Morgunblaðið - 19.09.1998, Síða 32

32 LAUGAKDAGUR19. SEPTEMBER 1998 MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Halldór
Sjaldgæft er orðið að íslenskir
karlmenn láti skera skegg sitt á
rakarastofu. Skapti Hallgríms-
son lét gamlan draum rætast
er hann fór í stólinn hjá
Guðjóni Jónassyni, í
„menningarmiðstöð“
hans á Amtmanns-
RAKSTUR hlýtur að vera
eitt það leiðinlegasta
verkefni sem flestir karl-
menn standa frammi fyr-
ir, og það oft í viku. Hér í eina tíð
var algengt að menn vippuðu sér
inn á rakarastofu í því skyni að
láta fagmann sjá um verkið, en það
virðist liðin tíð. „Það er svona einu
sinni, tvisvar eða þrisvar í mánuði
sem einhver kemur og biður um
rakstur," segir Guðjón rakari að-
spurður. „Nei, það er ekkert frek-
ar elsta kynslóðin. Stundum koma
ungir menn; sumum þykir þetta
gott í morgunsárið ef þeir eru
timbraðir."
Hann hefur unnið í faginu í
fjörutíu ár, en segist ekki hafa
jafnmikinn tíma til að sinna við-
skiptavinunum og áður. „Við erum
nefnilega með leshring hérna og
höfum lesið hvor fyrir annan, fé-
lagarnir, hann reyndar aðallega
fyrir mig, í um 30 ár.“ Umræddur
maður, sem ekki vildi láta nafns
síns getið, sat og las úr ævisögu
Leníns þegar maðurinn sem pant-
aði rakstur gekk inn á stofuna.
Gesturinn sýndi efninu líklega
dónalega lítinn áhuga því lesarinn
lokaði bókinni fljótlega og hvarf á
braut, en annar góðkunningi hús-
ráðanda, Guðjón nafni hans Boga-
son, skáld, rak fljótlega inn nefið.
Hjón askilna ðir á miðjum aldri
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆÐINGUR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Er einhver sálfræði-
leg skýring á því hvers vegna
hjúskaparslit eru svo algeng hjá
fólki, sem komið er á miðjan ald-
ur. Hefur breytingaskeiðið
kannski einhver áhrif?
Svar: Hjónaskilnaðir á íslandi
eru nú 450-500 á ári og eru þá
slit á óvígðri sambúð ekki talin
með, en hjónavígslur eru 1200-
1300. Árlega skilja um 10 af
hverjum 1000 hjónum í landinu.
Þetta er svipuð tíðni og á hinum
Norðurlöndunum og með því
hæsta sem gerist á Vesturlönd-
um. Ekki erú til tölur um það
hvernig hjónaskilnaðir skiptast
eftir hjúskaparlengd eða aldri
makanna, þannig að ekki er vit-
að nákvæmlega hversu algengir
hjónaskilnaðir eru á miðjum
aldri. Þó er nokkuð ljóst að
skilnaðir eru algengastir á
fyrstu 10 árum hjónabandsins,
en einnig hefur komið fram við
erlendar rannsóknir að nokkur
uppsveifla verður í hjónaskiln-
uðum um tíma eftir 20-25 ára
hjónaband, en þá eru makarnir
oftast á aldi-inum 40-50 ára.
Ætla má að svo sé einnig hér á
landi. A þeim aldri hefst breyt-
ingarskeið í víðara skilningi hjá
báðum kynjum. Þá verða oft
verulegar breytingar á fjöl-
skyldugerðinni, og hlutverki
hjónanna sem uppalenda barna
sinna er að mestu lokið. Bæði
karlar og konur standa á kross-
götum og mæta vissum aðlögun-
arvanda. Draumar þeirra og
væntingar hafa ræst misjafn-
lega vel og á þessum aldri er
gjarnan tími uppgjörs við fortíð-
ina og ný markmið sett fyi'ir
framtíðina.
Ein veigamesta breytingin
sem verður á fjölskyldulífinu á
miðjum aldri makanna er sú að
börnin flytjast að heiman. Fjöl-
skyldulífið breytist þannig að
makarnir þurfa í meira mæli en
áður að sinna og laga sig hvort
að öðru og hlutverk barnanna í
að sameina þau er ekki lengur
fyrir hendi á sama hátt og áður.
Hjúskaparslit
Börnin eiga vafalaust sinn þátt í
að halda saman hjónaböndum og
í sumum tilvikum kjósa foreldr-
arnir að bíða með skilnað þang-
að til börnin eru uppkomin, þótt
hjónabandið sé annars löngu
orðið ástlaust og makarnir eigi
ekki lengur samleið. Hitt er þó
algengara að brotthvarf barn-
anna úr heimahúsum leiði bein-
línis til skilnaðar, vegna þess að
tómarúm skapist í heimilislífi
foreldranna og þau fjarlægist
hvort annað, eða að árekstrar á
milli þeirra verði tíðari og alvar-
legri, því að nú eiga þau aðeins
við hvort annað að etja.
Tvær meginástæður eru fyrir
skilnaði á miðjum aldri. Annars
vegar uppsöfnuð vandamál og
ágreiningur í sambúðinni. I
könnun sem gerð var hér á landi
fyrir nokkrum árum kom það
fram að algengasta ástæða
skilnaðar fyrir konur er áfengis-
misnotkun eiginmannsins. Karl-
ar tilgreindu hins vegar fram-
hjáhald konunnar sem veiga-
mestu ástæðuna. Konur töldu
gagnkvæmt traust, ást og blíðu
mikilvægara en kynlíf, þótt
framhjáhald mannsins væri
einnig stór ástæða til hjóna-
skilnaðar. Hins vegar eru ytri
ástæður, tilvistarkreppa sem
skapast hjá mökunum hvorum
um sig, þegar þeir standa
frammi fyrir breytingum í fjöl-
skyldum sínum, nýjum hlutverk-
um og spurningum um það
hvernig þeir vilja haga lífi sínu á
seinni hluta ævinnar.
Konur eiga oftar frumkvæði
að skilnaði. Einkum á síðustu
áratugum hafa konur reynt að
skapa sér traustari sjálfsmynd,
verða sjálfstæðari og fínna sér
nýtt hlutverk bæði með aukinni
menntun og í störfum utan
heimilis. Fjárhagslegt sjálfstæði
er þeim mjög mikilvægt og fjár-
mál eru eitt helsta ágreinings-
efni hjóna. Konur koma yfirleitt
mun betur út úr hjónaskilnuðum
en karlar, einkum á miðjum
aldri, ef þær um leið hafa skapað
sér fjárhagslegt öryggi og
áhugavert starf, sem tryggir
sjálfstæði þeirra. Það er reyndar
talið bera vott um sterka stöðu
kvenna á Norðurlöndum hve
skilnaðir eru þar algengari en
annars staðar. Karlar fara yfir-
leitt mun verr út úr hjónaskiln-
uðum. Þeir virðast eiga erfiðara
með að skapa sér nýja tilveru án
maka. Fráskildir karlar eru
reyndara verst setti þjóðfélags-
hópurinn að því leyti að hjá þeim
er mest áfengismisnotkun og
mest geðræn vandamál.
• Lesendur Morgunblaðsins geta
spurt sálfræðinginn um það sem
þeim liggur á hjarta. Tekið er á móti
spurningum á virkum dögum milli
klukkan 10 og 17 í síma 5691100 og
bréfum eða símbréfum merkt: Viku-
lok, Fax: 5691222. Ennfremur
símbréf merkt: Gylfi Ásmundsson,
Fax: 5601720.