Morgunblaðið - 19.02.1998, Blaðsíða 50

•50 FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
ÚTLÁNAAFSKRIFTIR
LÁNASTOFNANA
Þórður Ragnar
Ólafsson Hafliðason
I MORGUNBLAÐINU 18. janúar
sl. birtist grein eftir Þorvald Gylfa-
son, prófessor, „Upplýsing og lífs-
kjör“. I greininni er m.a. fjallað um
bankamál á íslandi. Þar er sér-
staklega vikið að útlánatöpum
banka og fjárfestingarlánasjóða
hér á landi og samanburði við hin
Norðurlöndin. Þá sakar ÞG Seðla-
banka Islands um að hafa leynt
upplýsingum um útlánatöp í ís-
lenskum lánastofnunum. I eftirfar-
andi umfjöllun er gerð tilraun til
þess að leiðrétta ýmsan misskiln-
ing sem kemur fram í grein ÞG og
skýra önnur atriði sem hafa verður
í huga þegar fjallað er um útlána-
afskriftir lánastofnana. Vitnað er í
grein í tímariti Seðlabanka Finn-
lands, Bank of Finland Bulletin nr.
8 1995, sem ber heitið „The
eondition of Nordic banks and fut-
ure prospects post-crisis“. I þess-
ari grein er fjallað um norrænu
bankakreppuna og er þar sýnt ým-
islegt talnaefni úr rekstri og efna-
hag banka á Norðurlöndunum og
efnahag viðkomandi landa yfir
nokkurt árabil til ársins 1994.
Talnaefnið nær ýmist frá árunum
1982, 1987 eða 1989. M.a. er sýnd
þróun útlánaafskrifta á tímabilinu
1989-1994 fyrir einstök lönd. Ekki
kemur annað fram í greininni en að
um sé að ræða banka en ekki fjár-
festingarlánasjóði. Talnaefni fyrir
%ísland var tekið saman af banka-
eftirliti Seðlabankans og voru þær
upplýsingar gefnar í þeirri trú að
þær væru sambærilegar við talna-
efni frá hinum Norðurlöndunum.
í grein ÞG er bent á að fjárfest-
ingarlánasjóðir hér á landi séu um
helmingur bankakerfísins í víðum
skilningi og að þeir stundi útlána-
starfsemi, sem sé að langmestu
leyti í höndum viðskiptabanka í
hinum löndunum fjórum og hefði af
þeim sökum átt að taka sjóðina
með við samanburðinn á útlánatöp-
unum.
I þessu sambandi er rétt að
vekja athygli á að
íbúðalánasjóðir ríkis-
ins eru meðtaldir í
„bankakerfinu í víð-
um skilningi". I árs-
lok 1996 mátti skipta
bönkum og fjárfest-
ingarlánasjóðum hér
á landi í 3 megin
flokka eftir stærð
efnahagsreiknings:
Innlánsstofnanir
49%, íbúðalánasjóðir
ríkisins 38% og at-
vinnuvegasjóðir 13%.
Þeir lánasjóðir sem
falla undir hugtakið
atvinnuvegasjóðir
eru í aðalatriðum þeir
sjóðir sem falla nú undir lög nr.
123/1993 um lánastofnanir aðrar en
viðskiptabanka og sparisjóði og
féllu fjTst undir eftirlit bankaeftir-
Okkur sýnast svona
skrif bera vott um vissa
vanþekkingu og ekki
laust við að þar gæti
þráhyggju, segja Þórð-
ur Olafsson og Ragnar
Hafliðason, en tilefnið
er grein Þorvaldar
Gylfasonar í Morgun-
blaðinu 18. janúar sl.
lits Seðlabanka íslands frá og með
árinu 1994. Færa má rök fyrír því
að starfsemi banka og sparisjóða
hér á landi hafí verið á þrengi-a
sviði en almennt gerist hjá við-
skiptabönkum og sparisjóðum á
hinum Norðurlöndunum og er þá
íyrst og fremst átt við að banka-
stofnanir hér á landi hafi sinnt
langtímafjármögnun í minna mæli
en annars staðar. Að þessu er vikið
í greinum, sem birst hafa í Fjár-
málatíðindum, sbr. grein Bjarna
Braga Jónssonar i Fjármálat. nr. 2
1994, bls. 169 og 170, og grein
Ragnars Hafliðasonar í Fjármálat.
nr. 1 1993, bls. 64. Ennfremur í
Hagtölum mánaðarins, ágúst 1994
og enskri útgáfu Hagtalna mánað-
arins, þ.e. Economic Statistics,
nóvember 1994.
