Morgunblaðið - 02.03.1999, Side 14
14 ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1999
MORGUNB LAÐIÐ
FRÉTTIR
Allsherjarnefnd hefur lokið umfjöllun um frumvarp til breytinga á skaðabótalögum
Enn er deilt
um skaða-
bótalögin
Enn valda skaðabótalögin deilum og var þó
varla á bætandi, því lagasetning í þessum
efnum hefur verið stöðug uppspretta
deilna síðastliðin sex ár að því er fram
kemur í samantekt Hjálmars Jónssonar.
M
VETTVANGI
Allsherjarnefnd Al-
þingis hefur lokið umfjöllun
um frumvarp um breytingu
á skaðabótaiögum og má
reikna með að það komi til annarrar
umræðu á Alþingi á næstu dögum,
en stefnt er að afgreiðslu málsins
fyrir þinglok. Þrátt fyrir að breyt-
ingar sem frumvarpið felur í sér
tryggi að líkamstjón í slysum verði
að fullu bætt að mati þeirra sem
gerst þekkja, hafa þær þó orðið til-
efni nýrra deilna og nú vegna þess
að í frumvarpinu er gert ráð fyrir að
örorkubætur úr lífeyrissjóðum drag-
ist að hluta frá bótum frá trygginga-
félögum.
Þessu hafa verkalýðsfélög, lífeyr-
issjóðir og samtök þeirra mótmælt
og farið þess á leit að umrætt skerð-
ingarákvæði verði fellt brott áður en
frumvarpið verður samþykkt sem
lög frá Aiþingi. I yfirlýsingu Aiþýðu-
sambands Islands vegna þessa segir
að samtökin styðji heilshugar þá
breytingu á skaðabótalögum að fólk
eigi að fá fullar skaðabætur vegna
líkamstjóna og_ telji brýnt að hún
verði gerð. ,ASÍ hafnar því hins veg-
ar alfarið að hluti af eignum og rétt-
indum sem launafólk hefur aflað sér
með sparnaði í lífeyris- og sjúkra-
sjóðunum sé gerður upptækur og
látinn renna óbeint til tryggingafé-
laganna í landinu. Öll iðgjöld launa-
fólks til samtryggingarsjóða sinna
eru hluti umsaminna launa og alfarið
í eigu j)ess.“
ASI mótmælir því jafnframt harð-
lega að launafólki sé hegnt fyrir
samtryggingarsparnað sinn og að
þeim sparnaði verði mismunað gagn-
vart öðrum sparnaði í samfélaginu
sem ekki skerði rétt til skaðabóta.
„Gagnrýni ASI beinist að þeirri fyr-
irætlun frumvarpshöfunda að spara
tryggingafélögunum hluta af þeim
kostnaðarauka sem hækkun skaða-
bóta hefur óhjákvæmilega í för með
sér, með þvi að skerða bætur til þess
hóps sem nýtur örorkulífeyris frá líf-
eyrissjóði eða fær stuðning úr
sjúkrasjóði stéttarfélags. Slíkt er
sjálfstæð aðgerð sem tengist ekki
meginefni frumvarpsins,“ segir í yf-
irlýsingunni.
Þá er sagt að gagnrýni ASÍ hafi
ekki verið svarað með neinum mál-
efnalegum rökum og ítrekað „að þeir
sem verða fyrir fyrirhuguðum skerð-
ingum til hagsbóta fyrir tryggingafé-
lögin eru þeir sem síst mega við slíku
Hugmyndir
óskast!
Er góð hugmyntl í skúffunni þinni?
Ny«kðpun99
’SAMKEPPNl UM VIÐSKiPTAAÆTlANIR
Munið rabbfundina
miðvikudaginn 3. mars kl. 17.15 í
Viðskiptaháskólanum við Listabraut
í Reykjavík og Háskólanum á Akureyri,
Glerárgötu 36, stofu 203.
Klukkustundar langir fundir, þar sem
frumkvöðlar halda stutta tölu.
Fulltrúar frá verkefninu verða á staðnum
til að svara fyrirspurnum og ræða við
þátttakendur.
\ JHoreunblabib
Morgunblaðið/Júlíus
BILSLYS eru algengasta orsök bótaskyldra líkamstjóna hér sem annars staðar.
og fyrir hvern einstakan einstakling
í þeim hópi eru miklir hagsmunir í
húfi. Launafólk sem á ekki annan
sparnað eða eignir en réttindi í líf-
eyrissjóði sínum verður fyrir lang-
mestri skerðingu vegna þessa.
Skerðingarákvæði frumvarpsins
munu ekki snerta hina eignameiri
með sama hætti,“ segir ennfremur í
yfirlýsingu Alþýðusambandsins.
