Morgunblaðið - 19.02.1998, Qupperneq 42

42 FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
*
A að taka upp hreppa-
flutninga á öldruðum
Reykvíking'um?
EINS OG kunnugt er
hefur íbúðum fyrir aldr-
aða fjölgað mjög á und-
anfórnum árum, aðal-
lega í Reykjavík. Á
sama tíma hefur legu-
rými fyrir aldraða á höf-
uðborgarsvæðinu dreg-
ist saman, þrátt fyrir
vaxandi fólksfjölda. í
grein hér í blaðinu 6.
september sl., segir Sig-
urbjöm Bjömsson
læknir m.a. frá því að
legurýmum fyrir aldr-
aða á hjúkrunardeildum
aldraðra á sjúkrahúsum
í borginni hafí fækkað
um 36 frá 1995-1997.
Segir læknirinn að með opnun nýrra
plássa á Eir og Skógarhlíð á þessu
ári sé aðeins „verið að mæta þeirri
fækkun sem orðið hefur innan
sjúkrahúskerfisins“. Fyrst þegar
% síðari hluti Skógarbæjar verður tek-
inn í notkun - hvenær sem það verð-
ur - verði um raunaukningu legu-
rýma að ræða. Þangað til heldur
fjöldi legurúma fyrir aldraða ekki í
við vaxandi fólksfjölda á höfuðbogar-
svæðinu, og erfiðleikamir í þessum
málum fara faxandi, a.m.k. í bráð.
I svari heilbrigðisráðherra við fyr-
irspurn Ástu B. Þorsteinsdóttur al-
þingismanns (Mbl. 17. des. sl.) kem-
ur hins vegar fram, að „á næstunni"
myndu 93 hjúkrunarrúm bætast við
á höfuðborgarsvæðinu „og rúm losni
». hjá Gmnd með tilkomu hjúkrunar-
deildar í Hveragerði". Ekki virðist
það heldur leysa vandann, því að
ráðherra upplýsti að 177 aldraðir
sjúklingar biðu eftir vistun á hjúkr-
unarheimilum, og þar af væm 153 í
mjög brýnni þörf, sem sennilegast
táknar hreina neyð. Hér er átt við
höfuðborgarsvæðið eingöngu, enda
virðast vistunarmál aldraðra á lands-
byggðinni vera komin í þolanlegt
horf.
I grein hér í blaðinu 16. október sl.
telur Bryndís Þórðardóttir félags-
ráðgjafi að „200 aldraðir Reykvík-
ingar bíði eftir hjúkmnarvist og
margir þeirra í sárri neyð“. Bryndís
telur um 700 aldraða bíða hjúkranar-
rýmis á bráðasjúkrahúsum borgar-
' innar. Einnig gerir hún ráð fyrir að
„um það bil 50 ný hjúkmnarrými
verði teldn í notkun í borginni á
næsta (þ.e. þessu) ári“. Fari svo, er
það ekki einu sinni nægilegt til þess
að losa bráðasjúkrahúsin við þá aldr-
aða sjúklinga, sem bíða þar hjúkrun-
arrýmis, enda skrifar
Bryndís að „þá vantar
150 rými til að uppfylla
sárustu þörfina“.
Það vekur furðu í
fyrrgreindu svari heil-
brigðisráðherra, að
bygging hjúkmnar-
heimilis á Suðurlandi
eigi að hluta til að leysa
vanda rúmliggjandi
aldraðs fólks í Reykja-
vík og nágrenni. Losni
rúm á Grund „með til-
komu hjúkranardeildar
í Hveragerði" eins og
ráðherra mælir um,
Ingvar verður það vart á annan
Hallgrímsson hátt en þann, að sjúk-
lingar verða fluttir (gegn vilja sín-
um?) frá Gmnd til Hveragerðis. Er
þá ekki verið að taka upp hreppa-
flutninga á sjúku fólki? Flytja það
burt frá ástvinum sínum og umhverfi.
Hvar skyldi vera mest
þörf á hjúkrunarheimili
--------------------7--
fyrir aldrað fólk á Is-
landi, spyr Ingvar Hall-
grímsson. Og hann
svarar og segir þörfína
mesta í Reykjavík.