I grein Bjarna Braga og í grein-
unum í Hagtölum mánaðarins,
bæði í íslensku og ensku útgáfunni
eru útlánaafskriftir fyrir Island
jafnframt sýndar með og án fjár-
festingarlánasjóða til að gefa skýr-
ari mynd af þróuninni á Islandi að
þessu leyti í samanburði við hin
Norðurlöndin og eru þá teknir með
sjóðir sem venjulega eru ekki skil-
greindir sem fjárfestingarlánasjóð-
ir eins og Atvinnutryggingarsjóður
útflutningsgreina og Hlutafjársjóð-
ur. Hins vegar fínnast ýmsar teg-
undir af lánastofnunum og byggða-
sjóðum á hinum Norðurlöndunum
sem ekki eru meðtaldir í talnaefn-
inu vfír útlánatöp banka og er því
ekki sjálfgefið að tölur fyrir Island
sem sýna banka og fjárfestingar-
lánasjóði samtals séu að fullu sam-
bærilegar við útlánatöp banka ein-
göngu í öðrum löndum, sbr. eftir-
farandi samanburð milli landa. I
tilvitnaðri grein Bjarna Braga
Jónssonar í Fjármálatíðindum er
ítarlega fjallað um útlánatöpin og
samanburð við önnur Norðurlönd.
Tafla 1 sýnir útlánaafskriftir
banka á Norðurlöndunum í hlut-
falli við verga landsframleiðslu á
tímabilinu 1989-1994 svo og árin
1995 og 1996 fyrir ísland og Dan-
mörku. Fyrir Island og Danmörku
eru ennfremur sýndar tölur að
meðtöldum fjárfestingarlánasjóð-
um hér á landi og fjárfestingar-
lánasjóðum (realkreditinstitutter) í
Danmörku. Fyrir tímabilið 1989-
1994 er um að ræða sömu tölur og
birtust í tilvitnaðri tímaritsgrein
finnska Seðlabankans ef frá er
taldir aukadálkarnir með lánasjóð-
um og realkreditinstitutter fyrir
Island og Danmörku.
Samanburðurinn milli Islands og
Danmerkur í töflu 1 sýnir að með
því að leggja saman útlánatöp
banka og lánasjóða fyrir Island
kann tapið að vera ofmetið í sam-
anburði við útlánatap hjá bönkum
eingöngu í öðrum löndum. Með
hliðsjón af framansögðu verður
vart talið að upplýsingum um út-
lánatöp hér á landi hafi verið leynt.
í grein ÞG er vikið að setu eins
bankastjóra Seðlabankans í stjórn
Fiskveiðasjóðs og sú staðreynd
tengd meintri leynd varðandi út:
lánatöp fjárfestingarlánasjóða. I
þessu sambandi er rétt að upplýsa
að árlegar útlánaafskriftir Fisk-
veiðasjóðs námu að meðaltali 1,2%
af útlánum og ábyrgðum sjóðsins á
árunum 1989-1996 samanborið við
2,0% fyrir innlánsstofnanir. I sam-
ræmi við þau lög sem gilt hafa um
Fiskveiðasjóð undanfama áratugi
hefur Seðlabanki íslands tilnefnt
einn fulltrúa í stjórn sjóðsins og
hefur einn bankastjóra bankans
verið sá fulltrúi. Þessi skipan mála
SöluaðUar um land allt
Umax Astra GlQs p
Nettur 30 faita lita-faordskanni
Hámarksupplausn: 4800x4800 dpí
frá kr. 17.900
Umax Astra 1200s
30 faita litaskanni fyrirtækja
Hámarksupplausn: 9600 X 9600 dpi
kr. 39.900
Umax Powerlook 11
36 faita litaskanni fagmanna
Hámarksupplausn: 9600 x 9600 dpi
kr. 159.900
Við bjóðum viðskiptavinum okkar breiða línu af búnaði til myndvinnslu
frá UMAX. Við eigum mikið úrval af skönnum sem henta bæði áhuga-
og atvinnumönnum og stafrænar myndavélar sem opna nýja og skemmtilega
leið í gerð hvers kyns kynningarefnis.