Hvetja til samþykktar
frumvarpsins
Á hinn bóginn hafa fimm hæsta-
réttarlögmenn sem barist hafa fyrir
umbótum á lögunum hvatt alþingis-
menn opinberlega „til að taka hönd-
um saman og afgreiða sem fyrst
þetta mikla hagsmunamál almenn-
ings í landinu. Þar með verður eftir
langa baráttu bundinn endi á réttar-
ástand sem ekki hefur verið sæm-
andi og hefur staðið allt of lengi.“
Þá segir: ,A síðustu dögum hefur
komið fram andóf við því frumvarpi
sem fyrir liggur vegna þess að þar er
gert ráð fyrir frádrætti frá skaðabót-
um vegna hluta þeirra bóta sem slas-
aður fær úr lífeyrissjóði, þ.e.a.s.
þeim hluta sem nemur mótframlagi
vinnuveitanda í sjóðinn. Til sögunnar
hafa einnig verið nefndar bætur úr
sjúkrasjóðum verkalýðsfélaga, sem
talið er að einnig eigi að koma til frá-
dráttar. Um þetta er það að segja, að
bætur úr sjúkrasjóðunum skipta hér
engu máli, þar sem launþegar njóta
þeirra ekki í tilvikum, þar sem þeir
eiga skaðabótarétt á hendur bóta-
skyidum aðila. Örorkubætur úr líf-
eyrissjóðum koma því aðeins til að
varanleg örorka sé mikil, oftast 50%
eða meiri. Við teljum ekki óeðlilegt
að taka að hluta tillit til slíkra
greiðslna við ákvörðun skaðabóta.
Skal bent á að fyrir gildistöku skaða-
bótalaganna 1993, þegar dómsfram-
kvæmd gekk út á að bæta fjártjón að
fullu, voru bætur einatt lækkaðar í
tilvikum, þar sem tjónþoli naut bóta
úr lífeyrissjóðum. Má segja að eftir
að aðild að lífeyrissjóðum er orðin
lögskyld hjá öllum starfsstéttum sé
ekki óeðlilegt að líta á þetta kerfi
sem samtryggingarkerfí með annars
konar eðli en vátryggingar sem ein-
staklingar kaupa sér sjálfir, og því sé
réttlætanlegt að beita hér frádrætti
að hluta svo sem frumvarpið ráðger-
ir. Aðalatriði málsins er að frum-
varpið tryggir tjónþolum fullar bæt-
ur fyrir fjártjón sem þeir verða fyrir
í slysum. Þeir tjónþolar sem slasast
mikið og njóta bótaréttar úr lífeyris-
sjóði munu fá fullar fjártjónsbætur.
Áð auki munu þeir fá bætur úr líf-
eyrissjóði sínum sem nemur þeirra
eigin framlagi til hans,“ segir einnig í
yfirlýsingunni sem undirrituð er af
Atia Gísiasyni hrl., Jóni Steinari
Gunnlaugssyni hrl., Sigurði G. Guð-
jónssyni hrl., Viðari Má Matthí-
assyni hrl. og Vilhjálmi H. Vilhjálms-
syni hrl.
Upphaflega á þinginu 1991-92
Frumvarp til skaðabótalaga var
upphaflega iagt fram á Alþingi vet-
urinn 1991-92 en varð ekki útrætt á
því þingi. Það var endurflutt árið eft-
ir með nokkrum breytingum og varð
að lögum þá um vorið. Tóku nýju
lögin gildi um mitt ár 1993 og ollu
þegar miklum deilum vegna þess að
gagnrýnendur laganna töldu þau
ekki tryggja fullnægjandi skaðabæt-
ur vegna líkamstjóna sem höfðu í för
með sér starfsorkumissi. Var í því
sambandi meðal annars bent á
margföldunarstuðul laganna og
ákvæði um að bætur væru ekki
greiddar nema örorka næði tilteknu
iágmarki, auk ákvæða um örorku-
nefnd.
I greinargerð með frumvarpinu
segir hins vegar að meginmarkmið
þess séu að endurbæta reglur um
ákvörðun bóta fyrir tjón á mönnum,
þar á meðal tjón vegna missis fram-
færanda; að færa til nútímahorfs
reglur um tengsl skaðabótaréttar
og annarra bótaúrræða; og í þriðja
lagi að setja lagaákvæði sem geri
dómstólum kleift að taka eðlilegt til-
lit til hagsmuna þeirra sem valda
tjóni eða bera af öðrum ástæðum
skaðabótaábyrgð, auk annarra
smærri atriða.
í grein um skaðabótalögin, sem
Vilhjálmur H. Vilhjálmsson hæsta-
réttarlögmaður og einn fyrrgreindra
fimmmenninga birti í tímariti lög-
fræðinga síðastliðið haust, segir um
réttarástandið fyrir gildistöku lag-
anna að réttarreglur í þessum efnum
hafi mótast af dómvenju á nokkrum
áratugum. Við ákvörðun skaðabóta
hafi mat sérfróðs læknis á varanlegri
örorku hins slasaða verið lagt til
grundvallai' og reynt að áætla fram-
tíðartekjutap hans sem einstaklings.
Mai'kmiðið hafí verið eins og ávallt í
skaðabótarétti að bæta fjártjón hins
slasaða. Almenn sátt hafi ríkt um
þetta kerfi og dómsmál hafi verið fá-
tíð nema þegar deilt hafi verið um
bótagrundvöll eða sakarskiptingu.
