tvö tónskáld við sögu. Fyrri hluti tón-
leikanna er helgaður verkum Mozarts. Fluttur
verður forleikurinn að Töfraflautunni, aría Paminu
úr sömu óperu og aría Súsönnu úr Brúðkaupi Fíg-
arós. Síðan mun Þóra syngja mótettuna Exultate,
jubilate, sem Mozart samdi 17 ára að aldri.
Eftir hlé verður fluttur lagaflokkurinn Myndir á
sýningu sem Rússinn Modest Mussorgskij samdi und-
ir áhrifum frá málverkum landa síns Victors Hart-
manns. Ýmsir listamenn hafa spreytt sig á að útsetja
Myndir á sýningu fyrir hljómsveit, en verkið var
samið fyrir pfanó, og á Ravel heiðurinn af útsetning-
unni sem leikin verður á tónleikunum í kvöld.