Morgunblaðið - 02.03.1999, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1999 29
LISTIR
Á ögurbrún hraðans
TÖIVLIST
Kirkjulivol I í Garðabæ
KAMMERTÓNLEIKAR
Guðný Guðmundsdóttir, Helga
Þórarinsdóttir, Gunnar Kvaran og
Gerrit Schuil fluttu verk eftir Mozart
og Brahms. Laugardagurinn
27. febrúar 1999.
PÍANÓKVARTETTARNIR eftir
Mozart voru nýjung á sínum tíma,
bæði hvað varðar hljóðfæraskipan-
ina, svo og vinnuaðferð meistarans,
þar sem meira jafnræði ríkti á milli
hljóðfæranna en gerst hafði fram að
þessu. Mozart hafði samið við Franz
Anton Hoffmeister að skrifa þrjá pí-
anókvartetta og þar sem útgáfa
kammertónverka byggist að miklu
leyti á flutningi slíkrar tónlistar í
heimahúsum, var ekki furða að Hoff-
meister gerði þá athugasemd, að
fyrsta verkið (K. 478) væri of erfitt
fyrir markaðinn, enda er það sannar-
lega ekki hvers manns leikfang, t.d
píanóhlutverkið, sem á köflum er
sérlega kreíjandi. það sem þó skiptir
mestu máli og er enn í dag undrun-
arefni, er tónmálið sjálft, þar sem
allt leikur á „lukkuhjólum“, þungbú-
in dramatíkin í fyrsta kaflanum, ljóð-
ræn elskan í hæga kaflanum og und-
ursamleg gleðin í lokaþættinum, allt
gjört með þeim hætti, að hvergi ber
á skugga en snilldin hefur orðið og
tónmál verksins er eins og eitt sam-
fellt ljóð án orða. Flutningurinn í
heild var frábærlega vel mótaður og
flytjendur áttu margar glæsilega
leiknar tónhendingar, svo lítið ein-
staklingsbundnar en þó í lifandi sam-
ræmi við samleikarana. I fyi’sta kafl-
anum náðist oft sterk túlkun en í
honum er að heyra margt, sem kalla
mætti forspá um tónmál Beethovens
og sem kammertónlist er Mozart í
raun að færa hana úr sínu félagslega
hlutverki upp á plan sinfónískrar
vinnu. Fyrir smekk undirritaðs hefði
mátt vera meiri ró yfir hæga þættin-
um.I hinum glaðlega lokakafla var
leikurinn aldeilis glæsilegur, tær og
fallega mótaður þó tempóið væri í
það mesta.
Seinna verk tónleikanna var fyrri
píanókvartettinn op. 25, eftir Bra-
hms.
Líklega má segja að með tilkomu
píanósins í samspili við strengjatríó
hjá Mozart, verði til það sem nefna
mætti „konserterandi" tónverk, er
kalli á viðameira tónmál en gerðist í
kammerverkum, þar sem fyrrum
var oft aðeins um að ræða píanó-
sónötur með undirleik strengjahljóð-
færa. Píanókvartettamir efth' Bra-
hms eru merktir sömu táknum og pí-
anókvartettar Mozai-ts, eni sem sagt
stórbrotin tónlist, sinfónisk að gerð
og eins og í lokakaflanum, í op. 25,
þar sem vinnuaðferðin er orðin
meira „orkestral" en gerist að vera í
kammertónlist og má segja, að sá
kafli sé í raun glæsilegur píanó-
konsert. það má og segja það sama
um þetta verk og sagt var um píanó-
kvartettinn eftir Mozart, að verkið
væri allt of erfitt, enda tóku jafnvel
vandlátir hlutsendur seint og dræm-
lega við þessu mikla listaverki.
Það er skemmst frá því að segja,
að flutningurinn á Brahms var
hreint út sagt ótrúlegur. Fyrsti kafl-
inn var alvarlegur, krafmikill og auð-
heyrt að Brahms var þarna mikið
niðri fyi'ir er á köflum braust fram í
átaksmiklum leik. Intermessóið er
samfelldur ljóðrænn leikur, þar sem
gleðin er hamin en leitað sérkenni-
legra blæbrigða, sem voru mjög fag-
urlega mótuð og sama má segja um
hæga þáttinn, sem þó er ofinn sterk-
um átökum. I lokin var það hinn
villti sinfóníski dansþáttur, sem var
hreint ótrúlega glæsilega fluttur, þó
tónmálinu væri stefnt fram á ögur-
brún hraðans. Þetta margslungna
tónverk var ótrúlega vel flutt og
verður flutningur þess lengi í minn-
um hafður og væri vel, ef þeir lista-
menn sem hér áttust við, tækju upp
nánara samstarf til frekari fágunar
og samstillingar.
