Morgunblaðið - 02.03.1999, Qupperneq 55

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1999 55
BREF TIL BLAÐSINS
Eftirmáli 20. aldar
Frá Tryggva V. Líndal:
SENN nálgast aldamótin. Þá skerp-
ist sýnin yfíi' öldina sem er að líða.
Frá sjónarmiði mannfræðinnar, þá
held ég að þetta hafi verið megin ein-
kenni 20. aldarinnar:
Eindæma aukning varð á fjöl-
mörgum sviðum: I mannfjölda, með-
alævi, heilbrigði, matarframleiðslu,
menntun, menningarlífi, tómstund-
um, viðskiptum, tækni og vísindum.
Allt þetta átti rót sína að rekja til
tækniframfara byggðum á raunvís-
indum.
Spurt er því: Hefur allt þetta gert
fólk hamingjusamara? Er t.d. hægt
að segja að lífsgæði hafi aukist á
þessum tíma?
Því er til að svara að félagsvísind-
in hafa ekki fundið ástæðu til að
hnekkja þeirri niðurstöðu eins af
skáldum Forn-Grikkja; þess efnis að
„Heilbrigði og langlífi eru lífsgæðin
mestu“. Þar eð heilbrigði, langlífi og
fólksfjölgun hafa verið meginein-
kenni á 20. öldinni, hlýtur svarið því
að vera að sama skapi jákvætt.
Að vísu mundi heimspekin segja
sem svo að hér séum við að gefa okk-
ur að líf sé betra en dauði. Um það
mun helst að segja að fæstir hafa
viljað ganga svo langt að stytta sér
aldur, og að hinir dauðu eru ekki til
staðar til að verja mál sitt. Sennilega
mundi líffræðin telja að í náttúrunni,
þar sem bæði eru dauðir hlutii' og lif-
andi, sé næsta sjálfgefið að hinir lif-
andi leitist við að lifa.
í heild virðast mér félagsvísindin
vera á þeirri skoðun að lengd manns-
lífs sé grófur mælikvarði á lífsgæði:
að betra sé að lifa löngu „óhamingju-
sömu“ lífi en meðallöngu „hamingju-
lífi“; að jafnaði.
Markaðshyggja
og megnið af peningunum virðist
fara í það eitt að fá nógu stórt atriði í
hinum smáborgaralega gleðileik, eða
bai’a að drepa tímann, blasir við að
ein er sú skipulega uppbyggingarleið
til velsældar sem má lengi virkja
betur, en það er skólagangan.
Kappkosta ætti að láta sem flesta
sitja á skólabekk sem lengst, og að
gera hinum vinnandi fært að setjast
þar aftur. Einnig að ala vinnandi fólk
upp við að halda í skólaumhverfið
sem þi'oskandi lífsstíl, í formi frjálsr-
ar fyrirlestrasóknar, t.d.
Ennfremur að styðja sem flesta
listamenn og fræðimenn til sjálf-
stæðra starfa.
Slíkt væri jákvætt fyrir verðandi
forystumenn í allri framleiðslu í þágu
neyslusamfélagsins. Einnig er það
skipulegasta og árangursríkasta leið-
in til að efla vii'kni, sköpunai'mátt og
menningameyslu þeirra sem minna
hafa að starfa. Félagsvísindin þekkja
enga vænlegri uppskrift að hamingju
fyi-ir ofneysluþegna nútímans en að
nýta sér skólakerfið sitt æ betur.
Búast má við að þessum áfanga
verði náð á fyrri hluta næstu aldar,
ef hagvöxtur helst. Augljós áfangi
væri ef námslán yrðu að lágum at-
vinnustyi'kjum fyrir hverja þá sem
sæju hag sínum betur borgið með
þvþað leita lengur fyrir sér í skóla.
Ég spái því að þetta verði hin
skipulega lausn komandi aldar, á því
næsta tilviljanakennda og árekstra-
kennda brölti sem viðgengst nú um
stundir, hjá þeim meirihluta þegna
sem er í raun orðinn umframvinnuafl
í dulbúnu atvinnuleysi; í kerfi þar
sem fánýtu brölti og barningi er
ruglað saman við það brauðstrit sem
fram fór á fyrri hluta aldai'innar; og
sem leiðir til metnaðarleysis í raun;
bæði í starfi og í einkalífi.