Einn af kostum þessa kerfis hafi ver-
ið sveigjanleikinn og Hæstiréttur
hafi ekki hikað við að breyta fyrri
dómvenju sinni ef honum
hafí fundist nægilega
sterk rök færð fyrir því að
forsendur væru breyttar.
Það hafi hins vegar verið
um eða eftir mitt ár 1991
sem Samband íslenskra
tryggingafélaga hafi óskað
eftir því við dómsmálaráðherra að
ákvörðun um fjárhæð skaðabóta fyr-
ir líkamstjón yrði fest í lög. Frum-
varpið hafi komið fram í ársbyrjun
1992 og hafi það reynst nær orðrétt
þýðing á dönsku skaðabótalögunum.
Þá segir í grein Vilhjálms að við
þessar aðstæður eða í byrjun nóvem-
ber 1991 hafi farið að bera á því að
starfsmenn vátryggingafélaganna
sem unnu að uppgjörum skaðabóta-
mála fyrir líkamstjón hafi ekki leng-
ur haft umboð til slíkra uppgjöra á
grundvelli gildandi réttar og hafi
komið í ljós að í byrjun þess mánað-
ar hafi félögin kynnt starfsmönnum
sínum verklagsreglur útgefnar af
Sambandi íslenskra tryggingafélaga
sem hafi gengið þvert á gildandi ís-
lenskan rétt. Reglurnar hafi leitt til
mikilla málaferla á hendur félögun-
um, sem hafi nær öllum lokið á þann
hátt sem sjá mátti fyrir með því að
dómstólar dæmdu bætur samkvæmt
gildandi rétti en ekki samkvæmt
verklagsreglunum.
„Þessi málaferii, matskostnaður,
málskostnaður lögmanna beggja að-
ila, dráttarvextir á skaðabæturnar
og fleira kostuðu féiögin óhemju
fjármuni, einkum stóru félögin tvö,
Vátryggingafélag íslands hf. og Sjó-
vá-Almennar tryggingai’ hf., en hin
félögin beittu verklagsreglunum af
meiri skynsemi og sættu flest ef ekki
öll málin. Verklagsreglurnar voru
tilraun Sambands íslenskra vátrygg-
ingafélaga til að beita afli í viðskipt-
um við dreifðan, ósamstæðan og oft
illa staddan hóp einstaklinga sem
höfðu orðið fyrir líkamstjóni. Enginn
opinber aðili, stéttarfélög, neytenda-
samtök eða kjörnir fulltrúar almenn-
ings lyfti litlafingri til að veita hinum
slösuðu liðsinni og hindra þetta sam-
ráð um ólögmætar aðgerðir. Lög-
menn og dómstóla þurfti til,“ segir
einnig í grein Vilhjálms.
Nefnd til að endurskoða lögin
Eins og fyi'i' segir voru lögin
harðlega gagnrýnd og kom sú gagn-
rýni úr ýmsum áttum og beindist að
ýmsum atriðum laganna. Varð það
til þess að allsherjarnefnd Alþingis
lagði fram frumvarp á þinginu vet-
urinn 1995-96 þar sem auk nokk-
urra breytinga, sem ekki voru tald-
ar þola bið, var lagt til að dóms-
málaráðherra skipaði nefnd til að
vinna að heildarendurskoðun skaða-
bótalaganna og skyldi hann leggja
fyrir Alþingi frumvarp til breytinga
á lögunum ekki seinna en í október
1997.
Frumvai'pið var flutt í framhaldi
af álitsgerð sem Gestur Jónsson hrl.
og Gunnlaugur Claessen, hæstarétt-
ardómai'i höfðu unnið upphaflega að
tilhlutan dómsmálaráðherra en síðan
að beiðni allsherjamefnd-
ar, en álitsgerðinni fylgdu
fullbúin drög að frum-
varpi til breytinga á
skaðabótalögum. Þar var
gert ráð fyrir miklum
breytingum á lögunum
þótt áfram væri í aðalat-
riðum miðað við þá stöðlun bóta-
reglna sem lögfest hafði verið 1993.
Allsherjarnefnd sendi frumvarps-
drögin til umsagnar ýmissa aðila og
töldu flestir þeirra rétt að huga að
breytingum á lögunum í þá átt að
hækka bætur. Hins vegar voru ein-
staka þættir frumvarpsdraganna
gagnrýndir og lutu þeir í fyrsta lagi
að ákvörðun Iágmarkslauna til við-
miðunar við bótaútreikning og um
afmörkun bótaréttar fyrir varanlega
örorku við aldur, í öðru lagi að tillög-
urnar leiði í ýmsum tilvikum til of-
bóta, þar sem áfram verði í giM*
reglur um að bætur frá þriðja aðila
dragist ekki frá bótakröfu og í þriðja
lagi að aukinn bótaréttur geti leitt til
Örorkunefnd
matsaðili
þegar aðilar
óska þess
sameiginlega