Jón Asgeirsson
Kvenréttindakonan Germaine Greer gefur út nýja bók
Segir tíma til kominn að
veita reiðinni útrás á ný
London. Reuters.
ÞRJÁTÍU árum eftir að kven-
réttindakonan Germaine Greer
gaf út áhrifamikla bók sína Tlie
Female Eunuch, sem olli
straumhvörfum í lífi margra
kvenna, fínnst henni vera kom-
inn tími til að ausa úr skálum
reiði sinnar á ný.
I nýrri bók dregur Greer dár
að bæði femínistum og þeim
konum sem stunda hjúskapar-
brot, ekki síður en hinum svo-
kallaða „nýja manni“, í því
augnamiði að sýna fram á að
baráttuniú fyrir réttindum
kvenna sé langt frá því lokið.
The Whole Woman verður gefín
út í mars en Greer segist hafa
ritað bókina af því að henni
fannst tími til kominn að leggja
til atlögu við þær staðhæfíngar
margra kvenkyns samtímahöf-
unda hennar að femínisminn
hafí gengið of Iangt.
Greer, sem er sextug og
barnlaus, á að baki eitt mis-
heppnað hjónaband. Hún stað-
hæfir að líf kvenna sé bæði göf-
ugri og meira spennandi en fyr-
ir þrjátíu árum en segir að það
sé , jafnframt miklum mun erf-
iðara en þá“.
„Hvert sem við beinum sjón-
um okkar sjáum við konur í
vanda, örmagna, einmana, full-
ar sektarkenndar og fínnist
sem frami örfárra kvenna geri
lítið úr árangri þeirra sjálfra,“
segir Greer. Full sannfæringar
lýsir hún því yfir að nú sé aft-
ur kominn tími til að vera
„reið“.
Vortón-
leikar Tón-
listarskóla
Kópavogs
VORTÓNLEIKAR Tónlistar-
skóla Kópavogs, sem að þessu
sinni verða haldnir í Sainum,
hefjast miðvikudaginn 3. mars.
Fram koma píanónemendur á
ýmsum stigum. Tónleikar blást-
urs- og strengjanemenda verða
þann 10. mars og 17. mars eru
svo kammermúsíktónleikar.
Söngnemendur verða með sína
tónleika 24. mars. Allir þessir
tónleikar hefjast kl. 18.
I apríl verða burtfararprófs-
tónleikar í píanóleik og í maí
tónleikar tölvuversins og hljóm-
sveita skólans.
Umdeildur fræðimaður
Næsta víst er að The Whole
Woman mun varpa Greer aftur
fram í kastljós Ijölmiðlanna svo
um munar, þótt reyndar hafí
alltaf farið mikið fyrir henni. I
nýrri ævisögu, sem einnig kem-
ur út í mars, er henni lýst sem
konu er mótaði róttækar
femínistahugsjónir sínar á sama
tíma og hún lokkaði til sín
fjölda karlmanna einungis til
þess að kasta þeim frá sér aftur.
Greer, sem kemur frá Ástral-
íu, hefur lengi kennt við
Cambridge-háskóla og þykir
hafa veitt heilli kynslóð kvenna
innblástur með kenningum sín-
um í gegnum tíðina, en þær
grundvölluðust á þeirri kröfu að
konur ættu rétt á öllu því sem
karlar nytu. Hún hefur hins
vegar alltaf neitað þeim ásökun-
um að hún sé skapari frjálslynd-
issamfélagsins svokallaða, þar
sem flest er látið óátalið. Gerir
hún jafnvel að umtalsefni í bók-
inni sinni nýju það sem hún kall-
ar „stöðugan þrýsting" frá nú-
tímasamfélaginu um að konan
sé kynferðislega virk.
„Hlustaðu á þennan femínista
segja þér enn og aftur; „ekkert
kynlíf er betra en slæmt kyn-
Iíf“. Slæmt kynlíf er slæmt
heilsu þinni. Að leita eftir kyn-
lífí getur verið niðuiiægjandi
lífsreynsla, hún getur valdið
vonbrigðum og jafnvel verið
hættuleg [...] ekkeit kynlíf er
hins vegar skaðlaust," segir
Greer.