Fjöldi hjúkrunar- og dvalarrýma á hverja
100 íbúa 70 ára og eldri eftir landshlutum (1996)
Reykjavík 10,2
Reykjanes 13,4
Vesturland 22,5
Vestfírðir 13,7
Norðurland v. 17,0
Norðurland e. 19,0
Áusturland 16,0
Suðurland 24,5
Hvar skyldi nú vera mest þörf á
hjúkranarheimili fyrir aldrað fólk á
Islandi? Meðfylgjandi tafla, tekin úr
yfirliti Félagsmálastofnunar Reykja-
víkur frá október 1997, sýnir Ijóslega
að þörfin er mest í Reykjavík. Þar
em aðeins 10,2 hjúkmnar- og dval-
arrými á hverja 100 íbúa 70 ára og
eldri, fleiri í öllum öðmm landshlut-
um og langflest á Suðurlandi, eða
24,5 dvalarrými. Og þó eru nú þar í
smíðum tvö ný hjúkrunar- og dval-
arheimili til viðbótar, eitt í Hvera-
gerði og annað á Hvolsvelli. Ef þörf-
inni fyrir slík heimili er ekki þegar
fullnægt á Suðurlandi, hvar þá? Eða
er stefnan að flytja aldraða Reykvík-
inga, sem hjúkrunarvist þurfa, á
hjúkrunarheimili í öðmm landshlut-
um? Hvers vegna? Eða er ekki talið
réttast, að byggja hjúkranarheimilin
á þeim stöðum þar sem þeirra er
mest þörf?
I grein sem forseti borgarstjórn-
ar, Guðrún Ágústsdóttir, reit í Morg-
unblaðið 21. janúar kemur fram að
henni er vel Ijóst, að þessi stefna í
byggingu hjúkrunarheimila leiðir til
hreppaflutninga á öldruðum íbúum
höfuðborgarsvæðisins, enda telur
hún að aldraðir og aðstandendur
þeirra „muni tregðast við að láta
flytja fólk hreppaflutningum langar
leiðir“. Virðist enda ástæðulaust að
aldraðir íbúar höfuðborgarsvæðisins
þurfi - nær einir landsmanna - að
sætta sig við slíkt. Telur Guðrún
réttilega að takast verði á við þetta
mál í heild, en hér álítur hún „að
sjónarhom heilbrigðisráðuneytisins
sé of þröngt". Kannski er einnig orð-
ið tímabært „að þessar (hjúkran-
ar)stofnanir verði skoðaðar ofan í
kjölinn", eins og Gylfi Gunnarsson
gerir að tillögu sinni hér í blaðinu 9.
janúar.
Á árinu 1981 kom þáverandi ríkis-
stjóm á fót Framkvæmdasjóði aldr-
aðra, sem allir landsmenn borga í.
Skyldi sjóðurinn veita fé til bygging-
ar dvalar- og hjúkmnarheimila fyrir
aldraða. Illu heilli var því ákvæði
bætt við 1993, að sjóðurinn skyldi
jafnframt veita fé til rekstrar þess-
ara heimila. Það ákvæði hefði mátt
bíða þar til þörfínni á dvalar- og
hjúkranarheimilum hefði verið full-
nægt. Ef rýnt er í fyrrnefnt yflrlit
frá Félagsmálastofnun Reykjavíkur,
kemur í ljós að fjárveitingum úr
Framkvæmdasjóði aldraðra virðist
mjög misskipt milli Reykjavíkur og
landsbyggðarinnar. Á fyrstu 16 ár-
um sjóðsins (1981-1996) veitir hann
61,9% framlaga sinna til landsbyggð-
arinnar (en þar búa um 53% aldraðra
yfir sjötugt), en til Reykjavíkur rann
38,1% framlaganna (en þar búa um
47% aldraðra yfir sjötugt) og þar er
þörfin brýnust.
Sé mál þetta skoðað í heild, fer
vart á milli mála að hlutur aldraðra á
höfuðborgarsvæðinu hefur mjög ver-
ið fyrir borð borinn. Það virðist því
hógvær krafa, að þeir sem hér ráða
málum taki dvalar- og hjúkranarmál
aldraðra landsmanna til skynsam-
legrar endurskoðunar.
Höfundur er fiskifræðingur og elli-
lífeyrisþegi.
„Þessi vængj-
aða auðn...u
ÞAÐ er mikið rætt
um „sérstöðu íslands" í
sambandi við óskir
vissra aðila um aukin
tækifæri til virkjana
hér á landi með stóriðju
í framhaldi. Skrifað er
um „endumýjanlega
orkugjafa" sem mun
þýða vatn, rennandi
bergvatnsár og jök-
ulsár, amk. gufuorku.
Látið er að því liggja að
fremur lítið sér til af
„endurnýj anlegum
orkugjöfum" annars
staðar í heiminum og að
flestöll fallvötn jarðar-
innar séu svo til fullnýtt, nema hér
á landi. Þessar útlistanir eru frem-
ur vafasamur sannleikur vægast
sagt. Aðilar þessir vilja endilega
virkja öll stærstu fallvötn landsins
sem allra fyrst og standa að stór-
virkjunum og byggingu álvera,
jafnvel þótt afhenda yrði alþjóðleg-
um fyrirtækjum eignarhald á „end-
umýjanlegum orkugjöfum" sbr.
fagnaðarerindi formanns Fram-
sóknarflokksins og iðnaðarráð-
herra við komuna frá fundum með
Elken-Aluminíum í Osló sl. haust.