UMAX

Umax MDX 8000
Fráfaær stafræn myndavél
Upplausn: 1000 x 800 pixlar
kr. 39.900
NÝHERJI
- Verslun -
Skaftahllð 24 - 105 Reykjavlk
Simi: 569 7700 - Fax: 569 7799
www.nyherji.is
hélst til loka árs 1997 þegar Fjár-
festingarbanki atvinnulífsins hf. yf-
irtók rekstur sjóðsins. I grein ÞG
segir: „Leyndin dró dilk á eftir sér,
eins og vænta mátti, því að af-
skriftirnar og útlánatöpin hér
heima eru nú komin langt fram úr
sambærilegu tjóni á hinum Norð-
urlöndunum fjórum." Og ennfrem-
ur: „Þegar útlánatapið var komið
upp í 40 milljarða króna íyrir þrem
árum hvatti ég til þess í grein hér í
Morgunblaðinu, að opinber rann-
sókn yrði látin fara fram. Nú, þeg-
ar tapið er komið upp í 67 milljarða
skv. upplýsingum Seðlabankans,
leyfi ég mér að ítreka þessa til-
lögu.“ Vandséð er með hvaða hætti
meintar ófullnægjandi upplýsingar
um útlánatöp fjármálastofnana hér
á landi í tilvitnaðri grein í tímariti
finnska Seðlabankans tengjast út-
lánatöpum síðustu ára á Islandi.
Eins og taflan hér á undan sýnir
hefur þróun útlánatapa verið með
svipuðum hætti og í Danmörku
þegar litið er á tímabilið 1989-1996
í heild og gefur sá samanburður
ekki tilefni til tilvitnaðra stóryrða
ÞG um þróun útlánatapa hér á
landi á síðustu árum. Utlánaaf-
skriftir hafa farið lækkandi hér á
landi frá árinu 1992. Miðað við
upplýsingar úr árshlutauppgjörum
íyrir íyrri helming ársins 1997 má
reikna með áframhaldandi lækkun
útlánaafskrifta. Sambærilegar töl-
ur fyrir önnur Norðurlönd en Dan-
mörku eru ekki fyrir hendi en þó
er ljóst að útlánaafskriftir hafa far-
ið lækkandi í öllum löndunum á
undanfórnum árum. A tímabilinu
1989-1994 námu útlánaafskriftir
innlánsstofnana og fjárfestingar-
lánasjóða hér á landi samtals 54
ma.kr. á árslokaverðlagi 1996 og á
árunum 1995 og 1996 námu sam-
bærilegar tölur samtals rúmlega 8
ma.kr. eða samtals rúmlega 62
ma.kr. á tímabilinu 1989-1996.
Tafla 2 sýnir nánari sundurliðun
milli innlánsstofnana og fjárfest-
ingarlánasjóða.
Með útlánaafskriftum er átt við
gjaldfærð varúðarframlög í af-
skriftareikning útlána vegna lík-
lega tapaðra lána. Þegar útséð er
um að kröfur innheimtist eru þær
færðar út á móti áður bókfærðum
varúðarframlögum í afskrifta-
reikningnum. Inni á afskriftareikn-
ingnum eru því stöðugt fjárhæðir
til að mæta bæði vafasömum kröf-
um, sem innheimtumeðferð er ekki
lokið á, og kröfum sem líkur eru
Nýtt verð á
GIRA Standard.
Gæði á
góðu verði.
s5L
S. GUÐJÓNSSON ehf.
Lýsinga- og rafbúnaður
Auðbrekka 9-11 • Sími: 554 2433
Blað allra landsmanna!
- kjarni málsins!