Gagnrýnir Fay Weldon
Greer er harðorð í garð kvenna
sem eiga í samböndum við gifta
karla og sem - þrátt fyrir að
þær kalli sig femínista - „eru
fyllilega reiðubúnar til að gift-
ast manni sem þegar hefur
valdið einni eða tveimur eigin-
konum óhamingju."
í viðtali sem The Daily Tele-
graph tók við Greer í tilefni út-
komu The Whole Woman lætur
hún breska rithöfundinn og
femínistann Fay Weldon hafa
það óþvegið, enda telur hún að
Weldon hafí brugðist vænting-
um annarra kvenfrelsiskvenna.
„Hún var í fararbroddi
þeirra femínista sem þorðu að
láta til sín taka í upphafi. Hún
skildi út á livað þetta gekk þá
en mér sýnist sem hún hafi
núna gleymt því [...] Ég veit að
hún hefur farið í andlitslyft-
ingu og að hún hefur farið í
hormónameðferð en getur ver-
ið að það hafi haft svona mikil
áhrif á heilastarfsemi henn-
ar?“
En þrátt fyrir harðorð um-
mæli í garð kynsystra sinna
þarf enginn að velkjast í vafa
um hvar Greer stendur í því
einvígi kynjanna sem átt hefur
hug hennar allan um árabil.
„Ég hef enga ástæðu til að vera
ósátt við nokkurn skapaðan
hlut. Ég hef alltaf verið á þeirri
skoðun að konur væru alveg
sérdeilis frábærar. Ég er alltaf
jafn undrandi og ánægð með
framgöngu kvenna.“
Ný bók eftir bandaríska rithöfund-
inn Bret Easton Ellis
Segir bækur sínar
ekki við allra hæfí
BANDARÍSKI rithöfundurinn
Bret Easton Ellis hefur að und-
anförnu verið á þeytingi til að
kynna nýja bók sína Glamorama.
Bókin hefur fengið afar misjafna
dóma en Ellis lætur sér fátt um
finnast. „Bækur mínar eru ekki
allra,“ segir hann í samtali við
The Irish Times.
Ellis sló rækilega í gegn aðeins
21 árs að aldri þegar fyrsta bók
hans Less than Zero kom út árið
1986. í kjölfarið tilnefndu útgef-
endur Ellis sem „talsmann kyn-
slóðar sinnar" en í bókinni, sem
hefur verið kvikmynduð, lýsti
Ellis glansveröld unga og ríka
fólksins í Bandai-íkjunum, þar
sem margir kusu að flýja raun-
veruleikann með neyslu eitur-
lyfja og ýmsum ólifnaði, á meðan
aðrir gerðu sér seint og um síðir
gi-ein fyrir því að lífshamingja
fæst ekki keypt fyrir peninga.
Ellis gekk erfiðlega að fylgja
velgengni Less than Zero eftir
og gagnrýnendur hökkuðu í sig
næstu bók hans, The Rules of
Attraction, sem út kom tveimur
árum síðar. American Psycho,
sem kom út 1991, varpaði Ellis
hins vegar fram í sviðsljósið á
ný, svo um munaði, en ekki endi-
lega af því að fólki þætti bókin
svo geðsleg.
Afar umdeild sýn á hið
siðblinda samfélag
Ekki er fráleitt að halda því
fram að American Psycho sé ein
af umdeildari bókum síðari ára í
Bandaríkjunum en í henni veitir
Ellis súrrealíska innsýn í líf sið-
blinds raðmorðingja. Bókin
vakti mikla hneykslan enda
dregur Ellis ekkert undan í lýs-
ingum sínum á algerlega til-
gangslausum glæpum söguhetj-
unnar. Bók þessi eignaðist hins
vegar fljótt afar tryggan aðdá-
endahóp lesenda og hafa kvik-
myndaframleiðendur að undan-
förnu gert sig líklega til að festa
söguna á filmu.