Sendineínd Islands í Kyoto
reyndi eins og hún gat að fá leyfi til
aukins útblásturs eiturefna, vegna
þess að orkan væri fengin frá virkj-
unum „endurnýjanlegra orku-
gjafa“ og hér væri mikil nauðsyn á
auknum atvinnutækifæmm, þótt
hvergi sé jafn lítið atvinnuleysi í
Evrópu og að hressa þyrfti upp á
„lítið hagkerfi" með erlendri fjár-
festingu. Þessi málflutningur vakti
talsverða athygli viða og þótti
mörgum skrýtinn. Öðrum þótti
betlið fremur lágkúrulegt. Sendi-
nefnd Islendinga í Kyoto virtist
ekki gera sér fyllilega grein fyrir
tilgangi ráðstefnunnar, sem var að
forða jarðarbúum frá hættum þeim
sem fylgja mengun andrúmslofts-
ins á jörðinni. Stefna sendenda
sendinefndarinnar var að auka sem
mest útblástur eiturefna í því landi
Evrópu, þar sem enn finnast óra-
víddir „vængjaðra auðna og víðerni
blárra" (Steinn Steinarr. Landsýn
1954).
Island er það land í Evrópu þar
sem meginhluti landsins eru auðn-
ir, bláar víddir og gróðurvinjar auk
einstæðra myndana af völdum eld-
virkni, fjölbreytileikinn er einstak-
ur. Þessar vængjuðu auðnir „með
sín víðemi blá“ vekja undmn og
aðdáun allra þeirra, sem farið hafa
um og yfir hálendi Islands, bæði
íslendinga sjálfra og
erlendra manna, nátt-
úmfræðinga og ann-
arra. Ágætt að muna
það, að það var einn
kunnasti náttúra-
fræðingur heims, Pet-
er Scott, ásamt
nokkram íslenskum
náttúrafræðingum
sem björguðu Þjórs-
árveram frá eyðingu
virkjanasinna á sínum
tíma. Nýlega er kom-
in úr minningabók
Georges Steiners,
Siglaugur Sem er meðal kunn-
Brynleifsson ustu essayista og höf-
unda nútímans. Þar minnist höf-
undur á íslensku auðnina, salt-
mengað andrúmsloftið og siðan
spyr hann: „Er til annað svo töfr-
andi land“ (George Steiner:
Errata, London 1997, í lok 10.
kafla).
Sérstaða íslands er fyrst og
fremst fólgin í ómenguðu landi,
ósnortnum öræfum og andrúms-
Sá var tilgangur Kyoto-
ráðstefnunnar, segír
Siglaugur Brynleifs-
son, að forða jarðarbú-
um frá hættum er
fylgja mengun and-
rúmsloftsins.
Röskva tekur af skarið í tölvumálum
ÞAÐ skýtur skökku
við að stjómvöld lofi
upplýsingatæknina við
hátíðleg tækifæri en
standi ekki við stóra
' orðin þegar til kast-
anna kemur. í Háskóla
Islands era 44 nemend-
ur um hverja tölvu sem
lýsir glögglega því
ástandi sem blasir við.
Þegar tækninni fleygir
fram og tölvur verða æ
mikilvægari hluti af
okkar lífi er Ijóst að
stefnubreyting þarf að
eiga sér stað. Tölvur
verða sífellt mikilvæg-
ari vinnutæki í nútíma
Brynja
Baldursdóttir
þjóðfélagi og því er nauðsynlegt að
stúdentar, vísindamenn framtíðar-
innar, hafi aðgang að tölvum og
tölvubúnaði sem er nútíma háskóla
til sóma.
Skilningsleysi
stjórnvalda
Við afgreiðslu fjárlaga í desember
síðastliðnum lögðu stúdentar og full-
trúar Háskólans mikla
áherslu á að veitt yrði
meira fé til tölvumála
innan Háskólans.
Skemmst er frá því að
segja að ekki var orðið
við þessari beiðni.
Ástandið var hins veg-
ar talið það alvarlegt af
háskólayfirvöldum að
þau sáu ástæðu til að
forgangsraða með þeim
hætti að skera niður á
ákveðnum sviðum og
veita þeim fjármunum
til tölvumála. Niður-
staðan var því 10 millj-
óna króna viðbótarfé til
tölvumála á næsta ári.