I byrjun síðustu aldar reit Upplýs-
ingarsinninn Magnús Stephensen,
síðar konferensráð, tímaritsgrein
sem hét „Eftirmæli átjándu aldar frá
eykonunni íslandi". Þrátt fyi-ir
skrúðmælgi sína í anda bjartsýni ný-
klassísku stefnunnar, tókst honum
ekki að sýna fram á nema lítið brot
þess árangurs á sínum tímum, sem
við getum nú sýnt fram á; án þess að
seilast til neins líkingamáls.
TRYGGVIV. LÍNDAL,
Skeggjagötu 3, Reykjavík.
=RÐU
L É T T A
DANSSVEIFLU
ÁTVEIM
DÖGUMI
____ stu
námskeið
um helgina
557 7700
hringdu núna
Áhugahópur
um almenna
dansþátttöku
á íslandi
Netfang: KomidOgDansid@tolvustoli.is
Heimasíða: www.tolvuskoli.is/femidOgDansid/
I 3
m a r s
F E R M 1 N G A R
B L A Ð A U K I
HMSHI
Fermingarfatatískan #99
Hvað líst þeim best á?
Þegar hugað er að 20. öldinni sem
heild, má skipta henni í tvennt, hvað
vesturlönd varðar:
Fyrri hluti aldarinnar einkenndist
af tveimur heimsstyrjöldum, ásamt
með eymd og upplausn.
Síðari hlutinn einkenndist af friði
á vesturlöndum, og þá með tilheyr-
andi velsæld og samheldni.
Má segja að á fyrri hluta aldai-inn-
ar hafi miklu fleiri verið tilbúnir að
hætta lífi sínu á vígvöllum Evrópu í
von um bætt lífskjör en á hinum síð-
ari. Og að friðm- hafi ríkt á síðari
hlutanum aðallega vegna þess að lífs-
kjör flestra fóru stöðugt batnandi.
Þrátt fyrir að ógnir kjarnorku-
stríðs vofðu yfir höfðum fólks mest-
an hluta síðari aldarhelmingsins,
héldu flestir uppteknum hætti við að
leita sér mennta og að ala upp nýjar
kynslóðir, líkt og þeir tryðu ekki
heimsslitaspánum. Líklegt er þó að
margir hafi liðið fyrir langvinnt ör-
yggisleysi á þeim tímum.
Litlu vii-ðist nú skipta hvemig beri
að skilgreina hinar margháttuðu
stjómmálastefhur sem geisuðu í Evr-
ópu á fyn-i hluta aldarinnar; hvort sem
þær hneigðust til einræðis eða annai's
harðræðis. Það voru þó tímar póli-
tískrar hugsjónamennsku. Það sem
virðist hafa orðið ofaná á síðai'i hluta
aldaiinnar er mai'kaðshyggja og vel-
ferðarþjóðfélag, sem ekki þarf í raun-
inni pólitíska hugsjón eða hugmynda-
fræði til að meðtaka, heldur bai'a
fi-amlengingu á þeim viðskiptaháttum
sem hafa þekkst meðal kaupsýslufólks
í borgarsamfélögum frá upphafi vega.
Bókmenntir
Bókmenntastefnur aldarinnar
hafa endurspeglað tíðaranda Evrópu
síns tíma: í erfiðleikum fyrri hlutans
köfuðu skáldin í rómantíska eða
raunsæja hugmyndafræði baráttu í
tilraunum sínum til að halda sönsum.
Á síðari hlutanum gafst tóm til að
vinna meira úr einstaklingsbundnari
upplifunum sálarlífsins; undii' áhrif-
um freudisma; súrrealisma; og til að
gera tilraunfr með að blanda saman
alls konar stefnum; svosem neyslu-
samfélagið og raunvísindin virtust
kalla á; og hafa straumarnir því ým-
ist runnið saman í svokallaðan póst-
módernisma (síð-nútíma-hyggju?)
eða einfaldlega leyft mörgum blóm-
um að vaxa, í friði hlið við hlið.
Nú þegar velmegunarríkin virðast
hafa kappnóg af öllum nauðþurftum,
Fermingarkrakkar velja sér fermingarföt.
Skilafrestur auglýsingapantana
er til kl. 12 mánudaginn 8. mars.
AUGLÝSINGADEILD
Sími 569 1111 • Bréfasími 569 1110 • Netfang: augl@mbl.is
Meðal efnis: Fermingarfatatíska • Hárgreiðsla og snyrting • Fermingargjafir • Uppskriftir frá matreiðslumönnum
Veisluborð - hugmyndir að skreytingu • Rætt við verðandi fermingarböm • Fermingarmyndir af þekktum íslendingum • O.fl.
, SMÍÐJAN 1999