Glamorama tekur að mörgu
leyti upp þráðinn þar sem frá
var horfið í American Psycho,
þótt Ellis gangi ekki eins langt í
lýsingum sínum á siðlausu sam-
félagi nútímans. Sem fyrr gerist
hún þó í heimi eiturlyfja og kyn-
lífs, þar sem söguhetjan lifir
fyrir popptónlist og mynd-
skreytt ofbeldi og firringin er
gengin út yfir allan þjófabálk.
Misjafnir dómar gagn-
rýnenda vekja enga undrun hjá
Ellis og hann gerir ekki einu
sinni tilraun til að halda uppi
vörnum fyrir bók sína. „Fullt af
fólki hatar bækurnar mínar.
Mest ber á þessu í Bandaríkj-
unum, þeim líkar illa við mig,
flatan tón bóka minna. Þeim lík-
ar ekki við það sem ég skrifa,
punktur." „Skáldskapur hefur
svo mikið með smekk fólks að
gera,“ bætir Ellis við, „og mínar
bækur eru einfaldlega ekki við
allra hæfi.“
TONLIST
• •
KúOliitsinu
STÓRSVEIT
REYKJAVÍKUR
Stórsveit Reykjavíkur: Einar Jóns-
son, Jóhann Stefánsson, Birkir Freyr
Matthíasson og Andrés Björnsson
trompetar; Oddur Björnsson, Edward
Frederiksen, Björn R. Einarsson og
David Bobroff básúnur; Sigurður
Flosason, Stefán S. Stefánsson, Ólaf-
ur Jónsson, Jóel Pálsson og Kristinn
Svavarsson saxófónar; Ástvaldur
Traustason pianó, Eðvard Lárusson
gítar, Birgir Bragason bassa og Jó-
hann Hjörleifsson trommur. Söng-
kona Kristjana Stefánsdóttir og
stjórnandi Sæbjörn Jónsson. Verk
eftir Neal Hefti og fleiri. Laugardag-
inn 27.2. 1999.
SJO ARA
STÓRSVEIT
ÞAÐ VAR söguleg stund í Ráð-
húsinu sl. laugardag er Ingibjörg
Sólrún borgarstjóri og Sæbjörn
Jónsson, stjórnandi Stórsveitar
Reykjavíkur, ski'ifuðu undir sam-
starfssamning borgar og sveitar og
er þetta fyrsti vísir þess að stór-
sveitin komist á atvinnumannastig-
ið.
Síðan upphófust tónleikar. Efnis-
skráin var tvíþætt, annars vegar
verk eftir Neal Hefti sem hann
skrifaði fyrir eilífðarvél sveiflunnar,
stórsveit meistara Count Basies,
hins vegar standardar er Natalie
Cole hefur sungið. Hefti-ópusarnir
voru flestir ski'ifaðir fyiir tíma-
mótaskífuna The Atomic Mr. Basie
og er ekki heiglum hent að leika þau
verk. Það verður að segjast að Stór-
sveitin hefur ekki burði til að leika
þessi verk af þeim krafti sem þarf,
þó margt væri vel gert - satt að
segja held ég að ekkert band geti
leikið þessi verk á fullnægjandi hátt
eftir að Basie leið. Minningin um
túlkun Basies er of ofarlega í huga
þeirra sem þekkja. Einn rosalegasti
svíngari sem hljóðritaður hefur ver-
ið, The kid from Red Bank, kýldi
mann ekki rammfastan í sætið
einsog þegar Basiebandið flutti það.
Annars voru margir ágætir sólóar í
Hefti-verkunum - ég nefni aðeins
tenórsóló Ólafs Jónssonar í Splanky
og altósóló Sigurðar Flosasonar í
Fantail.
Það tókst betur upp í standörd-
unum sem Kristjana Stefánsdóttir
söng af prýði. Eðvard Lárusson lék
listilegan gítarsóló í Route 66 af
blúsaðri tilfinningu. Birkir Freyr
blés með eldridgeískum blæ í Love.
Kannski lært það af Roy Hardgrove
einsog Cristian Cudurrufo. Bandið
og Kristjana fóru vel með Almost
like being in love, sem Elly söng svo
meistaralega með sveitinni. Orange
coloured sky var frábærlega flutt af
sveit og söngkonu og tenórsóló Jó-
els Pálssonar í That Sunday that
summer var ljóðræn perla.
Að lokum vil ég óska Sæbirni og
piltunum til hamingju með sjö ára
afmælið og megi Stórsveit Reykja-
víkur halda áfram að þroskast og
dafna.
Vernharður Linnet