Þessari áherslu á tölvumál innan
Háskólans fagnar Röskva. Við
leggjum hins vegar mikla áherslu á
hversu brýnt það er að stjórnvöld
geri sér grein fyrir vandanum.
Gerum þetta
sjálf
Röskva ætlar að setja tölvumál á
oddinn á næsta ári. Um leið og
Um leið og Röskva ætl-
ar að gera stjórnvöld-
um grein fyrir hversu
alvarlegt ástandið er,
segir Brynja Baidurs-
dóttir, ætlum við að
taka höndum saman og
standa fyrir átaki í
tölvumálum.
Röskva ætlar að gera stjórnvöldum
grein fyrir hversu alvarlegt ástand-
ið er ætlum við að taka höndum
saman og standa fyrir átaki í tölvu-
málum. Við setjum markið hátt og
stefnum á að safna 10 milljónum í
formi tölva og fjár. Við ætlum að
leita eftir samstarfi innan Háskól-
ans við framkvæmd átaksins svo
sem Hollvinasamtakanna. Leitað
verður á náðir atvinnulífsins auk
þess sem við skoram á stjómvöld að
koma til móts við okkur og leggja fé
í þennan málaflokk.
Hugarfarsbreyting
sljómvalda er nauðsynleg
Vandamálið er stórt og nauðsyn-
legt er að snúa vöm í sókn. Söfn-
unarátak myndi koma tölvumálum
margra deilda í viðunandi horf en
það er samt skammgóður vermir
þar sem framfarir í tölvuheiminum
eru miklar. Átakinu er líka ætlað að
gera stjómvöldum ljóst að við eram
orðin langþreytt á ástandinu. Stúd-
entar era orðnir þreyttir á því að
þurfa að bíða eftir tölvum í tölvu-
veram eða að vinna í úreltum forrit-
um. Við vonumst til þess að með
þessu átaki sjái stjórnvöld að sér og
átti sig á því að við núverandi
ástand verður ekki unað. Góð tölvu-
aðstaða er nauðsynleg til þess að
háskólinn geti sinnt hlutverki sínu
og verið til fyrirmyndar sem nútíma
háskóli í nútíma þjóðfélagi.
Höfundur er vélaverkfræðinemi og
skipar 4. sæti á lista Röskvu til
Stúdentaráðs.
lofti sem á sér líklega enga hlið-
stæðu í nálægum löndum Evrópu.
Það er ömurlegt til þess að vita að
talsverður hópur í verkfræðinga-
geiranum og pólitíkusa á atkvæða-
veiðum skuli hafa raglað viðhorf
full margra landsmanna til þeirra
verðmæta sem gera þetta land að
sérstæðasta og ómengaðasta svæði
á Vesturlöndum. Sögnin „að nýta“
er fúl úr munni virkjana- og hag-
kvæmnispostula, en þeir skuli vita
það, að öræfi og hálendi Islands
verður best „nýtt“ með því að nýta
það alls ekki á þann hátt sem þeir
ætla sér.
Það hlálegasta í allri umfjöllun
virkjana- og álsinna er þó sú stað-
reynd að arður af þessari starfsemi
þeirra er enginn, milljarða vaxta-
og afborgunargreiðslur af erlend-
um lánum sýna það svart á hvítu,
greiðslur sem era vegna Lands-
virkjunar. Atgangurinn er tilkom-
inn vegna atvinnuhagsmuna starfs-
manna Landsvirkjunar, og eins og
segir í nýlegu fréttabréfi þeirrar
stofnunar, þar sem fjallað er um
umhverfisstefnu Landsvirkjunar:
„Það verður því lögð áhersla á að
sá mannauður og þekking sem
Landsvirkjun býr yfir nýtist á sem
ákjósanlegastan hátt til þess að
tryggja að sem bestur árangur ná-
ist hér í umhverfisstefnu Lands-
virkjunar" (Fréttabréf nr. 42, 15.
desember 1997).
Áhuginn á umhverfisvemd kann
að vera mikill meðal Landsvirkjun-
armanna, en ætla mætti að sá
áhugi sé enn magnaðri á framhald-
andi stíflu og virkjanaframkvæmd-
um, því þar er um atvinnuöryggi
„mannauðins" að ræða. En það ör-
yggi er þjóðinni dýrt í fjármunum
og það sem er leiðinlegra, virkjana
og útblástursóskir stjórnvalda gera
þjóðina að viðundri í augum allra
siðaðra manna, íslenskra sem er-
lendra.
Og að lokum setning sem gæti
verið „pars pro toto“ fyrir víðernin
blá; „verjum/enn eins og áð-
ur/hólmann/þai- sem Gunnar sneri
aftur“ (Matthías Johannessen:
Vötn þín og vængir. Rv. 1996).
Höfundur er rilhöfundur.